Την παρουσίαση του προγράμματος έκανε ο δρ Μιχάλης Προμπονάς, ενώ ο δρ Σταύρος Ξηρουχάκης μίλησε σχετικά με τους γύπες, την πληθυσμιακή κατάσταση, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το είδος κ.λ.π.
Η διάρκεια του προγράμματος είναι 24 μήνες, ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2011 και θα ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο του 2013. Επικεφαλής Εταίρος είναι το: υπουργείο Εσωτερικών Κύπρου – Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας ενώ εταίροι είναι: ο πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου, το υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος Κύπρου – Τμήμα Δασών, το Πανεπιστήμιο Κρήτης – Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης και ο Δήμος Γόρτυνας.
Αναλύοντας τη «φιλοσοφία» του έργου ο κ. Προμπονάς, ανέφερε:
«Ο πληθυσμός του γύπα στην Κύπρο μειώνεται δραματικά εδώ και 20 χρόνια περίπου, έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες να αναπαραχθεί αλλά δεν έχουν αποδώσει σε βαθμό που το είδος να είναι ασφαλές. Για την ακρίβεια το είδος είναι υπό απειλή και τα τελευταία χρόνια μόνο ένα ζευγάρι αναπαράγεται κάθε χρόνο. Αυτό οδήγησε τις αρμόδιες υπηρεσίες στην Κύπρο, το Ταμείο Θήρας και το Τμήμα Δασών, μαζί με τον Πτηνολογικό Σύνδεσμο και άλλους φορείς, να συντάξουν ένα διαχειριστικό σχέδιο για το γύπα του οποίου βασικός στόχος είναι η ενδυνάμωση του πληθυσμού του γύπα στην Κύπρο με πουλιά από το εξωτερικό. Δεδομένου ότι μόνο η Ελλάδα (Κρήτη) και η Ισπανία έχουν πληθυσμούς του είδους που να μπορούν να αντέξουν να «δώσουν» άτομα σε άλλη χώρα, είχε ξεκινήσει ήδη εδώ και κάποια χρόνια επαφή με Ελλάδα και Ισπανία για μια πιθανή συνεργασία.
Δεδομένου ότι οι αρχικές μελέτες έχουν γίνει, όπως και η χωροθέτηση των σχετικών δράσεων και η ανάπτυξη του κατάλληλου εταιρικού σχήματος με στόχο τη διατήρηση του γύπα στην Κρήτη και την ενδυνάμωση του πληθυσμού του στην Κύπρο, προχωρήσαμε στην συγγραφή συγκεκριμένης πρότασης. Συγκεκριμένα για το έργο απαιτείται δημιουργία υποδομών στην Κρήτη και Κύπρο, στην Κρήτη για σύλληψη και διαμονή των γυπών και στην Κύπρο για υποδοχή. Επίσης απαιτούνται ταΐστρες και στα δυο νησιά και ένα πρόγραμμα παρακολούθησης και τηλεμετρίας των γυπών. Οι κατασκευές προτείνεται να υλοποιηθούν από τις αρμόδιες υπηρεσίες στην Κύπρο και από ένα ΟΤΑ (Δήμος Γόρτυνας) στην Κρήτη (περιοχή Ψηλορείτη), μαζί με μία Μη Κυβερνητική Οργάνωση στην Κύπρο και έναν ερευνητικό φορέας (ΜΦΙΚ) στην Κρήτη. Το ΜΦΙΚ θα παρέχει και ειδικευμένη επιστημονική υποστήριξη λόγω πολυετούς πείρας στη μελέτη των γυπών.
Το βασικό πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει αυτό το έργο είναι η μείωση της βιοποικιλότητας και συγκεκριμένα η μείωση ενός συγκεκριμένου είδους πουλιού του Γύπα (Gyps fulvus). Ο πληθυσμός του Γύπα στην Κύπρο έχει μειωθεί δραματικά και έχει φθάσει τα 11-15 άτομα μόνο που ζουν σε άγρια κατάσταση (W), ενώ ο πληθυσμός της Κρήτης είναι πάνω από 400 άτομα (S). Σημειώνεται ότι ο πληθυσμός του Γύπα στην Κύπρο τη δεκαετία του 1960 έφθανε τουλάχιστον τα 100 άτομα».
Σύμφωνα με τον κ. Προμπονά, ο στόχος του έργου στην Κύπρο είναι η δημιουργία ενός κέντρου υποδοχής και εγκλιματισμού γυπών από την Κρήτη, η αναβάθμιση ενός υπάρχοντος και η κατασκευή, εφοδιασμός και συντήρηση δύο ταϊστρών για τους γύπες. Το κέντρο υποδοχής θα είναι το μέρος όπου θα μείνουν οι γύπες μέχρι να εγκλιματιστούν και να συνηθίσουν στην Κύπρο πριν απελευθερωθούν. Συγχρόνως οι ταΐστρες σε κοντινή απόσταση θα προσελκύουν τους εναπομείναντες άγριους Γύπες. Επίσης στα πλαίσια αυτού του προγράμματος θα γίνει μία λεπτομερής καταγραφή του εναπομείναντος πληθυσμού στην Κύπρο, παρακολούθηση των εναπομεινάντων πουλιών, και μια μεγάλη προσπάθεια ενημέρωσης της κοινωνίας για την ανάγκη προστασίας του Γύπα και την ανάγκη ενδυνάμωσης του πληθυσμού του. Η προσπάθεια ενημέρωσης θα καλύψει ειδικές ομάδες όπως κτηνοτρόφους και κυνηγούς, σχολεία, ενώ θα αναζητηθούν οι μέγιστες ευκαιρίες για εμπλοκή των αρμόδιων πολιτικών αρχών. Η συνεργασία με ειδικούς του ΑΕΙ θα είναι ευκαιρία για μεταφορά τεχνογνωσίας στην Κύπρο.
Οι στόχοι του έργου για την Κρήτη είναι η δημιουργία ενός κέντρου αποκατάστασης γυπών, όπου θα τηρούνται όλες οι προβλεπόμενες νομικές διατάξεις για την διατήρηση ζώων σε αιχμαλωσία και όλες οι απαραίτητες προϋποθέσεις (τεχνικές και κτηνιατρικές) για την αποτελεσματική επανένταξη τους στο φυσικό περιβάλλον. Ειδικότερα το πρόγραμμα στοχεύει:
• Στη συνεργασία των φορέων που δραστηριοποιούνται στην αποκατάσταση προστατευόμενων ειδών και στην οργάνωση υποστηρικτικών δραστηριοτήτων με απώτερο στόχο τη δημιουργία γενετικού αποθέματος για την ενίσχυση των πληθυσμών τους.
• Στην ενσωμάτωση της προστασίας της φύσης με τις περιβαλλοντικές δραστηριότητες OTA και την ανάδειξη της οικολογικής αξίας των περιοχών τους.
• Στην ανάπτυξη της συνεργασίας ΑΕΙ με ΟΤΑ και την μεταφορά τεχνογνωσίας σε θέματα διαχείρισης περιβάλλοντος και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.
• Στην προώθηση των περιοχών του δικτύου NATURA 2000, μέσω της αύξησης της βιοποικιλότητας, και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Ο κ. Προμπονάς, αναφερόμενος στα αποτελέσματα που αναμένονται από το έργο αυτό, είπε μεταξύ άλλων:
«Αναμένεται ουσιαστικά να κατασκευαστούν ειδικές υποδομές που θα βοηθήσουν στην ανάκαμψη του είδους στην Κύπρο. Ως μετρήσιμα μεγέθη της αποτελεσματικότητας του έργου θεωρούμε το να φιλοξενηθούν στις εγκαταστάσεις στην Κύπρο περίπου 20-30 Γύπες (τα δύο χρόνια του προγράμματος), εκ των οποίων οι 10 θα απελευθερωθούν στη διάρκεια του προγράμματος, την μη παρουσίαση προβλημάτων δηλητηρίασης από δολώματα, την επαφή μέσω παρουσιάσεων/συναντήσεων με 500 παιδιά και κυνηγετικούς συλλόγους/κτηνοτροφικούς συνδέσμους που υπάρχουν στην σχετική περιοχή. Την επισκεψιμότητα της ιστοσελίδας του έργου από 2.000 άτομα.
Όλες οι προτεινόμενες δράσεις βασίζονται στην εμπειρία που αποκτήθηκε στα πλαίσια προηγούμενης συνεργασίας των εταίρων. Ειδικότερα για τις σχεδιαζόμενες υποδομές στην Ελλάδα, το έργο είναι πρωτοποριακό, αφού δεν υπάρχουν παρόμοιες υποδομές (κλωβός σύλληψης, χώρος αποκατάστασης) που να στοχεύουν αποκλειστικά στο είδος. Ωστόσο η αξία τους είναι πολλαπλασιαστική αφού τα σχεδιαζόμενα έργα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πολλές περιβαλλοντικές δράσεις στο μέλλον, ενώ συμπληρώνουν άλλα ευρωπαϊκά ή εθνικά προγράμματα διαχείρισης ειδών προτεραιότητας που έχουν ολοκληρωθεί στην Κρήτη (LIFE, ΕΠΠΕΡ, ΕΤΕΡΠΣ). Ως μετρήσιμα μεγέθη της αποτελεσματικότητας του προγράμματος θεωρούμε έναν αριθμό 20-30 γυπών που θα αποσταλούν στην Κύπρο, 10.000 μαθητές και επισκέπτες που αναμένουμε να επισκεφθούν το κέντρο αποκατάστασης γυπών, τον αριθμό ειδών και ατόμων που θα χρησιμοποιήσουν την ταΐστρα και τον αριθμό γυπών (> 30) που αναμένεται να φιλοξενηθούν στο κέντρο αποκατάστασης κατά την διάρκεια του προγράμματος».
Να σημειωθεί ότι,οι γύπες (22 είδη), αποτελούν μία εξειδικευμένη ομάδα αρπακτικών που τρέφονται σχεδόν αποκλειστικά με νεκρά ζώα. Από τα τέσσερα είδη γυπών που απαντώνται στην Ευρώπη (και την Ελλάδα), δηλαδή το Γυπαετό (Gypaetus barbatus), το Μαυρόγυπα (Aegypius monachus), το Όρνιο (Gyps fulvus) και τον Ασπροπάρη (Neophron percnopterus), το Όρνιο είναι το πιο κοινό.
