Ο επιστημονικός χώρος που έχει ασχοληθεί περισσότερο με τον τρόπο διείσδυσης ενός μηνύματος είναι αυτός του μάρκετινγκ και της διαφήμισης. Μια στρατηγική που χρησιμοποιείται στη διαφήμιση για να καμφθεί η αντίσταση των καταναλωτών στο μήνυμα, είναι η στρατηγική της γνωστικής εξάντλησης (cognitive depletion). Η γνωστική εξάντληση αναφέρεται στην ιδέα ότι το άτομο προκειμένου να διατηρήσει τον αυτοέλεγχο και την προσωπική βούληση, ιδιαίτερα σημαντικά στοιχεία ώστε να προβεί σε συνειδητές επιλογές, όπως η αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών, όπως και η επιλογή κυβέρνησης, βασίζεται σε νοητικές δυνάμεις που δεν είναι ανεξάντλητες. Ένας έμμεσος διαφημιστικός τρόπος όπως αναφέρει ο Fransen και συνεργάτες (2015), για κάποιο μήνυμα που σκοντάφτει στην άρνηση ή την αντίσταση του κοινού, είναι να επιχειρείται η γνωστική εξάντληση των αποδεκτών του μηνύματος, μέσω της υπερέκθεσης. Σύμφωνα με έρευνες, προβάλουμε σημαντικά λιγότερα αντεπιχειρήματα απέναντι σε κάποιο κεντρικό μήνυμα, όταν προηγείται από αυτό μια σειρά άλλων (επτά) μηνυμάτων που έχουν επίσης ως στόχο να πείσουν. Το κοινό που βιώνει γνωστική εξάντληση είναι λιγότερο ικανό να αντισταθεί στο περιεχόμενο μηνυμάτων, ακόμη και όταν υπάρχει σαφής ενημέρωση ότι αυτό που παρακολουθούν έχει διαφημιστικό στόχο.
Η πολιτική έχει το δικό της μάρκετινγκ. Στην Ελλάδα τον καιρό του ΣΥΡΙΖΑ, ένα χαρακτηριστικό που συμβάλλει θετικά στην εικόνα του κ. Τσίπρα, θεωρείται από πολλούς, η «επικοινωνιακή» του δεξιότητα. Έχουμε έναν «επικοινωνιακό» πρωθυπουργό, το πολιτικό μήνυμα του οποίου, αν και συνήθως σκοντάφτει ή συγκρούεται με την πραγματικότητα, προβάλλεται κυρίως με απευθύνσεις.
Στο λεξικό απεύθυνση ορίζεται ως η ενέργεια και το αποτέλεσμα του απευθύνω ή απευθύνομαι. Γνωρίσαμε τη λέξη, από το σχετικό κάλεσμα του πρωθυπουργού να συνταχθούν με το κόμμα του όλες οι προοδευτικές δυνάμεις, προφανώς εν όψη εκλογών. Μπορεί η λέξη απεύθυνση να σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως, η αλήθεια όμως είναι ότι στα χρόνια της διακυβέρνησής του κ. Τσίπρα μας έχει κάνει κοινωνούς ουκ ολίγων «απευθύνσεων». Δε θα αναφερθούμε στις πανηγυρικές απευθύνσεις με τις οποίες ξεκίνησε η «πρώτη φορά» Α και Β. Ένα πρωθυπουργικό, γενικό, κάλεσμα συμπόρευσης, με την ανάληψη της εξουσίας, είναι αναμενόμενο εξάλλου. Θα θυμίσουμε περισσότερο εθνικές απευθύνσεις του κ. Τσίπρα όπως αυτή του δημοψηφίσματος το 2015, της ανακοίνωσης του τρίτου μνημονίου μετά και την άοκνη δεκαεπτάωρη διαπραγμάτευση με τους ευρωπαίους εταίρους λίγο αργότερα, εκείνη της Ιθάκης για το τέλος των μνημονίων το προηγούμενο καλοκαίρι, αλλά και την άλλη, την ίδια εποχή, τη νύχτα που καιγότανε το Μάτι και πέθαιναν εκατό συνάνθρωποί μας.
Απευθύνεται λοιπόν ξανά και ξανά ο κ. Τσίπρας στον ελληνικό λαό διαφημίζοντας τις μέχρι τώρα επιτυχίες της διακυβέρνησής του και το σχέδιο για τη συνέχεια. Απευθύνεται συστηματικά και επίμονα και κάθε φορά που η απεύθυνση είναι κενή νοήματος ή συγκρούεται με την πραγματικότητα, η ένταση των απευθύνσεων ανεβαίνει, αυξάνοντας με αναλογικό τρόπο και την εξάντλησή μας. Θα πρότεινα τελικά ως μόνη αντίσταση, με στόχο να διατηρήσουμε όσο το δυνατό ακμαίες τις διανοητικές μας ικανότητες και εν όψη εκλογών, να μην ακούμε ή διαβάζουμε αυτά που λέει ο πρωθυπουργός αλλά να παρακολουθούμε αυτά που κάνει.
* Η Μαργαρίτα Γερούκη είναι πολιτική υπεύθυνη του τομέα παιδείας στο ΠΟΤΑΜΙ
