Ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις και χρήσιμα συμπεράσματα προέκυψαν από τη διαδικτυακή ημερίδα «Παραδοσιακές Τέχνες στην σύγχρονη εποχή», που διοργανώθηκε χθες στο πλαίσιο της σειράς δράσεων επικοινωνίας του έργου Mingei, από το Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας. Οι συμμετέχοντες ομιλητές παρουσίασαν τα τεχνολογικά αποτελέσματα της ψηφιακής αναπαράστασης των παραδοσιακών τεχνών για τη διαφύλαξη της Πολιτισμικής μας Κληρονομιάς. Έγινε μία «διεπιστημονική ερευνητική προσέγγιση για την καταγραφή, διαφύλαξη, διάδοση και βιωσιμότητα των παραδοσιακών τεχνών ως ζώσα πολιτιστική Κληρονομιά». Παρέμβαση στην ημερίδα έκανε και ο υφυπουργός Σύγχρονου Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης.
Η ημερίδα απευθυνόταν σε φορείς και επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο των παραδοσιακών τεχνών και τουρισμού, καθώς και σε ερευνητές στον τομέα της Ψηφιοποίησης και Πολιτισμικής Πληροφορικής. Στόχος των επιστημόνων ήταν και είναι η διατήρηση των παραδοσιακών τεχνών που τείνουν σήμερα προς εξαφάνιση, μέσω συναρπαστικών, εμπειρικών παρουσιάσεων, χρησιμοποιώντας αφηγηματικές και εκπαιδευτικές εφαρμογές, οι οποίες βασίζονται στις τεχνολογίες Επαυξημένης και Μεικτής Πραγματικότητας, καθώς και στο Διαδίκτυο.
«Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση»: με παραδοσιακά υλικά και σύγχρονες τεχνικές
Μετά το καλωσόρισμα απ’ τον κ. Ξενοφώντα Ζαμπούλη, συντονιστή του έργου Mingei, τον λόγο πήρε η κ. Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, μέλος της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», π. διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, η οποία αναφέρθηκε στον Λαϊκό Πολιτισμό και την Τοπική Ανάπτυξη. Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στην «Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση» για την οποία όπως επεσήμανε θα πρέπει να «επαναχρησιμοποιήσουμε υλικά παραδοσιακών ανθρώπων με καινούργιες τεχνικές». Με άλλα λόγια, τα υλικά του μέλλοντος να περιλαμβάνουν καλές κι αξιοποιήσιμες πρακτικές της παραδοσιακής μας κληρονομιάς στους τομείς της κυκλικής οικονομίας, της διατροφής και της μεταποίησης.
Να γίνει δηλαδή μία μελέτη των κοινωνικών δρώμενων και των εθίμων «υπό μία καινούργια οπτική» η οποία «θα μας ξαναφέρει σε μία τοπική ανάπτυξη που θα έχει το χαρακτηριστικό της νεωτερικότητας, δίνοντας «τη δυνατότητα στο παρελθόν να συνομιλήσει με το μέλλον».
«Η ελληνική λαογραφία και η μελέτη των παραδοσιακών τεχνών και επαγγελμάτων» ήταν ο τίτλος της θεματικής ενότητας του διευθυντή του Κέντρου Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, κ. Ευάγγελου Καραμανέ. «Στους δύσκολους καιρούς μας, η μελέτη αυτών των στοιχειών – του παραδοσιακού πολιτισμού και η όποια συνακόλουθη προβολή τους σε ένα ευρύτερο κοινό, πέρα από τους ολιγάριθμους ειδικούς επιστήμονες συμβάλλει θετικά στη λεγόμενη διάρθρωσή τους. Δεν εννοώ διάρθρωση την διατήρησή τους σε μία μορφή ενδεχομένως αναχρονιστική, ενδεχομένως νοσταλγική. Η πραγματικότητα δυστυχώς δεν ενδιαφέρεται για τη νοσταλγία των παλαιότερων, για τις ευγενείς αναπολήσεις – παρότι είναι καλή ενασχόληση. Αυτά τα στοιχεία μπορούν να αποτελέσουν οάσεις πολιτιστικής ανάπτυξης στην άνυδρη εποχή μας, αλλά και συχνά μοχλό οικονομικής ανάπτυξης» εξήγησε.
Η σκυτάλη δόθηκε στη συνέχεια στην κα Σταυρούλα Φωτοπούλου, προϊσταμένη της διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, που μίλησε για την «Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά» και την «Αειφόρο Διαχείριση Πολιτιστικών και Περιβαλλοντικών Πόρων». Όπως υπογράμμισε: «Ο πολιτισμός διαμορφώνει την ερμηνεία που δίνει στις εμπειρίες μας, τις σημερινές. Τις εξελίξεις που μας κατακλύζουν και φοβόμαστε. Είναι πολύ κρίσιμο να μπορούμε να κοιτάμε πίσω για να παίρνουμε αυτά τα οποία έκαναν τις κοινωνίες μας να αντέχουν, να είναι ανθεκτικές στο χρόνο για να μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του μέλλοντος, οι οποίες είναι πάρα πολλές: είναι ο πόλεμος, είναι η Κλιματική Αλλαγή – κι αυτός ο πόλεμος αφορά το μοντέλο της ενέργειας. Αν ο 21ος αιώνας ήταν ο αιώνας της κυριαρχίας των ορυκτών καυσίμων, ο 22ος οφείλει να είναι κάτι άλλο. Οφείλει να είναι ο αιώνας της καθαρής και ασφαλούς ενέργειας. Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά, η σοφία που εμπερικλείει, είναι ένας σπουδαίος ανανεώσιμος πόρος για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του παρόντος και να σχεδιάσουμε το μέλλον. Αυτές οι πρακτικές συγκροτούν πυρήνες ταυτοτήτων για τις κοινότητες των ανθρώπων που τις ασκούν. Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, παρέχει μία αίσθηση ταυτότητας και συνέχειας – δηλαδή αναδημιουργείται διαρκώς, δεν είναι κάτι στατικό. Αναδημιουργείται από τους ίδιους τους ανθρώπους σε συνάρτηση με το περιβάλλον τους, την αλληλεπίδρασή τους με τη φύση και την ιστορία τους. Και καταλήγει κλείνοντας το μάτι στο μέλλον, συμβάλλοντας έτσι στην προώθηση του σεβασμού της πολιτιστικής ποικιλομορφίας και της ανθρώπινης δημιουργικότητας».
Η αναβίωση της χειροτεχνίας ως βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα
Στο δεύτερο μέρος της ημερίδας παρενέβη ο υφυπουργός Σύγχρονου Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης: «Υπάρχει ένα πρόγραμμα το οποίο έχουμε εντάξει στο Ταμείο Ανάκαμψης για τη χειροτεχνία. Δεν είναι ακριβώς αναβίωση της χειροτεχνίας ούτε με την έννοια του φολκλόρ ούτε με την έννοια της λαογραφικής της διάστασης, αλλά μιλάμε για επανατοποθέτησή της ως μία βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα, η οποία μπορεί να φέρει μία προστιθέμενη αξία σε πάρα πολλές τοπικές κοινωνίες και οικονομίες» είπε αρχικά και συμπλήρωσε: «Είναι ένα πρόγραμμα 18 εκατομμυρίων στο Ταμείο Ανάκαμψης. Ο στόχος είναι να μάθουμε από τα λάθη του παρελθόντος, αλλά να μάθουμε και από τις τεχνικές και την ιστορία του παρελθόντος. Τα λάθη του παρελθόντος έχουν να κάνουν με το πώς ήταν στημένα κάποια πράγματα μέχρι τώρα στο κομμάτι της χειροτεχνίας. Για παράδειγμα, υπήρχε εκπαίδευση αλλά δεν υπήρχε πιστοποίηση. Δεν υπήρξε ιδιαίτερη επένδυση στην επιχειρηματικότητα των χειροτεχνών. Το πρόγραμμα που σχεδιάζουμε είναι ένα πρόγραμμα Πολιτιστικό, με την έννοια ότι πιάνει μέσα και το κομμάτι της πιστοποιημένης πλέον εκπαίδευσης».
Ο κ. Γιατρομανωλάκης και οι συνεργάτες του ακολουθούν μία ολιστική προσέγγιση, όπως επεσήμανε. «Κοιτάμε το κομμάτι των πρώτων υλών, το οποίο είναι ένα μεγάλο ζήτημα στη χώρα μας: Από τον άργιλο μέχρι το μαλλί και από το μετάξι μέχρι τη βιώσιμη ξυλεία. Κοιτάμε το κομμάτι της ανάπτυξης επιχειρηματικών δεξιοτήτων με τη δημιουργία συστάδων χειροτεχνικής επιχειρηματικότητας σε όλη την Ελλάδα. Κοιτάμε το πάντρεμα της χειροτεχνίας και των παραδοσιακών τεχνικών με τους σύγχρονος designers ούτως ώστε να αναπτυχθούν ευπώλητα προϊόντα θα βρουν τη θέση τους στην αγορά. Και επίσης, κοιτάμε κι ένα κομμάτι ευρύτερο, κινήτρων για την έναρξη χειροτεχνικής επιχειρηματικότητας ιδιωτών, μεμονωμένων ανθρώπων, ούτως ώστε μετά να μπορέσουμε να τους στηρίξουμε μετά από προγράμματα επιδότησης για εξοπλισμό κ.λπ. Προσπαθούμε να το δούμε ολιστικά, προκειμένου να έχει και μία αποτελεσματικότητα» κατέληξε ο υφυπουργός Σύγχρονου Πολιτισμού.
