της Χρυσούλας Δημητρηκάκη*
«Ό Καραγκιόζης ζει», όταν οι απλοί τρόποι στην αθωότητά τους αντιπροσωπεύουν την ουσιαστική ζωή και το απλό καταδύεται στο μέγιστο βάθος, για να ανασύρει τον ουσιαστικό άνθρωπο. Και συνεχίζει να υπάρχει, όταν υπάρχουν άνθρωποι που τον κρατάνε στη ζωή και ακόμα με προσωπική απόφαση -όπως γράφει στα «προλεγόμενά» του ο συγγραφέας του βιβλίου «Ό Καραγκιόζης ζει», Γιώργος Φρυγανάκης– αποφασίζουν να επαναφέρουν τον Καραγκιόζη στη ζωή τους. Γιατί η ανάσταση, ακόμα και αν εκπορεύεται από έναν, αφορά όλους.
Το έργο προϋποθέτει πολύ κόπο και χρόνο. Οι γνώσεις και η καταφανής αγωνία της δημιουργίας σκορπούν υπέρτατη ευτυχία και μεταφέρουν τη μέθη του ενθουσιασμού ενός δημιουργού που κατέθεσε όχι μόνο το πάθος του μα ολόκληρη την δύναμη της ψυχής του. Και παραμένει πάρα πολύ ζωτικό ένας δημιουργός να εκφράζεται γενναία πάνω στις απόλυτες έννοιες και να μπορεί να πει χωρίς ενδοιασμό «για πάντα». Και αντιστεκόμενος σε όλες τις μέτριες εκφράσεις, που θέλουν τη ζωή σε λογικά μετρημένα πλαίσια, να εκφράζει το απόλυτο χωρίς ενδοιασμό, είτε αφορά την υπέρβαση των συνηθισμένων και κουρασμένων ορίων, είτε του αόριστου ορίζοντα, είτε του εαυτού.
Οι ενδιάμεσες μικρές συνομιλίες με τον πατέρα του αναβλύζουν απέραντη αγάπη και ζεστασιά, εκπέμποντας την εικόνα ενός πατέρα, που το «αύριο» και το «κάποτε» είναι αποφασιστικά ανακατεμένα, ώστε να μην προδιαγράφεται τελεσίδικα κανένα από τα δύο και ενός γιού, που κληροδοτικά βλέπει στον ανοικτό τον ορίζοντα μεγάλα και ασταμάτητα ταξίδια.
Ο ιδανικός τύπος του Καραγκιόζη, του Έλληνα πτωχού που έχει απαρνηθεί κάθε ιδιωτική φροντίδα κι έχει εξυψωθεί στην εύθυμη φιλοσοφική θεώρηση της ζωής, δεν είναι καθόλου μακριά. όχι από την σημερινή πραγματικότητα, αλλά από το επόμενο στάδιο μιας πραγματικότητας που θα κληθούμε να κάνουμε κατάσταση, διευρύνοντας τις αντοχές μας σε διαφυγές, με καθοδήγηση της ίδιας της ζωής.
Όταν ήλθε ο Καραγκιόζης στην Ελληνική κοινωνία, στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, η κοινωνία είχε την επιτακτική ανάγκη ενός θεατρικού ήρωα, εύγλωττου εκπροσώπου της, που να μιλά την δική της φωνή και να μην χαρίζεται σε κανέναν.
Ο Καραγκιόζης που πήρε θέση σε αλάνες, σε θέατρα και σε συμμαζώξεις κάθε ηλικίας ανθρώπων, δεν έγινε μόνο η φωνή, αλλά συνδυάζοντας την θεϊκή και ανεπανάληπτη σκωπτική διάσταση της σοφίας, έγινε η ερμηνεία και ο τρόπος αποστολής μηνυμάτων από τον κάθε άνθρωπο προς την κοινωνία και αντιθέτως. Με την απαρέγκλιτη επιδίωξη μιας ευτυχίας που η αιτιατή της σχέση, τις περισσότερες φορές υποβάλλεται οξύμωρα δραματικά. Και εν μέσω μιας τέτοιας εναλλαγής, πέρα από την γενίκευση ή την χωρίς νόημα υπερανάλυση, ο αγαθός τύπος του διαχρονικού Καραγκιόζη, εκπροσώπησε το έξυπνο πνεύμα της ετοιμότητας και της αλήθειας, που εις το διηνεκές παραμένει τόσο πικρή, ώστε μόνο η αστεία εκδοχή της μπορεί να φτάνει ήσυχα στους ανθρώπους και να διεισδύει στοχαστικά.
Και στις δύσκολες συνθήκες που αντιμετωπίζει πάντα μια πνευματική επιδίωξη αρμόζει ιδιαίτερη τιμή και στο πατέρα του που υπήρξε Καραγκιοζοπαίχτης και στον ίδιο το συγγραφέα, που κληροδοτικά, γεμάτος έμπνευση και όμορφες θύμησες, έκανε αθάνατα όλα όσα, αν δεν καταγραφούν, χάνονται και ξεχνιούνται. Γιατί οι καραγκιοζοπαίχτες είτε παίζουν στην κουζίνα του σπιτιού τους, είτε σε ανοικτούς χώρους, συμβάλλουν πεισματικά στο φαινόμενο του αυθεντικού λαϊκού ήρωα, που η φωνή του αντιπροσωπεύει την απλή αλήθεια. Και η απλή αλήθεια διαχρονικά -ευτυχώς- είναι η δίψα του ανθρώπου για την ουσία της ζωής.
Χωρίς επίλογο, σαν να ‘τανε η ζωή ένα θέατρο σκιών από πάντα, ο Πασάς ανάμεσά μας κυκλοφορεί, ο Χατζηαβάτης πάντα θα παίρνει εργολαβίες και εμείς, μέσα από μια παράγκα, θα εκλιπαρούμε για μια στάλα ευτυχίας που δεν μπορεί να βρεθεί σε κανένα σαράι. Και ύστερα από μερόνυχτα ζωής, θα ζητάμε με πάθος ένα κομμάτι ανοικτού ουρανού, όχι να μας γυρίσει πίσω το παρελθόν, αλλά να μας ταξιδέψει το σήμερα στο αύριο, εκεί που η απλή αλήθεια το θέλει και μπορεί.
Στου κόσμου το απέραντο θέατρο σκιών, ακόμα κι αν δεν ξέρουμε πώς να σε ονοματίσουμε, μες στα στοχαστικά μας βάθη, σαν την απλή την στάλα ευτυχίας, Καραγκιόζη ζεις.
*Χρυσούλα Δημητρακάκη είναι ποιήτρια-συγγραφέας
chdimitrakaki@expo.gr
