Δύση

Άρα τι; Καταρχήν, αυτά που επιθυμούμε, που φανταζόμαστε ότι είμαστε και θέλουμε -γιατί αυτό μας έκανε Ελληνικό πολιτισμό, Ελληνικό πνεύμα, Ελληνικό Κράτος και Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν είναι αυτά τα στοιχεία που μας έκαναν να κλαίμε σήμερα για τους μισθούς και τις συντάξεις, ή για την έσχατη κοινωνική προδοσία των πολιτικών, ή ακόμα και για την αδράνεια/απουσία της κοινωνίας σε ένα ελιτιστικό κατεστημένο: αυτά που μας έκαναν να κλαίμε, παραδόξως, μας τα εξήγησε μια χαρά ένας «ξενομπάτης». Όπως ο λόρδος Βύρων τα παλιά τα χρόνια πέρασε στην ιστορία του έθνους κυριολεκτικά δίνοντας τη ζωή του για αυτό το ιδανικό (όπως ο κάθε Παπανδρέου ή Καραμανλής θα έκανε -εδώ γελάμε…), έτσι και σήμερα υπάρχουν φωνές και παρουσίες που συνηγορούν, που δρουν υπέρ της Ελλάδας: όχι μόνο κατά. Όπως ο Σολωμός (Έλληνας και Ιταλός μαζί τω πνεύματι) θεωρούσε εθνικό ό,τι είναι αληθινό στα 1830, ο Καναδός πανεπιστημιακός και πολιτικός Μιχαήλ Ιγνάτιεφ εξήγησε σε μια σύντομη διάλεξή του στην Αθήνα του 21ου αιώνα ότι «εσείς οι Έλληνες έχετε ιστορία και πολιτισμό, είστε ένας λαός που θυμάται ένα ένδοξο παρελθόν αλλά και που πραγματικά ελπίζει …στις νέες γενιές: αυτές που μεγαλώνουν σήμερα και θα μεγαλώσουν αύριο».
«I’m here and you’re in this room because you sense that Greece needs a «we»- a new «we». A «we» of conviction and patriotism that understands that there are no individual solutions left and the old collective solutions don’t work, and there has to be a new «we».» (Ignatieff,Athens 6/10/2012).
Αν και λεφτά …δεν υπάρχουν, υπάρχουν μυαλά, παραδόσεις, αξίες και νοοτροπίες που απέχουν έτη φωτός ακόμα και από σκεπτικά μόνο τριών δεκαετιών παλιά: στις μέρες μας η ιστορία γράφεται και καταγράφεται γρήγορα, σε ζωντανή μετάδοση… Δεν ξεχάσαμε λοιπόν τις αξίες μας, απλά μαθαίνουμε να τις αναδιατυπώνουμε σε ένα διαφορετικό περιβάλλον. Ας μη γελιόμαστε, όμως. Το περιβάλλον αυτό, η ψηφιακή εποχή της επαγγελίας για τους παλιούς αλλά και το «δεδομένο» σύστημα υποδομής της πολιτιστικής και προσωπικής ζωής των σημερινών νέων, δεν είναι άγονο ή άδειο από ανθρώπινες αξίες. Επειδή οι αξίες της σύγχρονής μας εποχής προκύπτουν από τις αλληλεπιδράσεις κοινών πρακτικών στα μέρη και τους καιρούς που έφεραν στη ζωή καινούρια τεχνολογικά παραδείγματα (τον υπολογιστή και το διαδίκτυο, ή το κινητό), οι νέες κοινωνικές τάσεις (π.χ. πολυπολιτισμικές κοινωνίες, ενδεικτικό το σημερινό Βερολίνο, η Αθήνα, η Ρώμη κτλ.), οι οικονομικοπολιτικές επαναστάσεις (π.χ. παράγωγα και οίκοι αξιολόγησης, το Ευρώ κτλ.) ή μια εικονοκλαστική νομοθεσία (π.χ. γάμοι ομοφυλόφιλων, σύμφωνα συμβίωσης κτλ.), εννοούνται απλά διαφορετικά σήμερα. Το νέο είναι ότι (όπως πιο παλιά με τον Γαλιλαίο, τον Κοπέρνικο, τον Φρόιντ και τον Αϊνστάιν) αυτές οι αξίες είναι απλά ασύμβατες με τον παλιό φιλελεύθερο καπιταλισμό και οποιαδήποτε πολιτική ηθική βασισμένη μόνο σε βιομηχανική, χρηματική ή αδιαφανή λογική (μόνο κέρδος, όλα μετρώνται και μετράνε σε χρήματα, όλα επιτρέπονται για μένα, και κάθε τρόπος μου επιτρέπεται): σκεφτείτε π.χ. το Βατοπαιδικό φετίχ για lifestyle, ή την off-shore Τσωχατζοπουλική οικονομία, ή ακόμα τις «ελέω λαού» ολιγαρχίες ΠΑΣΟΚ και ΝΔ.
Παραδεχόμενοι λοιπόν όλα αυτά, και αναφερόμενοι σ’ εκείνα τα μέρη της Ευρώπης, όπου αυτά δε συμβαίνουν, ο καθένας δικαιούται να αναφέρεται σε προηγμένα συστήματα και άσπιλες δομές δημόσιας διοίκησης. Δεν δικαιούται όμως να αγνοεί μια άλλη, πιο διάφανη και κοινωνικά διαδεδομένη (δικτυωμένη) αδράνεια: αυτή της εθελούσιας αποφυγής μιας πιο εμπαθούς κοινωνικοποίησης μεταξύ των νέων Ελλήνων. Θα έλεγε κανείς, και όντως λέγεται αρκετά στο εξωτερικό, ότι οι Έλληνες είναι «αγανακτισμένοι» μόνο online και στις πλατείες, όχι καθημερινά. Κι όμως, ξέρουμε ότι αυτό δεν ισχύει. Κάθε άλλο μάλιστα: οι Έλληνες είναι πραγματικά αγανακτισμένοι πάνω απ’ όλα γιατί είναι offline ο ένας με τον άλλον, και όλοι μαζί στις πλατείες, ενώ online όλοι ψάχνουν φίλους, συζητούν, αναδημοσιεύουν, αποκαλύπτουν, αναλύουν, ηθικολογούν, βρίσκουν και ψάχνουν ευκαιρίες …για βρισιές και έρωτες. Δείχνοντας κάποια εύγλωττα στατιστικά και παρουσιάζοντας συγκεκριμένες προτάσεις για συγκεκριμένους αναπτυξιακούς άξονες (π.χ. εκπαίδευση και κρατική μεταρρύθμιση, μείωση και γήρανση εθνικού πληθυσμού, γενεαλογική συνέχεια), ο Ιγνάτιεφ κατέληξε στο ότι η εσωτερική αλληλεγγύη της Ελληνικής νεολαίας είναι ο καθοριστικός παράγοντας για «εσάς τους νέους Έλληνες να βαδίσετε ξανά στα ένδοξα βήματα των προγόνων σας».
Ακόμα και αν οι πολιτικοί όντως κατάντησαν τη χώρα «μπουρδέλο», όπως λέγεται στα καφενεία ή στην κάθε καφετέρια που σερβίρει καφέ που δε θα βρεις ούτε στο Βερολίνο (και που θέλεις πτυχίο για να τον παραγγείλεις!), ή διαπιστώνεται από τον «κόσμο» και τα ινδάλματά του στα «πρωϊνάδικα» ή σε κάθε τηλεοπτικό παράθυρο «ειδήσεων» που θυμίζει τηλεπαιχνίδι του ‘90 (για να μην πω σοβαροφανές και αυταρχικό tabloid), ο ίδιος «κόσμος» είναι εκείνος ο οποίος πρέπει και μπορεί να αντιδράσει: να παραδεχτεί, να ανασυγκροτηθεί, να επικοινωνήσει, να δράσει, να αλλάξει, να επανατεκμηριώσει. Όσο μιλάμε για μνημόνια χωρίς να κάνουμε κάτι γι’ αυτά, εκείνα θα παραμένουν και θα επιμένουν. Όσο θεωρούμε τους εαυτούς μας πρώτους θύτες (λόγω υπερηφάνειας αλλά και αποκλεισμού) και πρώτα θύματα (από αδράνεια, αδιαφορία και εφησυχασμό) της «κατάστασής μας», ταυτόχρονα σε ηθικά και ιστορικά πλαίσια, τόσο το «Ελληνικό Πρόβλημα» θα μοιάζει λιγότερο με ένα γκρίζο παζλ βυθισμένο σε τελματώδες έλος κατακερματισμένης διαφθοράς που φαντάζει σα σιδερένια γραφειοκρατική φυλακή (η μεταφορά είναι του Μαξ Βέμπερ). Αν αυτό που ο σημερινός νέος Έλληνας ή Ελληνίδα των δεκαπέντε, εικοσιπέντε ή τριανταπέντε χρονών επιθυμεί ή φαντάζεται (μες στη φουρτούνα της νιότης και της μαστούρας των media) δεν είναι μόνο λεφτά, αυτοκίνητα, κινητά, ακίνητα και σεξ ως εξουσία, αλλά να νιώσει πρώτα απ’ όλα αυτουργός της εθνικής λαϊκής τύχης (λόγω αξιοκρατίας αλλά και άμιλλας) και πρώτος/η δικαιούχος, μαζί και υπεύθυνος/η, των τυχών της Ευρώπης (όπως οι πρόγονοί μας ανήσυχα πνεύματα, με διεθνές όραμα, συνειδητά και πολιτιστικά παρόντα εκεί και όταν τα πράγματα άλλαζαν), ταυτόχρονα σε ηθικά και ιστορικά πλαίσια, δεν υπάρχει παρά ένα απάνεμο ακρογιάλι: εκείνο που θυμίζει τη λέξη «άθλος», μέσω του οποίου απ’ τον καιρό του Ομήρου ο ήρωας και η ηρωίδα βαπτίζονται ως αληθινά τέτοιοι και γράφουν ιστορία, δημιουργώντας «υπερβόρεια» προηγούμενα για τις επόμενες γενιές, προβλέποντας, αναθεωρώντας και ακυρώνοντας τι εστί αμαρτίαι γονέων και τι …δις εξαμαρτείν.
(Συνεχίζεται στο Βορρά…)
Για όσους ενδιαφέρονται: <http://www.tedxacademy.com/talks/michael-ignatieff—-if-i-were-25-and-greek-> και <http://timouradi.blogspot.nl/2009/08/blog-post_06.html>