Το βράδυ της Δευτέρας 12ης Μαΐου 2014, πραγματοποιήθηκε η πρώτη εκδήλωση του Ομίλου Φίλων του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς» της Κρήτης στο Φοιτητικό Πολιτιστικό Κέντρο «Ξενία», με θέμα «Δημοκρατία και οικονομία στον καιρό της κρίσης: η Ευρώπη σε σταυροδρόμι». Εισηγητές ήταν δύο οικονομολόγοι με πολύχρονη ενασχόληση και ειδίκευση στις θεματικές της ευρωπαϊκής πολιτικής οικονομίας και της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης: ο Χάρης Γολέμης, διευθυντής του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς», και ο Σταύρος Τομπάζος, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου. Τη συζήτηση συντόνισε η Ελένη Ζέρβα, ιστορικός και μεταπτυχιακή υπότροφος του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών. Την εκδήλωση παρακολούθησαν περισσότερα από εκατό άτομα.
Ανοίγοντας την εκδήλωση, η Ελένη Ζέρβα συνόψισε τους στόχους του νεοσυσταθέντος (Απρίλιος 2014) Ομίλου: την, από κοινού με το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς και με έμφαση στην Κρήτη, δράση για την καλλιέργεια των αξιών της αριστεράς, τη συστηματική ανάπτυξη του προβληματισμού σε επίκαιρα κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά, περιβαλλοντικά και πολιτισμικά ζητήματα, τη συμβολή στην ανάπτυξη του ιδεολογικού και προγραμματικού λόγου της Αριστεράς. Στο πλαίσιο αυτό, η επιλογή της θεματικής της εκδήλωσης είχε στόχο την εμβάθυνση στα ζητήματα που θέτει η σημερινή οικονομική κρίση και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές αντιμετώπισής της που οδηγούν αφενός στην επίταση των ανισοτήτων μεταξύ των χωρών και των κοινωνικών τάξεων της Ευρώπης και αντιστρατεύονται το διακηρυγμένο ιδεώδες κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής ενοποίησής της, και αφετέρου στην ουσιαστική απομείωση των δημοκρατικών μορφών διακυβέρνησης, την άνοδο ακροδεξιών και αντιευρωπαϊκών ιδεολογιών, και την επιβολή των αγορών στη διαμόρφωση των πολιτικών αποφάσεων.
Ο Χάρης Γολέμης έκανε μια ιστορική ανασκόπηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, χωρίζοντάς την σε τέσσερις περιόδους: 1945-1975, 1975-1992, 1992-2008, 2008 κ.ε. Στη διάρκεια αυτών των περιόδων συνέβη μια βαθμιαία μετάβαση από σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές και από μια σχετικά ομαλή λειτουργία της αντιπροσωπευτικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στην κυριαρχία νεοφιλελεύθερων πολιτικών και στον «αυταρχικό καπιταλισμό», κατά την έκφραση του Ν. Πουλαντζά. Η σημερινή οικονομική κρίση είναι παγκόσμια συστημική κρίση του χρηματιστικοποιημένου καπιταλισμού και είναι αποτέλεσμα της κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού. Απέναντι σε αυτές τις εξελίξεις η Αριστερά οφείλει να επιδιώξει να αναλάβει κυβερνητική ευθύνη και να οικοδομήσει συμμαχίες με κοινωνικά κινήματα, συνδικαλιστικές οργανώσεις και πολιτικές οργανώσεις για να σταματήσει την καταστροφική πορεία.
Ο Σταύρος Τομπάζος ανέλυσε τους μηχανισμούς παραγωγής και διάχυσης της κρίσης και τον τρόπο με τον οποίο οι οικονομικές ελίτ και οι ηγεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιχειρούν να μετακυλήσουν το βάρος της κρίσης στις υποτελείς τάξεις. Επέμεινε ιδιαίτερα στο ρόλο που έπαιξε στην εκδήλωση της κρίσης στις ΗΠΑ το 2007-2008 η ελεύθερη επέκταση των νέων χρηματιστικών προϊόντων (παραγώγων κ.λπ.) και των στεγαστικών δανείων, τα οποία, τιτλοποιούμενα και μεταβιβαζόμενα, έφερναν μεγάλα κέρδη στους δανειστές. Η ανεξέλεγκτη αυτή επέκταση οδήγησε στη φούσκα που έπληξε τόσο τις ΗΠΑ όσο και την Ευρώπη, διόγκωσε το ιδιωτικό χρέος και ανάγκασε σε χρεοκοπία πολλούς απλούς δανειολήπτες. Τα κράτη ανέλαβαν τα τραπεζικά χρέη, μετατρέποντάς τα σε δημόσιο χρέος, και κατόπιν, με πολιτικές λιτότητας, μετέφεραν το βάρος στις κατώτερες τάξεις. Στη συνέχεια, ο εισηγητής πρότεινε ορισμένες αριστερές πολιτικές αντιμετώπισης της κρίσης, όπως, ενδεικτικά, τον δημόσιο έλεγχο των τραπεζών.
Και οι δύο ομιλητές θεώρησαν ότι η έξοδος από την ευρωζώνη και η πιθανή διάλυσή της μπορεί να οδηγήσει σε επιδείνωση τόσο των κοινωνικοοικονομικών των μεσαίων και χαμηλών στρωμάτων όσο και των πολιτικών συνθηκών στην Ευρώπη, δεδομένης και της ανόδου της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς.
Ακολούθησε ευρεία συζήτηση με το ακροατήριο, η οποία εστιάστηκε στις διεθνείς πολιτικές και οικονομικές παραμέτρους της κρίσης.
Όμιλος Φίλων του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς» Κρήτης