Όπως είδαμε και στο προηγούμενο άρθρο μας πολλοί είναι οι λόγοι που καθιστούν επιτακτική την ανάγκη το Σύγχρονο Ελληνικό Σχολείο να αποδεσμευτεί από τις παραδοσιακές δομές του και να γίνει φορέας αλλαγών επαναπροσδιορίζοντας το ρόλο του. Για να το επιτύχει αυτό πρέπει στο Αναλυτικό του Πρόγραμμα να έχει σαν στόχο το να κατακτήσουν οι μαθητές νέες δεξιότητες που θα τους βοηθήσουν να προσαρμοσθούν ευκολότερα στην εποχή τους. Πόσες όμως είναι αυτές οι δεξιότητες και ποιες είναι ακριβώς;
Με την πρώτη ματιά φαίνεται να είναι αναρίθμητες και διαφέρουν από πολιτισμό σε πολιτισμό. Εντούτοις, υπάρχει ένα βασικό σύνολο που βρίσκονται στο επίκεντρο, γιατί θεωρούνται απαραίτητες για τη προώθηση της υγείας και της ευημερίας των ατόμων (WHO, 1997). Αφορούν εκείνο το είδος της γνώσης που δεν μπορεί να συλλεχθεί από ένα βιβλίο ή να αποκτηθεί από μια έρευνα στο διαδίκτυο ή την επίσκεψη σε μία βιβλιοθήκη. Είναι οι λεγόμενες Ήπιες δεξιότητες ( Soft Skills) ή Δεξιότητες ζωής.
Τέτοιες είναι όλες εκείνες οι δεξιότητες που δεν αφορούν την Ακαδημαϊκή Νοημοσύνη αλλά τη Νοημοσύνη της Καρδιάς ή αλλιώς Συναισθηματική Νοημοσύνη. Τέτοιες είναι, η Αυτοπεποίθηση, η Αυτοπαρακίνηση, η Αυτοηγεσία, η Κατανόηση και η Διαχείριση Συναισθημάτων, η Ψυχική Ανθεκτικότητα.
Στον γνωστικό τομέα πέρα από την στείρα απόκτηση και απομνημόνευση πληροφοριών, που αποτελούν το πρώτο επίπεδο γνώσης ενδιαφέρει η Δημιουργικότητα, η Κριτική σκέψη, η Καινοτομία και Επίλυση προβλημάτων, η Λήψη Αποφάσεων, η Μεταγνωστική Δεξιότητα (μαθαίνω πώς να μαθαίνω) και ο Πληροφοριακός και Τεχνολογικός Εγγραμματισμός (Πώς να χειρίζομαι εποικοδομητικά τους υπολογιστές και γενικότερα την τεχνολογία).
Επίσης στον Κοινωνικό τομέα ενδιαφέρει η Ικανότητα Επικοινωνίας, η Διαχείριση συγκρούσεων, η Ενεργητική ακρόαση, η Συνεργασία, η Πολιτική Συνείδηση, η Κοινωνική Υπευθυνότητα.
Αυτή η προσέγγιση παραπέμπει στην ανάγκη να έχουμε ένα άλλο παράδειγμα μαθητή το λεγόμενο τρισδιάστατου μαθητή, που επιδιώκει την ολόπλευρη και ισόρροπη ανάπτυξη και των υπόλοιπων βασικών τομέων της ύπαρξης του εκτός από τον γνωστικό (κοινωνικός και συναισθηματικός.)
Πολλές σύγχρονες έρευνες της Νευροεπιστήμης που έχουν διεξαχθεί συσχετίζουν την υψηλή επάρκεια στις δεξιότητες ζωής με την υψηλότερη επίδοση και τα αυξημένα κίνητρα των παιδιών για μάθηση και συνεργασία… Επίσης στους χώρους που διδάσκονται οι δεξιότητες αυτές είτε είναι σχολεία είτε χώροι εργασίας οι άνθρωποι είναι πιο συγκροτημένοι, πιο ευτυχισμένοι δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την εργασία τους και επομένως είναι πιο αποδοτικοί… Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο ακόμα και οι μεγάλες επιχειρήσεις και τεχνολογικοί κολοσσοί στη silicon valley όπως η Google η facebook κλπ. χρηματοδοτούν προγράμματα εκπαίδευσης του προσωπικού τους στις παραπάνω δεξιότητες.
Στα σχολεία έχει διαπιστωθεί ότι τα προγράμματα διδασκαλίας τέτοιων δεξιοτήτων συμβάλλουν σημαντικά στη θετική ανάπτυξη και προσαρμογή των μαθητών, στη μείωση προβλημάτων συμπεριφοράς και τη βελτίωση της σχολικής επίδοσης. Τα παιδιά αποκτούν περισσότερα κίνητρα για τη μάθηση, η διαχείριση της τάξης από τους εκπαιδευτικούς γίνεται ευκολότερα, τα παιδιά σχηματίζουν ομάδες και διαχειρίζονται ομαλότερα τις συγκρούσεις τους, είναι πιο ευτυχισμένα και η επίδοσή τους, καθώς και το ενδιαφέρον τους για το σχολείο αυξάνεται.
Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης πλέον έχουν μπει μαθήματα που αφορούν τις δεξιότητες ζωής. Δε συμβαίνει όμως το ίδιο και στην Ελλάδα.
Στη χώρα μας, το εκπαιδευτικό μας σύστημα ακολουθεί μια πορεία που οδηγεί σε τελείως λαθεμένες κατευθύνσεις, χωρίς να εναρμονίζεται με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις της εποχής, επιμένοντας σε επιφανειακές προσεγγίσεις της γνώσης, χωρίς να υπάρχει προέκταση σε καταστάσεις καθημερινότητας (Χρυσαφίδης, 2009).
Το 2012 έγινε μια απόπειρα να εισαχθεί στα σχολεία το πρόγραμμα «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ» και το μάθημα «Σχολική και κοινωνική ζωή» με στόχο την εναρμόνιση της ελληνικής εκπαιδευτικής πολιτικής με τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Εκπαίδευση και τη Δια Βίου Μάθηση μαθητών. Η εισαγωγή του μαθήματος αυτού, το οποίο ήταν σύμφωνο με τις σύγχρονες θεωρίες μάθησης και ανάπτυξης του ατόμου, αποτέλεσε μια μεγάλη καινοτομία για το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς κινείται προς την κατεύθυνση να επιφέρει αλλαγές στην παραδοσιακή λειτουργία του σχολείου. Βασίστηκε στις σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις και ερευνητικά δεδομένα, συμπορεύεται με τις διεθνείς εξελίξεις και τάσεις των Σύγχρονων Αναλυτικών Προγραμμάτων και επιδιώκει να εκπαιδεύσει τα παιδιά σ όλες αυτές τις δεξιότητες ζωής που προαναφέραμε.
Εντούτοις το 2016 καταργήθηκε το πιθανότερο εξ αιτίας ανεπαρκούς εκπαίδευσης του προσωπικού. Οι εκπαιδευτικοί θα ήθελαν ίσως και οι ίδιοι να γνώριζαν αυτές τις δεξιότητες διότι θα τους βοηθούσαν τόσο στη διαχείριση των μαθητών τους όσο και στις μεταξύ τους σχέσεις στο Σύλλογο διδασκόντων… Θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν να λειτουργούν καλύτερα σαν ομάδα, να μοιράζονται ζωτικά ζητήματα και να ενισχύουν ο ένας τον άλλον.
Έχει βέβαια αναφερθεί ότι στα μελλοντικά σχέδια του υπουργείου Παιδείας (ίσως και για να συμμορφωθεί και με τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης) είναι να εισαγάγει τη διδασκαλία των δεξιοτήτων αυτών σε Νηπιαγωγεία, Δημοτικά και Γυμνάσια προσθέτοντας μια ακόμα ώρα στο ήδη απαιτητικό Πρόγραμμα του Σχολείου (που είναι γεμάτο επτάωρα). Η εμπειρία όμως του παρελθόντος τόσο με το μάθημα της Αγωγής Υγείας όσο και με το μάθημα της Εθνικής και Σχολικής Ζωής έδειξε ότι αυτό δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα… Μια πρόταση ίσως να αποτελούσε να μπορούσαν να διδαχθούν κάποια από τα υπάρχοντα μαθήματα με μια νέα Μέθοδο που λαμβάνει υπόψη της και τις δεξιότητες αυτές. Χρειάζεται όμως να διατεθούν κονδύλια για επαρκή επιμόρφωση. Στα παρακάτω άρθρα μας θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε κάποιες απ’ τις δεξιότητες αυτές και τον τρόπο που θα μπορούσαν ίσως ορθότερα αυτές να διδαχτούν.
