Εικόνες και συναισθήματα 27 χρόνια μετά το πυρηνικό ολοκαύτωμα

Γνωρίζεις πως ο χώρος είναι γεμάτος ραδιενέργεια,και δεν νοιώθεις καθόλου ήρεμος σε μια πρόταση να επισκεφθείς την περιοχή αυτή, που έγινε νεκροταφείο εκατοντάδων χιλιάδων ψυχών.

 

Όμως,σε «δεύτερο χρόνο»σκέφτεσαι πως είναι ευκαιρία και εμπειρία ζωής  να  «αφουγκραστείς» τις ψυχές αυτές,που πλανώνται  σαν φαντάσματα πάνω από το Τσέρνομπιλ και στέλνουν μηνύματα στην ανθρωπότητα για τις ολέθριες συνέπειες ενός πυρηνικού ατυχήματος και κατ’επέκταση των πυρηνικών όπλων.Και προσπερνάς τις  φοβίες για μια πιθανόν ποσότητα ραδιενέργειας που θα λάβεις,αψηφάς τον κίνδυνο και λές ναι,θα τολμήσω να αντικρύσω τις πραγματικές εικόνες καταστροφής,θα μυρίσω την θανατηφόρα ατμόσφαιρα.Γιατί αυτή ακριβώς η απόφαση ίσως σε κάνει και καλύτερο άνθρωπο.Περισσότερο προβληματισμένο,ιδιαίτερα υποψιασμένο,περισσότερο ευαισθητοποιημένο…

 

Η ευκαιρία να βρεθούμε στο Τσέρνομπιλ δόθηκε με αφορμή το ταξίδι της Κρητικής αποστολής στο Κίεβο για τις ανάγκες της έκθεσης τροφίμων και ποτών.Τον δρόμο για το «σημείο 0»μας τον άνοιξε ο επίτιμος  πρόξενος της Ουκρανίας  στην Κρήτη,Γιάννης Λίτινας.Η επίσκεψη στην περιοχή-νεκροταφείο δεν είναι ούτε απλή ούτε εύκολη.Στα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει μόλις σε  300 αποστολές,κυρίως επιστημονικές,έχει επιτραπεί η είσοδος.

 

Με τις εκτιμήσεις για τους σημερινούς κινδύνους που διατρέχει όποιος περάσει τα σημεία ελέγχου και τα μπλόκα της ουκρανικής αστυνομίας να σου αφήνουν μια δόση ανησυχίας, βρεθήκαμε για λίγες ώρες στο «σημείο μηδέν» της μεγαλύτερης περιβαλλοντικής συμφοράς που έχει γνωρίσει ο πλανήτης μας.

 

Όσοι από την αποστολή τολμήσαμε να περάσουμε στην «απαγορευμένη περιοχή»δεν το μετανοιώσαμε.Ότι είδαμε,ότι «εισπράξαμε» θα το κουβαλάμε εφ’όρου ζωής και θα μας συνοδεύει ως μάθημα παντοτινό…

 

 

Λίγα χιλιόμετρα μακριά από το κοσμοπολίτικο και πολύβουο Κίεβο, την πρωτεύουσα της Ουκρανίας, μια τεράστια έκταση έχει ακόμα στην όψη αλλά και στα σωθικά της το βαθύ σημάδι του πυρηνικού ολέθρου. Έχοντας βιώσει το μεγαλύτερο πυρηνικό δυστύχημα στην ιστορία της ανθρωπότητας, η περιοχή του Τσερνομπίλ είναι κάτι παραπάνω από μια απαγορευμένη ζώνη. Άλλωστε ακόμα και οι σημερινοί αριθμοί δεν σου αφήνουν και πολλά περιθώρια… Περισσότεροι από έξι εκατομμύρια Ουκρανοί και Λευκορώσοι ζουν αυτή τη στιγμή στις μολυσμένες από τη ραδιενέργεια ζώνες, ενώ θα χρειαστούν ακόμα εκατοντάδες χρόνια μέχρι να θεωρηθεί φυσιολογική και απολύτως ασφαλής η ζωή στο Τσερνομπίλ και τα περίχωρά του.

 

Στις 26 Απριλίου 1986, μια προγραμματισμένη δοκιμή του πυρηνικού αντιδραστήρα 4, μια διαδικασία ρουτίνας για το προσωπικό του σταθμού, έμελε να σημαδέψει για πάντα τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων. Η τρομερή έκρηξη, αποτέλεσμα εσφαλμένων ενεργειών, που ορισμένες πηγές τις  αποδίδουν σε εργαζόμενους, που δεν είχαν την απαραίτητη εξουσιοδότηση για μια σειρά κινήσεων, απελευθέρωσε στην ατμόσφαιρα τεράστιες ποσότητες ουρανίου αλλά και προϊόντα της σχάσης από τον πυρήνα του αντιδραστήρα, ενώ οι φλόγες και ο καπνός έφτασαν σε ύψος χιλίων μέτρων!

 

 

Το κομμουνιστικό καθεστώς, επιβεβαιώνοντας τον απόλυτο παραλογισμό της εποχής του, προσπάθησε να αποκρύψει το γεγονός, αφήνοντας αβοήθητους χιλιάδες ανθρώπους τα πρώτα κρίσιμα 24ωρα της καταστροφής και ουσιαστικά είναι αυτό που ευθύνεται για τον μεγάλο αριθμό των θυμάτων. 25.000 συνολικά στρατιώτες, που στάλθηκαν στην περιοχή τις επόμενες ημέρες, έχασαν τη ζωή τους, ενώ μεγάλος ήταν ο αριθμός των νεκρών και στους κόλπους των συνεργείων που επιχείρησαν να ρίξουν νερό και άλλα υλικά στον αντιδραστήρα, προκειμένου να δαμάσουν τις φλόγες και να περιορίσουν τη διαρροή.

 

Στην πόλη Πρίπιατ, η οποία βρίσκεται σε απόσταση λίγων εκατοντάδων μέτρων από το πυρηνικό εργοστάσιο, ζούσαν συνολικά 49.900 κάτοικοι εκ των οποίων οι  10.000 ήταν εργαζόμενοι του σταθμού. Η πόλη ξύπνησε το πρωινό της 26ης Ιουλίου βλέποντας τις εικόνες της καταστροφής, όμως κανείς δεν τους ειδοποίησε για τους κινδύνους που διέτρεχαν. Οι άνθρωποι πήγαν κανονικά στις δουλειές τους, τα παιδιά πήγαν στο σχολείο, ενώ τα μικρότερα έπαιζαν μαζί με τις μητέρες τους ανέμελα, στην παιδική χαρά της πόλης, όλοι εκτεθειμένοι στη θανατηφόρα ραδιενέργεια που σημάδεψε για πάντα, τόσο τη δική τους ζωή όσο και των επόμενων γενεών.

 

Θα περάσουν σχεδόν τρεις ημέρες έως ότου το κομμουνιστικό καθεστώς αποφασίσει να απομακρύνει περισσότερους από 350.000 ανθρώπους από τις μολυσμένες περιοχές. Ήταν όμως πολύ αργά. Το Πρίπιατ, εγκαταλείφθηκε με μεγάλη καθυστέρηση, με τους αξιωματούχους να λένε στους κατοίκους πως σε τρεις ημέρες θα επέστρεφαν στα σπίτια τους.Δεν εσπέστρεψαν όμως, ποτέ…

 

 Σήμερα, 27 χρόνια μετά ο χρόνος έχει σταματήσει στην ημέρα του πυρηνικού ολοκαυτώματος, ενώ η πόλη-φάντασμα την οποία επισκεφθήκαμε, έχει μετατραπεί σε ένα ιδιόμορφο μνημείο απόλυτης καταστροφής, με εικόνες που μοιάζουν βγαλμένες από τις περιγραφές της Αποκάλυψης.  Για τους χιλιάδες ανθρώπους που βρέθηκαν στην περιοχή την ώρα της έκρηξης και των ημερών ολιγωρίας που ακολούθησαν, ήταν η περιοχή της απόλυτης κόλασης επί της γης…

 

Μέσα από μια γιγαντιαία επιχείρηση, ο πυρηνικός αντιδραστήρας 4 «σφραγίστηκε» με 7.000 τόνους σιδήρου και 400.000 κυβικών μέτρων σιδηροπαγούς σκυροδέματος, προκειμένου να περιοριστεί η διαρροή. Στην προσπάθεια αυτή, οι εργαζόμενοι στο σημείο ήταν καταδικασμένοι από την αρχή, ενώ στην ευρύτερη περιοχή έχουν εγκαταλειφθεί όλα τα εναέρια και επίγεια μέσα που χρησιμοποιήθηκαν από τις αρχές, θλιβερά απομεινάρια πλέον ενός άνισου πολέμου, χαμένου εξ αρχής.

 

Στην κατάσβεση του αντιδραστήρα 4 συμετείχαν 600.000 άτομα  συνολικά όχι μόνο Ουκρανοί  αλλά κι από την υπόλοιπη Σοβιετική Ένωση.Οι περισσότεροι ήταν στρατιωτικοί διαφόρων ειδικοτήτων.Απ’ότι  φαίνεται, κανείς απ’αυτούς δεν ζεί σήμερα.

 

 

 

 

Την ώρα που το κομμουνιστικό καθεστώς επιχειρούσε να αποκρύψει την τραγωδία, καταδικάζοντας σε θάνατο τους ίδιους τους πολίτες του, οι τεράστιες ποσότητες ραδιενέργειας που διέρρεαν και μεταφερόταν με τον αέρα σε ολοένα και πιο απομακρυσμένες περιοχές, οι μετρήσεις επιστημονικών οργανισμών άλλων χωρών αποκάλυψαν το έγκλημα. Συγκεκριμένα, οι πρώτοι που ειδοποίησαν για την καταστροφή ήταν οι επιστήμονες σουηδικών σταθμών παρατήρησης και καταγραφής της ραδιενέργειας, οι οποίοι κατέγραψαν ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα ραδιενεργής σκόνης στην ατμόσφαιρα.

 

Η αντίστροφη μέτρηση για την αποκάλυψη της πραγματικής διάστασης της τραγωδίας είχε ξεκινήσει, όμως ακόμα και τότε οι άφρονες ηγέτες της Σοβιετικής Ένωσης και τα ανθρωπάκια των πολιτικών επιτροπών του κομμουνιστικού κόμματος επιχείρησαν να μετριάσουν τις εντυπώσεις μιλώντας για ένα «μικρό ατύχημα».

 

Σήμερα όλοι γνωρίζουν:

 

– Περισσότερο από το 40% της έκτασης της Ευρώπης δέχθηκε τα ραδιενεργά στοιχεία που διέρρευσαν στην ατμόσφαιρα.

 

– Από την τεράστια ποσότητα ραδιενέργειας που απελευθερώθηκε στην ατμόσφαιρα (η ραδιενέργεια έφτασε μέχρι και τον Βόρειο Πόλο) μολύνθηκε το 53% των κατοίκων της Ευρώπης και το 36% των πολιτών της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας!

 

– Η συνολική περιοχή που μολύνθηκε από τη ραδιενέργεια στην Ουκρανία και τις γύρω περιοχές αγγίζει τα 150.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, όσο η μισή έκταση της Ιταλίας.

 

– Επηρεάστηκε ανεπανόρθωτα η χλωρίδα και η πανίδα σε μια τεράστια έκταση, χωρίς κανείς να μπορεί να εκτιμήσει πόσες δεκαετίες θα απαιτηθούν για να επανέλθει (;) η ζωή και η φύση στους πρότερους ρυθμούς.

 

– Έκθεση του ΟΗΕ μιλά για 40.000 θανάτους.

 

– Έκθεση της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Λευκορωσίας ανεβάζει τον αριθμό των θυμάτων στις 93.000.

 

– Αντίστοιχη έρευνα των ρωσικών επιστημονικών αρχών μιλά για 140.000 νεκρούς, υπολογίζοντας και τη ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου.

 

Ανυπολόγιστος είναι ο αριθμός των τερατογενέσεων, των δυσπλασιών και των προβλημάτων που προκάλεσε η ραδιενέργεια στα παιδιά που γεννήθηκαν μετά την τραγωδία του Τσερνομπίλ.

                    

 

 

Θα περίμενε κανείς, πως το πυρηνικό ολοκαύτωμα του 1986, οι εκατόμβες των θυμάτων και ανυπολόγιστες συνέπειες στους ανθρώπους και στο περιβάλλον θα έβαζαν άμεσα τέλος στη λειτουργία του πυρηνικού σταθμού. Οι μεγάλες ενεργειακές ανάγκες της Ουκρανίας, αλλά και τα δεδομένα που προέκυψαν μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, δεν επέτρεψαν να συμβεί το αυτονόητο.

 

Η λειτουργία του πυρηνικού σταθμού συνεχίστηκε για άλλα 14 (!) χρόνια σε μια επικίνδυνη ακροβασία μεταξύ της αντιμετώπισης της καταστροφής και της αποτροπής μιας παρόμοιας τραγωδίας. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως στο ίδιο κτιριακό σύμπλεγμα του αντιδραστήρα 4, βρίσκεται και ο αντιδραστήρας 3, ο οποίος λειτουργούσε μέχρι το 2000, οπότε κάτω από το βάρος των πιέσεων της διεθνούς κοινότητας το πυρηνικό εργοστάσιο του Τσερνομπίλ και οι τρεις πεπαλαιωμένοι αντιδραστήρες σταμάτησαν να λειτουργούν.

 

Μέσα στα 13 χρόνια που έχουν ακολουθήσει, οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση των συνεπειών της τραγωδίας του 1986 συνεχίζονται αργά αλλά σταθερά. Ο στόχος των επιστημόνων, διττός. Από τη μια να περιορίσουν τη διαρροή στον τόπο του ατυχήματος και από την άλλη η ελαχιστοποίηση των πιθανοτήτων πρόκλησης ενός ακόμα ατυχήματος στους υπόλοιπους αντιδραστήρες. Η έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης αλλά και η δυσκολία του εγχειρήματος, δεν έχουν φέρει ακόμα το επιθυμητό αποτέλεσμα.

 

Τα τελευταία χρόνια, μέσα από μια διακρατική σύμπραξη μεταξύ της Ουκρανίας, της Γαλλίας, της Τουρκία και άλλων χωρών, στο χώρο του Τσερνομπίλ στήνεται μια γιγαντιαία μεταλλική κατασκευή, η οποία μετά την ολοκλήρωσή της θα μετακινηθεί πάνω από τον πυρηνικό αντιδραστήρα 4, ο οποίος θα καλυφθεί πλήρως. Τα ραδιενεργά υλικά απομακρύνονται με ιδιαίτερη προσοχή και αποθηκεύονται. Παράλληλα, μέσα στις επόμενες δεκαετίες, η επιστημονική κοινότητα θα πρέπει να βρει τον τρόπο, ώστε να καταστραφούν ολοκληρωτικά τα ραδιενεργά αυτά υπολείμματα.

 

Παράλληλα με το επιστημονικό και τεχνολογικό κομμάτι, οι Ουκρανοί έχουν ξεκινήσει και μια αντίστοιχη επιχείρηση στον τομέα των εντυπώσεων και της αλλαγής τους κλίματος, που επικρατεί στη διεθνή κοινότητα. Μέσω ειδικών αδειών που δίνονται σε ξένες αντιπροσωπείες να επισκεφθούν την περιοχή και να καταγράψουν τις εικόνες καταστροφής αλλά και τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση των συνεπειών της τραγωδίας, οι Ουκρανοί θέλουν να δείξουν στον υπόλοιπο κόσμο πως τα χειρότερα πέρασαν…

 

Η προσπάθειά τους είναι το ίδιο δύσκολη όσο και αυτή των επιστημόνων που μετά από 27 χρόνια επιχειρούν να δαμάσουν τον εφιάλτη της ραδιενέργειας και να δώσουν στην περιοχή μια ευκαιρία για να αναγεννηθεί, έστω κι αν τα αποτελέσματα θα γίνουν ορατά από τις μελλοντικές γενιές. Ευχή όλων; Να τα καταφέρουν…

 

Σήμερα πλέον,επιτρέπεται η επιστροφή στο Τσέρνομπιλ και την ευρύτερη περιοχή,ατόμων άνω των 65 ετών.Αυστηρή είναι η απαγόρευση για παρουσία παιδιών .Μέχρι στιγμήν,έχουν επιστρέψει 240 άνθρωποι εκ των οποίων οι 32 κατοικούν στο Τσέρνομπιλ.Όλοι τους,όπως και οι εργαζόμενοι στον σταθμό ,σε μηνιαία βάση ελέγχονται -μετρώνται για το επίπεδο ραδιενέργειας που λαμβάνουν..