Άφησαν για λίγο τα θρανία και τις αίθουσες διδασκαλίας και βγήκαν στην εξοχή. Περιηγήθηκαν στο φαράγγι των Μύλων, όπου είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν το χώρο, να μάθουν από τους αρχαιολόγους την ιστορία του αλλά και τις προοπτικές ανάδειξης και αξιοποίησής του, όπως αυτές μελετήθηκαν και υλοποιούνται από τον Δήμο.
Ο λόγος για τους μαθητές της Ε2 τάξης του 3ου Δημοτικού Σχολείου Ρεθύμνου, που μαζί με τους δασκάλους τους Δημήτρη Κουτάντο και Παντελή Γιαννουλάκη επιδόθηκαν στη διαδικασία της βιωματικής μάθησης.
Περπάτησαν στο χώρο, ερεύνησαν την περιοχή, πληροφορήθηκαν για τη χρήση των μύλων και στη συνέχεια οδηγήθηκαν στο παραδοσιακό εργαστήριο φύλλου του Χατζηπαράσχου, όπου είδαν τη συνέχεια των μύλων, εκεί δηλαδή που κατέληξε το αλεύρι που παρήγαγαν από την άλεση των σιτηρών και έμαθαν να φτιάχνουν κανταΐφι.
Τις εμπειρίες και τα βιώματά τους, όπως αυτά προέκυψαν μέσα από την έρευνα που έκαναν τα ίδια τα παιδιά, με ερωτήσεις και με τη μεταξύ τους συνεργασία τα συμπεριέλαβαν σε δυο διαφορετικά ντοκιμαντέρ με τίτλο «Το Φαράγγι των Μύλων» και «Τα Χέρια» αντίστοιχα. Τα ντοκιμαντέρ αυτά παρουσιάστηκαν το απόγευμα της Τετάρτης στην αίθουσα του κινηματογράφου «Απόλλων» παρουσία των γονιών, που γέμισαν περηφάνια βλέποντας τις εργασίες των παιδιών τους στην μεγάλη οθόνη.
Τη μουσική των ντοκιμαντέρ έγραψε ο κ. Μιχάλης Ανδριτσόπουλος, το σχεδιασμό και την εκτύπωση της αφίσας έκανε το «Φώτο Ρέθυμνο».
Ο εκπαιδευτικός Δημήτρης Κουτάντος μετά την έκθεση φωτογραφίας για την Αφρική, το ντοκιμαντέρ στο Υστερομινωικό Νεκροταφείο Αρμένων με τίτλο «Λουλούδια σπασμένα», που πήρε το πρώτο βραβείο σε όλη την Ελλάδα, το ντοκιμαντέρ για την αναστήλωση στη Μονή της Πρέβελη, φέτος διοργάνωσε εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Το οικολογικό και πολιτιστικό περιβάλλον στο φαράγγι των Μύλων». Μιλώντας στα «Ρ.Ν.» για το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ αναφέρει: «Από τους 158 μαθητές του σχολείου, λιγότεροι από δέκα είχαν επισκεφτεί το φαράγγι των Μύλων και από την τάξη Ε2 κανείς. Το σημαντικότερο μέρος του προγράμματος ήταν που αφήσαμε το «σχολείο – βιβλίο», βάλαμε το σακίδιο στην πλάτη και περπατήσαμε μέσα σε αυτό τον οικολογικό-πολιτιστικό παράδεισο μια βιωματική μάθηση. Εκεί ακολουθήσαμε την «ματιά» των παιδιών, καταγράψαμε τα δικά τους βήματα, δώσαμε εικόνα στην υλοποίηση μιας αναλυτικής προετοιμασίας. Είχαμε καλέσει αρχαιολόγο, τον κύριο Κώστα Γιαμπιτζόγλου για να μας κάνει την ξενάγηση και τη γεωπόνο την κυρία Νικολέτα Γκολφινοπούλου, η οποία είναι στην υπηρεσία Πράσινου του Δήμου. Κάθε παιδί είχε καταγράψει την απορία του σε μορφή ερώτησης. Κάναμε έτσι αυτό που προσπαθούμε να ορίσουμε σχολικό ντοκιμαντέρ. Αν κάνουμε ετυμολογία της λέξης ντοκιμαντέρ από τα αγγλικά είναι documenteri, προέρχεται από τη λατινική documentum και από το ρήμα από το doceo που σημαίνει εκπαιδεύω, μορφώνω, ενημερώνω, αποδεικνύω, τεκμηριώνω. Είναι μια δουλίτσα που ετοιμάζουμε με το σχολείο και χρησιμοποιούμε την εικόνα.
Είναι σημαντικό από μια καταγραφή που κοιτάξαμε στην βιβλιογραφία ότι υπάρχουν ήδη 20.000 μύλοι σε όλη τη χώρα. Στη μελέτη που είχε κάνει ο κύριος Μαραγκάκης το 1996, «Οι νερόμυλοι του Ρεθύμνου», που την προλογίζει η κυρία Ν. Γουλανδρή, πρόεδρος του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας και η κυρία Φαλή Βογιατζάκη, πρόεδρος του Ιστορικού Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνης και σε απόσπασμα αναφέρουν: «Η έρευνα και η καταγραφή των προβιομηχανικών τεχνολογιών μας προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για ένα κόσμο που λειτούργησε σε ισορροπία με τη φύση. Η μελέτη των μύλων, κυρίως από τα παιδιά και τους νέους θα τους βοηθήσει να οριοθετήσουν, αυτό είναι το σημαντικό, οικοτόπους που θα συντηρήσουν και θα προστατεύσουν τις μνήμες, τα ήθη και τη φυσική ισορροπία του χώρου μας. Η Κρήτη με το θαυμαστό φυσικό πλούτο σε βιοποικιλότητα ειδών έχει ανάγκη προστασίας».
Σχετικά με το δεύτερο ντοκιμαντέρ, όπως εξηγεί κ. Κουτάντος, αποτελεί τη συνέχεια των Μύλων. Παλαιότερα, όπως ανέφερε, οι μύλοι άλεθαν τα σιτηρά, άλεθαν ακόμα και πατάτες. «Το αλεύρι το έφερναν εδώ στην πόλη και είτε το έπαιρναν μεγαλέμποροι και τους το επέστρεφαν και αυτοί πλήρωναν σε χρήματα, είτε οι μικρότεροι παραγωγοί πλήρωναν σε είδος, κρατούσαν μια ποσότητα. Πήγαμε σε ένα παραδοσιακό εργαστήριο, όπου είναι η οικογένεια Χατζηπαράσχου από το 1946. Όλες οι εργασίες μέχρι το 1970 γινόντουσαν με τα χέρια και από το 70′ και μετά σχεδόν όλες. Είναι λοιπόν τα χέρια, τα χέρια της φροντίδας ενάντια στην ιδέα που υπάρχει σήμερα στον κόσμο, γι’ αυτό δώσαμε κι αυτό τον τίτλο. Είναι μια τιμή στην χειρονακτική εργασία. Και αυτή είναι ουσιαστικά «η συνέχεια των μύλων από το αλεύρι που έβγαινε από τους μύλους». Μια από τις χρήσεις του είναι αυτή που καταγράψαμε στο ντοκιμαντέρ «τα χέρια».
Από την πλευρά του ο εκπαιδευτικός Παντελής Γιαννουλάκης τόνισε: «Τα παιδιά κατάφεραν να παράξουν γνώση. Σ’ αυτό το ντοκιμαντέρ δεν κόψαμε, δεν ράψαμε, δεν κάναμε συρραφή γνώσεων, πληροφοριών είτε από το ίντερνετ, είτε από αλλού. Αυτά τα παιδιά καταφέρανε κάτι που δεν το είχανε ξανακάνει και αυτό είναι το σημαντικό. Δηλαδή να πάρουνε μια συνέντευξη, να δώσουνε ερωτήσεις, να δείξουνε τα συναισθήματά τους, όλο αυτό καταγράφηκε και αυτός είναι ένας μεγάλος πλούτος. Έμαθαν δηλαδή να ερευνούν. Αυτός ήταν ένας επιπλέον στόχος, πέρα από το κομμάτι του πολιτισμού και του οικοσυστήματος και οτιδήποτε άλλο μπορεί να απολαύσει κανείς πέρα από το μπετόν μιας πόλης 3-4 χιλιόμετρα από δω. Γι’ αυτό αισθανόμαστε μεγάλη υπερηφάνεια γι’ αυτά τα παιδιά. Η διαδικασία ξεκίνησε με την καταγραφή λέξεων-κλειδιά, είπαμε δηλαδή όταν ακούτε φαράγγι, τι μπορεί να σας θυμίσει αυτό. Μετά τα παιδιά περιέγραφαν ό,τι είχαν στο μυαλό τους, βουνά, χαράδρες, ένα περιβάλλον όπως το ήξεραν και μετά πήραμε αυτό το κομμάτι, το πλαίσιο και φτιάξαμε ερωτήσεις. Απάνω σ’ αυτές τις ερωτήσεις στηριχτήκαμε για να αντλήσουμε πληροφορίες για την περιοχή. Όταν πήγαμε πια εκεί ήταν οι επιστήμονες, οι οποίοι δέχτηκαν τις ερωτήσεις των παιδιών, τις ανησυχίες και οι απορίες τους είχαν ένα σημαντικό αντίκρισμα, δηλαδή οι επιστήμονες εντυπωσιάστηκαν από αυτό βλέποντας παιδιά να έχουν απορίες για το πώς μπορεί να γίνει η αναστήλωση, για το τί γινόταν παλαιότερα εκεί, και ήταν πάρα πολύ σημαντικό πιστεύω αυτό το πλαίσιο. Και μετά γυρίστηκε, οι ερωτήσεις, οι απαντήσεις, η περιήγηση όλη μέσα από τα παιδιά είναι το ντοκιμαντέρ το πρώτο. Ερχόμενοι πίσω στη τάξη ζητήσαμε από τα παιδιά να περιγράψουν συναισθήματα, να ζωγραφίσουν σκηνές, τί τους ήρθε στη μνήμη από την περιήγησή τους. Αυτό ήταν το δεύτερο στάδιο. Πριν το στάδιο ήταν να πάμε για το ντοκιμαντέρ «Τα Χέρια», που εκεί πια ήταν ένα πρωτόγνωρο περιβάλλον για αρκετά παιδιά, εικόνες να βλέπουν τον κύριο Χατζηπαράσχου να πετάει το ζυμάρι στον αέρα, το φύλλο αυτό, ήταν εντυπωσιακό».
Τί λένε οι μαθητές που συμμετείχαν στα ντοκιμαντέρ
Στο ντοκιμαντέρ συμμετείχαν συνολικά 14 μαθητές, οι οποίοι μιλώντας στα «Ρ.Ν.» δήλωσαν ενθουσιασμένοι από την εμπειρία τους. Αγάπησαν τη φύση, ενδιαφέρθηκαν για την ιστορία του φαραγγιού, για τη χρήση των Μύλων αλλά κυρίως εντυπωσιάστηκαν βλέποντας τους εαυτούς στους στη μεγάλη οθόνη.
Ο Δημήτρης Μοτζάκης μας είπε: «Μου άρεσαν όλα. Έπαιξα στο ντοκιμαντέρ οι Μύλοι, και έμαθα πως λειτουργούσαν οι μύλοι πιο παλιά. Μ’ άρεσε πολύ όταν μπήκα μέσα στα παλιά τα σπίτια και είδα πως ήτανε».
Ο Ξενοφώντας Πατεράκης τόνισε: «Ενθουσιάστηκα με το τοπίο της περιοχής, διότι ήταν κάτι διαφορετικό από την καθημερινότητα που ζούμε. Τα δέντρα, οι μυρωδιές, τα πάντα ήταν μαγικά.
Από την επίσκεψή μας στο φαράγγι έμαθα πως ζούσαν οι άνθρωποι εκεί πέρα, πως εργάζονταν, τις δουλειές που έκαναν και διάφορα άλλα, πως τρέφονταν τα ζώα που ζούσαν εκεί».
Ο Στρατής Πατεράκης είπε: «Εγώ στο Φαράγγι των Μύλων πέρασα τέλεια, είχε ωραίο τοπίο. Το πιο ωραίο που μου άρεσε, ήταν εκεί που γυρνάνε το νερό. Μου άρεσε που κάναμε μάθημα εκτός του σχολείου. Θα ήθελα να ξαναπάω. Είμαι χαρούμενος που έγινε το ντοκιμαντέρ και που συμμετείχα σε αυτό που θα προβληθεί στη μεγάλη οθόνη».
«Μάθαμε πως ζούσαν παλιά οι άνθρωποι. Θα μου άρεσε και εμένα να ζούσα τότε. Μακάρι να ξαναεπισκεφτούμε την περιοχή», τόνισε ο Γιάννης Χριστοδουλάκης.
Ο Νίκος Τριανταφυλλίδης ανέφερε: «Εμένα μου άρεσε που βγήκαμε έξω. Ήταν σαν μια περιπέτεια και μάθαμε πολλά πράγματα για τη λειτουργία των Μύλων και έμαθα ότι το τοπίο αυτό πρέπει να το προστατέψουμε και να φροντίζουμε να μένει καθαρό».
Ο Γιάννης Αντωνάκης είπε: «Μου άρεσε ο καταρράκτης και τα σπίτια. Μου άρεσε πολύ αυτή η εμπειρία και θα θελα να την ξαναζήζω» και ο Πέτρος Μπακαλόπουλος πρόσθεσε: «Μάθαμε πολλά πράγματα στην επίσκεψή μας στους Μύλους. Ήταν όλα πολύ όμορφα. Θα ήθελα να ξανάπαμε πολλές φορές».
Η Ελευθερία Σταυρουλάκη ανέφερε: «Μου άρεσαν όλα που είδαμε στους Μύλους, τα σπίτια και οι καταρράκτες».
Η Στελίνα Ζαμπετάκη, που συμμετείχε επίσης στο ντοκιμαντέρ μας είπε: «Μου άρεσαν πολύ οι καταρράκτες και τα σπίτια στους Μύλους. Ήταν πολύ όμορφο το τοπίο και η φύση».
