Το πρώτο δίδαγμα, ανάμεσα σε όσα ελπίζω ότι αποκομίσαμε από την προσφυγική κρίση, είναι πως η πραγματικότητα είναι ικανή να κονιορτοποιήσει ιδεολογικές θέσεις που διαμορφώνονται σε συνθήκες εργαστηρίου, όπως αυτή περί εθνικών συνόρων ανοιχτών σε όλους. Μάθαμε ότι η πολιτική πράξη επιβάλλει λεπτές ισορροπίες: αφενός να προστατεύεις τα σύνορα και να δημιουργείς συνθήκες αποτροπής, και αφετέρου να σέβεσαι τις βασικές αρχές του ανθρωπισμού και τις διεθνείς συνθήκες. Αν μου πείτε ότι η εξίσωση είναι δύσκολη, θα απαντούσα ότι πρέπει να προσέχουμε ποιους εκλέγουμε κάθε φορά για να μας κυβερνήσουν.
Ότι σήμερα πληρώνουμε τις προεκλογικές και μετεκλογικές ιδεοληψίες και ανεπάρκειες των στελεχών του κυβερνώντος κόμματος δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία. Αρκεί να συγκρίνει κανείς τους αριθμούς των προσφύγων και μεταναστών που εισήλθαν στην Ελλάδα πριν και μετά την άνοδο της Αριστεράς στην εξουσία. Αρκεί δηλαδή να συμβουλευτεί τη μνήμη και τα μάτια του.
Μια από τις οδυνηρές συνέπειες της προσφυγικής κρίσης είναι ότι η Ελλάδα βρέθηκε, όχι πια γεωγραφικά αλλά ουσιαστικά, στην εσχατιά των Βαλκανίων. Πολλοί είχαμε προειδοποιήσει προεκλογικά ότι αυτό ήταν μοιραίο να συμβεί, μόνο που εντοπίζαμε την αιτία σε ενδεχόμενη χρεοκοπία της χώρας και έξοδο από το ευρώ – βέβαια, ποτέ δεν είναι αργά να συμβούν και αυτά, όσο το μέτωπο με τους δανειστές παραμένει ανοικτό.
Η απομόνωση της Ελλάδας εντός και εκτός της Ε.Ε. είναι οφθαλμοφανής, όσο οφθαλμοφανής είναι και η διπλωματική ανικανότητα της κυβέρνησης, που όφειλε να κινηθεί δραστήρια για τη δημιουργία συμμαχιών αντί να απειλεί με βέτο και αντίμετρα. Η εξουσία που δίνει η δυνατότητα αρνησικυρίας στον αδύναμο είναι μόνο φαινομενική, επειδή τα καλά χαρτιά τα κρατούν οι ισχυρότεροι και μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν εναντίον της Ελλάδας στα σημεία που την πονούν.
Είναι αλήθεια πώς οι αντιδράσεις ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών απέναντι στην προσφυγική κρίση είναι κατώτερες των περιστάσεων. Όσοι όμως εξ ημών εκφέρουν μηδενιστικό λόγο, ας σκεφτούν πώς θα ήταν η Ευρώπη χωρίς την Ε.Ε., η οποία εξασφάλισε τη μακρότερη περίοδο ειρήνης, ασφάλειας, συνεργασίας και ευημερίας που γνώρισε ποτέ η ήπειρός μας. Οι παθογένειες της Ένωσης δεν πρέπει να ενεργοποιήσουν (και άλλα) αντιευρωπαϊκά ανακλαστικά, που είναι ικανά να υποβιβάσουν τη διεθνή θέση της Ελλάδας πιο κάτω από τα Βαλκάνια. Η χώρα μας νιώθει ήδη πάνω της την καυτή ανάσα από τα μέτωπα της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής.
* Ο Μιχαήλ Πασχάλης είναι ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης
