Την ευκαιρία να κάνουν ένα «ταξίδι στον χρόνο» είχαν όσοι παραβρέθηκαν στην ξενάγηση που πραγματοποιήθηκε στην Παλιά Πόλη του Ρεθύμνου το πρωί της Κυριακής. Η μεστή και περιεκτική αφήγηση του Ηλία Κολοβού, Επίκουρου Καθηγητή Οθωμανικής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, κατά τη διάρκεια της ξενάγησης «μετέφερε» τους παρευρισκομένους στο Ρέθυμνο του 19ου αιώνα, της συνύπαρξης μουσουλμάνων και χριστιανών στους μαχαλάδες της Παλιάς Πόλης, όπου στα μεϊντάνια της περιοχής μπήκαν τα θεμέλια για την οικιστική δομή της σύγχρονης πόλης.
Η συγκεκριμένη δράση πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της διημερίδας «Νοσταλγώντας το Αϊβαλί» ενώ παρουσιάστηκαν μερικά από τα αποτελέσματα της διδακτορικής εργασίας της Μελίς Τζάνκαρα που πραγματοποιήθηκε υπό την συνεποπτεία του Ηλία Κολοβού με ιστορικά ντοκουμέντα/συμβόλαια από την περίοδο της ανταλλαγής των πληθυσμών στην πόλη και το πως άλλαξαν συγκεκριμένα κτήρια χέρια μετά την Μικρασιατική καταστροφή.
Η ξενάγηση ξεκίνησε από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών και κατέληξε στο Τζαμί Βαλιδέ. Το συγκεκριμένο τζαμί βρίσκεται στην περιοχή της Μεγάλης Πόρτας, ενώ αυτή τη στιγμή πραγματοποιούνται εργασίες αναστήλωσης και αποκατάστασης από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, παράλληλα, ευχάριστη έκπληξη της ξενάγησης αποτέλεσε το γεγονός, ότι το τζαμί άνοιξε χάρη στους αρχαιολόγους, για το κοινό σε μια από τις εξαιρετικά σπάνιες τέτοιες περιπτώσεις. Σαν αποτέλεσμα όσοι βρέθηκαν εκεί είχαν την ευκαιρία να θαυμάσουν από κοντά την περίτεχνη κατασκευή και να ακούσουν μια σύντομη ιστορική αναδρομή για το πάλαι ποτέ τζαμί της «μουσουλμανικής ελίτ» της πόλης του Ρεθύμνου.
«Η διαδικασία της ανταλλαγής των πληθυσμών διαμόρφωσε το σύγχρονο αστικό τοπίο του Ρεθύμνου»
Ο Ηλίας Κολοβός, Επίκουρος Καθηγητής Οθωμανικής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, ανέλαβε την ξενάγηση σε κτήρια της Παλιάς Πόλης και την επεξήγηση της ιστορίας που κρύβουν αυτά, χρησιμοποιώντας συμβόλαια/ντοκουμέντα από τον 19ο και τον 20ο αιώνα που ήρθαν στην επιφάνεια από την έρευνα που έκαναν με την υποψήφια διδάκτωρα, Μελίς Τζάνκαρα από τη Σμύρνη: «Με την πρωτοβουλία της Μαριάννας Τζιράκη στο συνέδριο, μας ζήτησε να κάνουμε μια μικρή ξενάγηση στο Ρέθυμνο, παρουσιάζοντας την έρευνα που έχουμε κάνει με τη συνάδελφο Μελίς Τζάνκαρα στο πλαίσιο της διδακτορικής της διατριβής με τη συνεπίβλεψη μου για τα σπίτια της παλιάς πόλης του Ρεθύμνου και τα χέρια που άλλαξαν κατά τη διάρκεια της ανταλλαγής των πληθυσμών. Η κυρία Τζάνκαρα έχει αποτυπώσει αυτή την αλλαγή που διαμόρφωσε ουσιαστικά το σύγχρονο αστικό τοπίο του Ρεθύμνου και σιωπηλά έχει αφήσει τα ίχνη της στην ιστορία της πόλης. Με αυτή την αφορμή επισκεφτήκαμε το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών που αυτή τη στιγμή είναι ένα πολύ σπουδαίο ερευνητικό κέντρο του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας στο Ρέθυμνο και μια επένδυση στην πόλη, το οποίο ήταν ένα παλιό αρχοντικό που είχε περάσει στα χέρια το 1924 τουρκοκρητικών, με χριστιανούς γείτονες ενώ χρησιμοποιούνταν και σαν επαγγελματική στέγη από τους Μανούσο Χιονιά και από τον Εμίν Κουρκουτιανάκη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα πως στο Ρέθυμνο πριν την ανταλλαγή των πληθυσμών ζούσαν και εργαζόταν από κοινού Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι. Αργότερα περπατήσαμε στα σοκάκια της Παλιάς Πόλης του Ρεθύμνου και χάρη και στη συνεργασία της αρχαιολογικής υπηρεσίας, μια μεγάλη ομάδα συμπολιτών μας μπήκαμε για πρώτη φορά, στο υπό ανακατασκευή και συντήρηση τζαμί της Βαλιδέ Σουλτάνας και θαυμάσαμε αυτό το κτήριο που όταν με το καλό αποκατασταθεί θα αποτελεί ένα ακόμη στολίδι της πόλης του Ρεθύμνου».
Από την πλευρά της η υποψήφια διδάκτωρ, Μελίς Τζάνκαρα, ανέφερε ότι η συγκεκριμένη έρευνα είναι η διδακτορική της διατριβή στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών. Παράλληλα, σημείωσε ότι είναι από τη Σμύρνη, αλλά η καταγωγή των παππούδων της είναι από το Ρέθυμνο και σαν αποτέλεσμα η συγκεκριμένη έρευνα γι’ αυτήν είναι εξαιρετικά σημαντική και από ακαδημαϊκής αλλά και από προσωπικής πλευράς.
«Νοσταλγώντας το Αϊβαλί»
Την ίδια στιγμή, ολοκληρώθηκε η διημερίδα «Νοσταλγώντας το Αϊβαλί» που πραγματοποιήθηκε από την Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνης, στο Ινστιτούτο Μεσογειακών σπουδών και το Σπίτι του Πολιτισμού.
Η διημερίδα μεταξύ άλλων προέβαλε έργα και μελέτες καλλιτεχνών και επιστημόνων αντίστοιχα που αναφέρονται στον ελληνισμό της Μικράς Ασίας αλλά και στις ευρύτερες αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν τη συγκεκριμένη εποχή αναφορικά με τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που ακολούθησαν τη Μικρασιατική καταστροφή. Τη γενική επιμέλεια της εκδήλωσης είχε η φιλόλογος και μέλος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρίας Ρεθύμνου Μαριάννα Τζιράκη η οποία, μιλώντας στα «Ρ.Ν.» ανέφερε τα εξής: «Η ιδέα για την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης ημερίδας ξεκίνησε πριν από ένα περίπου χρόνο όταν βρέθηκα στο Μουσείο Μπενάκη και γνώρισα από κοντά τον Αντώνη Νικολόπουλο, όταν και του πρότεινα να έρθει το Αϊβαλί στο Ρέθυμνο καθώς ως μέλος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρίας προσπαθώ με τον τρόπο μου να συμβάλλω στην προώθηση του πολιτισμού στην πόλη μου και αυτόν ήταν και το κίνητρο για να προτείνω στην ΙΛΕΡ την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης διημερίδας. Ξεκινήσαμε τη διημερίδα την Παρασκευή 18 Μαρτίου από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών με την παρουσίαση του graphic novel και εν συνεχεία στο Σπίτι του Πολιτισμού το Σάββατο και την Κυριακή, με πλήθος εισηγήσεων. Πέραν ότι έχουμε ανθρώπους εδώ, οι οποίοι προέρχονται από τις αλησμόνητες πατρίδες, το Ρέθυμνο είναι ένας τόπος στο οποίο έχει την έδρα του το Πανεπιστήμιο Κρήτης με αρκετούς ανθρώπους του πνεύματος και του πολιτισμού και αυτό το διαπιστώσαμε όλες αυτές τις μέρες. Επίσης είμαστε εξαιρετικά ευτυχείς για το γεγονός ότι ο κόσμος έδειξε την αγάπη του και αγκάλιασε τη διημερίδα με την πολύ μεγάλη του συμμετοχή. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους όσους συμμετείχαν και έλαβαν μέρος στις εκδηλώσεις».
Από την πλευρά του ο Αντώνης Νικολόπουλος, δημιουργός του graphic novel Αιβαλί, με το ψευδώνυμο soloup σκιτσογράφος και διδάκτορας του τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, μιλώντας στα «Ρ.Ν.» ανέφερε τα εξής: «Σήμερα ολοκληρώνεται η πολύ επιτυχημένη ημερίδα με αφορμή το graphic novel Αϊβαλί. Όλες τις ημέρες είχαμε πολύ ενδιαφέρουσες εισηγήσεις στη διημερίδα, πάνω σε πολλά κομμάτια που αφορούν τη σχέση του χθες με το σήμερα και την κουλτούρα του ελληνισμού της περιοχής, θέμα επίκαιρο και για το προσφυγικό με τις σημερινές εξελίξεις. Επίσης με αφορμή το Αϊβαλί έγιναν εισηγήσεις πάνω στον Φώτη Κόντογλου και γενικότερα σε όλο το πλαίσιο και σε τοπικό επίπεδο σχετικά με την ανταλλαγή των πληθυσμών και των συνθηκών που επικρατούσαν τη συγκεκριμένη εποχή. Την Κυριακή έγινε μια πολύ ωραία ξενάγηση σε σπίτια τουρκοκρητικών και αναφορά στις σχέσεις που είχαν με τους Έλληνες ενώ η διημερίδα ολοκληρώθηκε με πάρα πολλές πετυχημένες ενέργειες βάζοντας ισχυρή παρακαταθήκη για το μέλλον».
