Του ΓΙΩΡΓΗ ΚΑΛΟΓΕΡΑΚΗ
Ζούμε σε καιρούς που κυριαρχούν απόλυτα σχιζοφρενικές και παράλογες αντιλήψεις. Ό,τι μέχρι χθες θεωρούσαμε λογικό και αυτονόητο, σήμερα αναιρείται, για να επικρατήσει αυτό που θεωρούσαμε ως τώρα σκέψη τρελών. Το αύριο, παρά ποτέ, μοιάζει ζοφερό και απρόβλεπτο. Η παγκόσμια κοινότητα αλλά δυστυχώς και η πατρίδα μας ταλανίζεται καθημερινά από επαχθή εγκλήματα, που συχνά πραγματοποιούν άνθρωποι της «διπλανής πόρτας», ενίοτε με θύματά τους παιδιά. Το χειρότερο όλων πάντως είναι η απάθεια και η ανοχή μας σε ό,τι συμβαίνει! Φταίει η κρίση, φταίει η σύγχρονη αλλοτρίωση, φταίει τελικά η ανοησία μας… δύσκολο να απαντήσεις! Όταν το παράλογο γίνεται η πιθανότερη εκδοχή των πραγμάτων, τότε όλα πια είναι μέσα στο πρόγραμμα!
Ο Θεατρικός Περίπλους είναι ένα αγαπημένο σχήμα στην πόλη μας. Πολλές φορές έχω αναφερθεί σε δουλειές του, δεν χρειάζεται ιδιαίτερη μνεία εδώ. Η προσφορά του στο πολιτιστικό γίγνεσθαι στην πόλη μας, του έχει χαρίσει μια θέση στις καρδιές μας. Θα σταθώ μόνο σε μια ουσιώδη λεπτομέρεια. Στην οξυδέρκεια του σχήματος αναφορικά με ό,τι ανεβάζει και προτείνει στο ρεθεμνιώτικο κοινό!
Ο Βραζιλιάνος συγγραφέας Ρομπέρτο Ατάιντε, που αποτελεί τη φετινή επιλογή του Περίπλου, είναι ένας καταξιωμένος Βραζιλιάνος συγγραφέας, που μας κρούει προφητικά τον κώδωνα του κινδύνου με την κ. Μαργαρίτα του! Να πούμε για την ιστορία, ότι για τρίτη φορά ο Περίπλους συναντά τον εν λόγω συγγραφέα και για δεύτερη φορά το εν λόγω έργο. Η πρώτη ήταν το 1994 με το «Μάθημα 1ον». Η δεύτερη ήταν με τη «Δεσποινίς Μαργαρίτα» το 1998, 19 χρόνια πριν, όταν «πρωτοπάτησε» το πόδι της στον Περίπλου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο πρόγραμμα της παράστασης. Τρίτη η ενεστώσα την περίοδο 2016-17!
Μεγάλη έκπληξη πάντως αποτελεί το γεγονός ότι ο Ατάιντε συνέθεσε την κ. Μαργαρίτα το 1970, σε ηλικία μόλις 21 χρονών! Άλλη μια απόδειξη της πανάρχαιας ιστορικής ρήσης ότι τελικά οι περιστάσεις αναδεικνύουν τους ήρωες! Ένα παιδί που βίωσε δικτατορικό καθεστώς στην πατρίδα του, ήταν επόμενο να εκφραστεί και έτσι, μια και το συγγραφικό του τάλαντο ήταν δεδομένο, ως παιδί συγγραφέων.
Αλλά ποια είναι τελικά η περίφημη κ. Μαργαρίτα, η δασκάλα και συγχρόνως η μοναδική ηθοποιός αυτού του δραματικού μονόλογου; Για να την κατανοήσουμε σωστά, δεν πρέπει στιγμή να μας διαφεύγει ότι το σχολείο είναι ένας δυναμικός μηχανισμός κοινωνικοποίησης! Και η Παιδαγωγική επιστήμη (που έχω κι εγώ την τιμή να υπηρετώ περί τα 30 χρόνια) μια από τις συντηρητικότερες επιστήμες, κακά τα ψέματα! Καμιά κοινωνία δεν φτιάχνει σχολεία για να την ανατρέψουν! Τα φτιάχνει με απώτερο σκοπό ν’ αναπαράγουν τις δομές και τις επιταγές της. Αν μιλάμε για μια ουσιαστικά δημοκρατική κοινωνία, μιλάμε και για ένα ελεύθερο και ανοιχτό σχολείο! Αν μιλάμε για ένα αυταρχικό καθεστώς, μιλάμε για αυταρχικό σχολείο! Τη σημερινή εποχή της γενικότερης ιδεολογικής σύγχυσης, θα είμαστε εκτός πραγματικότητας αν φανταζόμαστε ένα ιδανικό σχολείο…
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κ. Μαργαρίτα συμβολίζει το αυταρχικό, δικτατορικό καθεστώς της εποχής του συγγραφέα, στη Βραζιλία του καιρού του. Μη μας διαφεύγει το γεγονός ότι η Χούντα της Βραζιλίας κατέβασε το έργο όταν πρωτανέβηκε το 1973! Τα γνωστά κι απ’ τη δικιά μας Χούντα και τις λογοκρισίες της! Γι’ αυτό άλλωστε αγαπήσαμε την κ. Μαργαρίτα και την ανεβάσαμε τόσες φορές στην πατρίδα μας, αρχικά με την Λαμπέτη (1975) κι αργότερα με άλλες μεγάλες κυρίες του θεάτρου μας (Μπαζάκα, Πρωτοψάλτη, Κοντού).
Γνωστές κι οι αρχές της κ. Μαργαρίτας: υπακοή, τυφλή υποταγή και συνεχόμενη αυθαίρετη αλλαγή των κανόνων του παιχνιδιού! Εγώ διατάζω! Εμένα να υπακούτε! Αν γουστάρω σας στερώ το διάλειμμα ή σας βάζω όλη μέρα τιμωρία! Σχιζοφρενικό ανακάτεμα θρησκείας, βιολογικών-ερωτικών αναγκών και μελέτης θανάτου! Ανάλωση μιας διδακτικής ώρας για ν’ ανακαλύψει ποιος μαθητής… άφησε αέρια στην τάξη, για να τον τιμωρήσει παραδειγματικά! Απειλή με παραπομπή στον Διευθυντή! Εκ των υστέρων κατανόηση της ματαιότητας όλων αυτών! Και το μεγαλύτερο τσιτάτο της: καθένας θα ήθελε να είναι η κ. Μαργαρίτα…
Θυμίζουν κάτι όλα τα παραπάνω; Μα ασφαλώς τα σχιζοφρενικά τσιτάτα της δικής μας Χούντας, που οι παλιότεροι είχαμε την τύχη-ατυχία να βιώσουμε: «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών», «αποφασίζουμε και διατάζουμε», αλλαγή νόμων και διατάξεων κατά το δοκούν κι άλλα πολλά! Μην έχουμε μόνο την αφέλεια να πιστέψουμε ότι όλα τα παραπάνω ήλθαν και παρήλθαν, ως εφιαλτικό όνειρο, γιατί θα περιπέσουμε σε πλάνη οικτρά! Με την λεγόμενη κρίση τα τελευταία επτά χρόνια, βιώνουμε μια οικονομική-πολιτική-κοινωνική Κατοχή, που δε διαφέρει σε τίποτα στον αυταρχισμό και σε ό,τι άλλο βιώσαμε κατά καιρούς στην πατρίδα μας. Το τραπεζικό κατεστημένο της Ευρώπης υποχρεώνει τη χώρα και το κοινοβούλιό μας να ψηφίζει νόμους που υπαγορεύονται από τα δύσοσμα σαλόνια της κεφαλαιοκρατίας και δε συνάδουν στο ελάχιστο με τις πραγματικές ανάγκες του λαού μας.
Το παράλογο κάνει την εμφάνισή του, όχι πια δειλά αλλά απροκάλυπτα! Η δύσοσμη μπόχα μάλιστα που αναδύει το σάπιο, παράλυτο και φαύλο πολιτικό κατεστημένο της πατρίδας μας, που μας οδήγησε ουσιαστικά στην κρίση, είναι μια βρόμα και μια δυσωδία κατά πολύ ανώτερη απ’ τα φυσικά αέρια των μαθητών που ενόχλησαν την κ. Μαργαρίτα! Μάταια κι η ίδια, όπως κι όλοι εμείς, προσπαθούμε ν’ ανακαλύψουμε την πηγή της δυσοσμίας… Γεγονός παραμένει ότι ως κοινωνία διδάσκουμε αυτόν τον παραλογισμό κι αυτήν τη σχιζοφρένεια, ως άλλες κ. Μαργαρίτες και δρέπουμε τους καρπούς αυτής της αστοχίας μας. Κι αν θέλουμε τελικά ν’ απαντήσουμε έντιμα τι είναι αυτό που προκαλεί τη σημερινή εκτροπή, παθογένεια και εγκληματικότητα, ας αναρωτηθούμε ποια πρότυπα συμπεριφοράς διδάξαμε και διδάσκουμε χρόνια τώρα!
Πάνω στα παραπάνω ο Θεατρικός Περίπλους καταθέτει τη φετινή εικαστική του πρόταση, μια ακόμα στην αλυσίδα των πολλών τα τελευταία 30 χρόνια. Είναι δε μεγάλη τύχη το ότι έχουμε στην πόλη μας το σχήμα αυτό και το ότι μπορεί να μας χαρίζει συχνά τέτοιες ποιοτικές παραστάσεις. Κάθε ζεστός λόγος στους επιμέρους παράγοντες της ενεστώσας παράστασης, που δούλεψαν με μεράκι γι’ αυτήν. Στον Θωμά Καντιφέ για τη σκηνοθεσία-σκηνογραφία, στον Στέλιο Ρουκουνάκη για το κοστούμι της ηρωίδας, στον Μάριο Μαραγκουδάκη για τη μουσική επιμέλεια, στον Μιχάλη Μαρκουλιδάκη που κατασκεύασε το σκηνικό, στον Γιάννη Καλλέργη για την αφίσα, στον Γιώργο Γαβαλά για τις φωτογραφίες, στην Εύη Καννά για το φροντιστήριο, στη Χαρούλα Μπροκαλάκη και την Άννα Τζανιδάκη τέλος για την απόδοση-διασκευή του κειμένου. Ιδιαίτερα μένω στην Άννα, που με τις θεατρολογικές σπουδές της είναι ένα από τα βασικά στηρίγματα της Ομάδας.
Θα σταθώ δε με ιδιαίτερη συγκίνηση στην ερμηνεία της Μαρίας Καντιφέ, ως κ. Μαργαρίτας! Με την υποκριτική της δεινότητα, αντάξια δασκάλας υποκριτικής που η ίδια είναι, μπόρεσε να επικοινωνήσει άμεσα με τους θεατές, να προκαλέσει ταυτόχρονα το γέλιο και το δάκρυ τους, να τους μεταφέρει στον κόσμο του συγγραφέα! Για μιάμιση ώρα γέμισε πειστικά τη σκηνή με την παρουσία της, δίνοντας το δικό της μάθημα ζωής, με το οποίο δεν πλήξαμε ούτε μια στιγμή! Τόσο πολύ μας συνεπήρε! Η Μαρία απέδειξε περίτρανα ότι τελικά το θέατρο είναι υπόθεση του ηθοποιού! Είναι η στιγμή που ο σκηνοθέτης θα πρέπει να κάνει… λίγο στην άκρη, όπως σωστά τονίζει ο φίλος Θωμάς στο σκηνοθετικό του σημείωμα!
Κλείνοντας απευθύνομαι από καρδιάς στον Θωμά, την ψυχή του σχήματος, λέγοντας του: ας μη βιαστεί να κατεβάσει την κ. Μαργαρίτα! Κι αν το καλοκαίρι είναι προ των πυλών, το φθινόπωρο μπορεί να την επαναλάβει για να την χαρούμε περισσότεροι και να διδαχτούμε από αυτήν!
* Ο Γιώργης Καλογεράκης είναι συγγραφέας – δάσκαλος Ειδικής Αγωγής