Γυναίκες του Ρεθύμνου με πλούσια κοινωνική προσφορά

Ημέρα της Γυναίκας. Μπορεί να μη συμφωνώ απόλυτα με το καθεστώς των Παγκόσμιων Ημερών, αλλά με εξυπηρετεί, σήμερα, ιδιαίτερα, επειδή δίνει ευκαιρία για επίκαιρες αναφορές.

Θα ήθελα να αναφερθώ σε μια γυναίκα και σήμερα αλλά ποια να διαλέξω από τις πενήντα που έχω μπροστά μου και που αξίζουν ιδιαίτερης αναφοράς;

Θα δώσω λοιπόν κι εγώ συνέχεια και πέραν της Παγκόσμιας Ημέρας, με όλη την άνεση που μας δίνει ο χρόνος, για να μην προδώσω το στόχο μου που είναι πληρέστερη αναφορά για κάθε μορφή που έχουμε επιλέξει να συμπεριληφθεί στο αφιέρωμα.

Ξεχασμένες μορφές

Γενικεύοντας σήμερα για να είμαστε και επίκαιροι θα σταθώ σε μια παλαιότερη αναφορά, σαν μνημόσυνο κάποιων γυναικών, που ίσως δεν θα τύχει πια να βρούμε περισσότερα στοιχεία. Γιατί και τότε, το 1987 που έκανα την αναφορά, παλιοί Ρεθεμνιώτες με βοήθησαν που δεν υπάρχουν πια.

Θυμάμαι τότε που ο ε. δικηγόρος Εμμ. Πετρακάκης μου έκανε αναφορά για την Ελένη Ρολόγη το γένος Σκανδαλάκη. Ήταν αδελφή της Γεωργίας Ζακάκη, με ζηλευτές σπουδές στη Σχολή Καλογραιών, άπταιστα Γαλλικά και απολυτήριο Γυμνασίου Σύρου κάτι σημαντικό για την εποχή εκείνη. Ήταν από τα βασικά στελέχη του συλλόγου Κυριών με σημαντική δράση.

Μας θύμισε επίσης ο ίδιος την Μαρία Νικ. Τρουλλινού, το γένος Λίτινα, σύζυγο του δικηγόρου και βουλευτού που επίσης ανέπτυξε μεγάλη σωματειακή δράση.

Να θυμηθούμε όμως στη συνέχεια με την ευκαιρία της ημέρας και τις Αντιγόνη Χομπίτη, Σοφία Προκοπάκη, που επί σειρά ετών πρόσφεραν σημαντικές υπηρεσίες σε σωματεία με φιλανθρωπικό έργο επί το πλείστον.

Αεικίνητες και οι δύο πρόθυμες πάντα διέπρεψαν στην κοινωνική ζωή διαγράφοντας φωτεινή πορεία προσφοράς.

Μαρία και Αθηνά Ψυρρή

Δυο ακόμα γυναίκες θυμάμαι με συγκίνηση πάντα.

Μαρία και Αθηνά Ψύρρη. Η καταγωγή τους από οικογένεια με μεγάλη οικονομική επιφάνεια. Χαρισματικές και οι δύο, αλλά επέλεξαν να βαδίσουν μόνες τους στη ζωή. Η Μαρία είχε συνδέσει τη ζωή της με πολλούς τομείς εθελοντικής προσφοράς. Δεν υπήρχε άρρωστος στο νοσοκομείο μας, χωρίς συγγενείς, να μην έρχεται άγγελος φύλακας η Μαρία να του κρατήσει συντροφιά.

Διετέλεσε από τα ιδρυτικά μέλη του οδηγισμού στο Ρέθυμνο και γενικά η ζωή της αφιερώθηκε στην ανακούφιση κάθε συνανθρώπου που είχε ανάγκη στήριξης και βοήθειας.

Επιφανής ζωγράφος

Η αδελφή της Αθηνά γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1917. Μαθήτεψε κοντά στους καθηγητές της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Α. Γεωργιάδη και Κ. Ηλιάδη.

Στο έργο της καλλιέργησε αρχικά έναν τύπο αφαιρετικού εξπρεσιονισμού, που την οδήγησε αργότερα σε μια τοπιογραφία των ελληνικών νησιών Συγκρατούσε την οριζόντια που σχηματίζουν ιδωμένα από την πλευρά της θάλασσας και με απλές χρωματικές συσχετίσεις απέδιδε τον ιδιόμορφο χαρακτήρα τους.

Η Αθηνά Ψύρρη πήρε μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό από το 1962 μέχρι το τέλος της ζωής της. Συμμετείχε επίσης σε πολλές πανελλήνιες εκθέσεις που οργάνωσε το Υπουργείο Πολιτισμού και επιστημών στο Ζάππειο, το 1969, το 1971, το 1973 και το 1975.

Στο εξωτερικό συμμετείχε στην ομαδική έκθεση Γυναικών Ελληνίδων Ζωγράφων στη γκαλερί Pol. Petrides στο Παρίσι, στην concurs de la palme d’ or des Beaux Arts στο Μόντε Κάρλο, στην ομαδική Union des Femmes Painters και στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Παρισιού το 1973.

Παρουσίασε επίσης έργα της σε πολλές ατομικές εκθέσεις στην Αθήνα και στην Κρήτη.

Διετέλεσε μέλος του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και μέλος της Unions des femmes painters.

Έλαβε πολλές διακρίσεις από το τότε Υπουργείο Προεδρίας της Κυβέρνησης (Γενική Διεύθυνση Πολιτιστικών Υποθέσεων) για επιβράβευση των καλλιτεχνικών της προσπαθειών και επιτεύξεων, από την concurs de la palme d’ or des Beaux Arts του Μόντε Κάρλο, από το Δήμο Αθηναίων δίπλωμα με μετάλλιο για την πλούσια εθελοντική της δράση στον τομέα ανθρωπιστικής και κοινωνικής προσπάθειας. Από τον σύλλογο Πνευματικής Ανάπτυξης Ελληνίδων και από το Σύλλογο Ελλήνων Λογοτεχνών δίπλωμα «τιμής ένεκεν» για επιβράβευση των προσπαθειών και επιτεύξεών της.

Έργα της βρίσκονται στο Υπουργείο Προεδρίας, στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, στην Πινακοθήκη της Εθνικής Τράπεζας, στο Δήμο Ρεθύμνης, στη Νομαρχία, στο Μουσείο της Ιεράς Μονής Αρκαδίου, και σε πολλές ιδιωτικές συλλογές.

Ειρήνη Γρηγοριάδου η πολυσήμαντη

Από τις αρχόντισσες του Ρεθύμνου και η Ειρήνη Γρηγοριάδου. Μια επιβλητική γυναίκα που ζήσαμε σε πολλούς τομείς δράσης της κι έφυγε σε βαθιά γεράματα, αφού είχε προσφέρει πολυσήμαντο έργο στο Ρέθυμνο.

Γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1907. Γονείς της ήταν ο Νίκος και η Άννα Σταυρουλάκη.

Ήταν αδελφή μιας ακόμα εκλεκτής μορφής της διαπρεπούς φιλολόγου Δανάης Φιλιώτου.

Τέλειωσε το Δημοτικό και το Γυμνάσιο στο Ρέθυμνο, σπουδάζοντας παράλληλα βιολί, γαλλικά και ζωγραφική. Αυτή η αγάπη της για τη μουσική μας έδωσε πολλά, σπάνιας αξίας δημοσιογραφικά σημειώματα, μετά από κάθε συναυλία επιπέδου, ιδιαίτερα των «Μουσικών Νιάτων». Ήταν μια γνήσια μουσικοκριτικός με άποψη και θέσεις.

Ήταν από τα ιδρυτικά μέλη της Συμφωνικής Ορχήστρας που δημιούργησε ο Μπάμπης Πραματευτάκης το 1955, ενώ υπηρέτησε για 40 και πλέον χρόνια το Ωδείο Ρεθύμνου.

Από τη μητέρα της είχε κληρονομήσει τη μεγάλη αγάπη για τα κοινά στα οποία η αξέχαστη «Κυρία Ειρήνη» πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες.

Μας λέει συγκινημένος ο κ. Πραματευτάκης.

«Θυμάμαι με πόσο δισταγμό, είχα μιλήσει στην κ. Ειρήνη για το μεγαλεπίβολο αυτό σχέδιο. Ήταν η πρώτη που το άκουγε. Κι εκείνη με ενθάρρυνε γεμάτη ενθουσιασμό, λέγοντας πως πετυχαίνουμε πάντα το στόχο αν πιστέψουμε στον εαυτό μας. Και φυσικά πλαισίωσε και η ίδια την μικρή μας τότε ορχήστρα παίζοντας βιολί…».

Σαν δημόσιος λειτουργός η Ειρήνη Γρηγοριάδου, άφησε εποχή. Υπηρέτησε στη Νομαρχία Ρεθύμνου όπου με τη μεθοδικότητα και την τάξη που τη χαρακτήριζε ήταν πολύτιμη συνεργάτις κάθε νομάρχη.

Δεν χάριζε όμως σε κανέναν όποτε επιχειρήθηκε αδικία σε βάρος της. Μου έλεγε ότι κάποτε κέρδισε με την αξία της μια υπόθεση, που αφορούσε την εξέλιξή της, πηγαίνοντας προσωπικά στην Αθήνα στην κεντρική υπηρεσία και χωρίς διάθεση να φύγει, αν δεν έπαιρνε την επίμαχη απόφαση χέρι με χέρι. Ποτέ δεν ξεχνούσε εκείνους που την ευεργέτησαν και φρόντιζε να ανταποδίδει την ευεργεσία στο πολλαπλάσιο.

Άξιζε κάθε τιμής

Ήταν η γυναίκα που κέρδιζε με την αξία της και την τιμή και την καταξίωση σε όλους τους τομείς που ασχολήθηκε. Και πάνω από όλα περήφανη, δίκαιη και αξιοπρεπής.

Ανήκει κι εκείνη, αναμφισβήτητα, στην πρώτη σειρά των γυναικών με μεγάλη δράση, όπως η Μαρία Παπαϊωάννου, η Ελένη Παπαδογιάννη, η Σοφία Ηλιάκη, η Μαρία Τσιριμονάκη, η Ιωάννα Βαλαρή για να θυμηθούμε μερικές από τις Κυρίες που μας έδωσαν φώτα πορείας στη ζωή και μαθήματα κοινωνικής προσφοράς.

Και πού δεν συμμετείχε η πολύτιμη Κυρία Ειρήνη: Φανέλλα Στρατιώτη, Παιδική Εστία, Κέντρο Νεότητας, Κέντρο Εργαζομένου Κοριτσιού, Λύκειο Ελληνίδων από το 1958 μέχρι το 1994, Σχολή Γονέων.

Σημαντικές προσωπικότητες επιδίωκαν τη φιλία τους όπως η Βιργινία Τσουδερού με την οποία συμπορεύτηκαν σε πολλούς αγώνες για ποιότητα ζωής και φροντίδα των νέων που δεν είχαν από την οικογένειά τους καμιά προοπτική εξέλιξης γιατί τα χρόνια ήταν δύσκολα.

Το 1938 παντρεύτηκε με τον Θεόδωρο Γρηγοριάδη για το περίφημο ζαχαροπλαστείο, του οποίου θα γράψουμε σε επόμενο φύλλο μας.

Από το γάμο της η Ειρήνη Γρηγοριάδου απέκτησε την Μαρίτα της μια έξοχη συμπολίτισσα, μουσικό και την Άννα της φυσικό.

Η Ειρήνη Γρηγοριάδου αν και στάθηκε τυχερή σαν σύζυγος και μητέρα απολαμβάνοντας την απόλυτη ευτυχία, ήπιε κι ένα πικρό ποτήρι χάνοντας πολυαγαπημένο πρόσωπο, απώλεια που δεν ξεπέρασε ποτέ. Στάθηκε όμως βράχος όπως πάντα.

Προσφορά με καλή διάθεση

Κάθε φορά που τη συναντούσαμε γινόμαστε πλουσιότεροι σε γνώσεις. Κι αυτό που δίδασκε πάντα με τη στάση και το έργο της ήταν να προσφέρουμε με κάθε καλή διάθεση χωρίς να περιμένουμε ανταπόδοση. Κι η προσφορά μας να έχει πάντα αποτέλεσμα.

Ακόμα και στα τελευταία χρόνια της ζωής της προσπαθούσε να παρακολουθεί την πολιτιστική ζωή, αν και το βάρος της ηλικίας την εμπόδιζε πολλές φορές. Κι είχε έναν καλό λόγο πάντα για όσους υπηρετούσαν την συνέπεια και την ποιότητα στον τομέα που τους ενδιέφερε.

Κάθε φορά που θα βρεθούμε στο Ωδείο Ρεθύμνου νομίζουμε πως θα τη δούμε σε μια γωνιά να παρακολουθεί τις πρόβες της χορωδίας πλάι στο πιάνο που καθόταν πότε η Ρίτσα Καρνιωτάκη και πότε η αξέχαστη Δανάη Μαραγκουδάκη. Και να μας διορθώνει με τη γνωστή της ευγένεια και λεπτότητα.

Γυναίκες σαν την Ειρήνη Γρηγοριάδου μας έκαναν να νοιώθουμε περήφανοι για την πόλη μας. Και μας έμαθαν να αναζητάμε την ποιότητα στις πιο ψηλές κορφές και αξίες. Κρίμα που δεν προλάβαμε να πούμε ένα ευχαριστώ για όσα μας πρόσφεραν, με τη θέρμη που προκαλεί η συνειδητοποίηση σήμερα της μεγάλης τους προσφοράς.