Για μια φορά ακόμα η διακεκριμένη Κυρία των Γραμμάτων και άξιο τέκνο της γραφικής πολίχνης των Αρχανών, παραγωγική και αστείρευτη συγγραφέας, λογοτέχνις εξέχουσα κορυφαία μορφή της κρητικής λαογραφίας κ. Ειρήνη Ταχατάκη και πλέον των άλλων συνταξιούχος εκπαιδευτικός, ανέτειλε στο συγγραφικό στερέωμα, για να μας αιφνιδιάσει ευχάριστα με ένα ακόμα ευδόκιμο πόνημα. Πρόκειται για μια ποιοτική, λίαν εμπεριστατωμένη λαογραφική έρευνα και εμβριθή μελέτη με τίτλο: «Η Λαϊκή Ιατρική Στην Κρήτη».
Απολαύουσα σήμερα η κυρία Ειρήνη Ταχατάκη παγκρήτιου κύρους, αναγνωρίζεται ως μια χαρισματική προσωπικότητα των Γραμμάτων και της Λαογραφίας για το πολυδιάστατο, πλούσιο συγγραφικό έργο της. Και δεν είναι υπερβολή να λέγαμε ότι η κυρία Ειρ. Ταχατάκη συνιστά ένα εντυπωσιακό, συγγραφικό και όχι μόνο, φαινόμενο στο χώρο της νεοκρητικής αλλά και της νεοελληνικής γραμματείας.
Ενδεικτικά και μόνο θα αναφέρω εδώ, ολίγα αντιπροσωπευτικά εκ του συνολικού πνευματικού της έργου, ποιήματα, όπως είναι κατ’ αρχάς μια έμμετρη διασκευή του Ομηρικού Έπους στην ομιλούμενη γλώσσα (Δύο τόμοι συνολικά 600 σελίδων και 15.000 στίχων!).
Ο επίσης ογκώδης τόμος με το έπος «Διγενής Ακρίτας» αποτελείται από 4500 στίχους! Θα ξεχώριζα ένα ακόμα παιδικό με τίτλο «Στη Μινωική Κρήτη» με εκατοντάδες έγχρωμες εικόνες εικονογραφημένες από την ίδια.
Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε την κεντητική της έφεση προερχόμενη από την κρητική της φλέβα και από το σεβασμό της στην πανάρχαια παράδοση. Πολυάριθμα τα βραβεία και έπαινοι και από την Ακαδημία Αθηνών και σωρεία τιμητικές διακρίσεις.
Σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Σκεύο Ζερβό «Ο Ιπποκράτης ηρεύνα επισταμένως την φύσιν, παρηκολούθει και εμιμείτο αυτήν επιμελώς, αναπαρήγαγε δε αυτήν δια του πειράματος και μεταχειρίζετο ταύτην ως σαφή οδηγόν, μέγιστον ιατρόν και ανυπέρβλητον διδάσκαλον». Επομένως πλήρως αιτιολογημένη η άποψη της συγγραφέως ότι «ανέκαθεν για την αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας η πιο συνηθισμένη καταφυγή του ανθρώπου υπήρξε η φύση».
Μέσα από μια διεξοδική, επίμονη έρευνα, λαογραφικού ενδιαφέροντος, η συγγραφέας αποκαλύπτει πλείστες πρακτικές θεραπευτικές μεθόδους και όχι μόνο του παρελθόντος αλλά και του παρόντος. Μας ενημερώνει με μια πλήρη γκάμα αυτών των θεραπειών, από τις αναποτελεσματικές και αμφισβητήσιμες με σκοπόν το… ίδιον όφελος (γητειές, κομπογιαννίτικα γιατροσόφια, μαγγανείες, ξόρκια κ.τ.λ.) και τις ενδεχομένως συμπτωματικά αποτελεσματικές, μέχρι τις όντως αποτελεσματικές τελέσφορες και αλάνθαστες ιδιαιτέρως εκείνες με τα βότανα. Ειρήσθω εν παρόδω ότι με τις τελευταίες ο γράφων αντιμετώπισε μια περίπτωση έλκους στομάχου με επιτυχία.
Στο κεφάλαιο «Διογένης Ευτύχης, ο γιατρός δωρητής του Δήμου Αρχανών» η συγγραφέας προσδίδει εύφημο μνεία και αποτίει φόρο τιμής σε μια αγνή, φωτεινή προσωπικότητα, ενός ανθρώπου αλτρουιστή και αξιοσέβαστου.
Στο επόμενο επίσης ιστορικό, και επίσης βιογραφικό από τον ενάρετο βίο των Αρχανών κείμενο, συγκινεί η αναφορά αυτού του ιστορικού παρελθόντος των Αρχάνων και η ιδιαίτερη μνεία μιας πολυσχιδούς, δυναμικής και ολοκληρωμένης προσωπικότητας, όπως ήταν ο νομάρχης Ηρακλείου γόνος της ευάνδρου κώμης της Αρχανών Εμμανουήλ Γ. Λυδάκης.
Στο εν συνεχεία κεφάλαιο του βιβλίου «Μητέρα και παιδί» η συγγραφέας επισημαίνει τα ήθη και τα έθιμα της κρητικής παραδοσιακής οικογένειας. Τις σχέσεις μεταξύ των συγγενών, την απάνθρωπη δουλειά και μαρτυρική ζωή της αγρότισσας, τις απαράβατες υποχρεώσεις στο γάμο των νεονύμφων όπως εκείνες των γονιών. Η συγγραφέας ωσαύτως αναφέρεται στα ασυνήθιστα για την εποχή μας καθήκοντα και τις συμβατικές, ηθικές υποχρεώσεις των γεννήσεων και των βαπτίσεων.
Πολύ γραφικές οι πατρογονικές παραδόσεις των Χριστουγέννων στην Κρήτη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ξεπερασμένο επάγγελμα της παλιάς μαμής και το πώς ξεγεννούσε τις γυναίκες. Πάντοτε επιδέξιος ο χειρισμός του κρητικού γλωσσικού ιδιώματος της συγγραφέως όπως στα δύο θεατρικά έργα τα βασιζόμενα σε αληθινές ιστορίες. Στα δύο αυτά με το απολαυστικό τους χιούμορ χρονικά, ψυχογραφήματα και ηθογραφήματα, εμφαίνεται με ενάργεια ο άμεμπτος, ανοιχτόκαρδος, εκδηλωτικός και ευαίσθητος χαρακτήρας του κρητικού λαού. Παρουσιάζονται ανάγλυφα με ευστοχία εκφραστικών μέσων και παραστατικών αφηγήσεων και αποδίδονται με ακρίβεια και ζωντάνια τα μοναδικά ψυχικά χαρίσματα του κρητικού λαού, όπως εκείνη η αγνότητα, η αθωότητα, η απλοϊκότητα, και η αφέλεια.
Το πρώτο με τίτλο «Και μετά τόσα φάρμακα πάλι η ζωή γλυκιά ναι» και το δεύτερο «Οικογενειακή χαρά» με την περίτεχνη γλωσσική αισθητική και το διδακτικό τους περιεχόμενο, θα ήταν ευχής έργο να καθιερωθούν στα σχολεία της Κρήτης και να περιληφθούν στο ετήσιο πρόγραμμα των μαθηματικών επιδείξεων. Πολλώ μάλλον το δεύτερο θεατρικό επίσης είδος, αλλά γραμμένο σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο με το γνωστό από τα άλλα ποιήματα της αισθαντικής συγγραφέως καλαίσθητο, παραστατικό φυσικό της ύφος.
Ματιάζω σημαίνει τη δυσμενή επίδραση και την πρόκληση βλάβης ή ασθένειας ενός βλέμματος λόγω ζήλειας ή θαυμασμού. Από το «μάτιασμα» ή τη βασκανία ο παθών απαλλάσσεται με το «ξεμάτιασμα» που είναι συνήθως μια προσευχή.
Σύμφωνα πάντοτε με τις λαϊκές παραδόσεις, η άσκηση αυτής της μαγικής επιρροής σε κάποιον, λέγεται ότι είναι «δεμένος» διότι του ‘χουν κάνει μάγια, τα οποία πρέπει να του τα λύσουν. Αυτό επιτυγχάνετο με τα λεγόμενα «διαβαστικά» δηλαδή προσευχές, δεήσεις και επικλήσεις θείων και ουρανίων δυνάμεων. Η κυρία Ειρ. Ταχατάκη έχει συγκεντρώσει και καταχωρίσει μια σπάνια συλλογή, ενδεχομένως και μοναδική στη Λαογραφία, από αυτά.
Κατά τον πατέρα της λαογραφίας Νικόλαο Πολίτη «η λαογραφία έχει σκοπόν την έρευναν των εκδηλώσεων του πνευματικού, κοινωνικού και υλικού βίου των λαών που καθιερώνεται και συντηρείται από την παράδοση» (έθιμα). Επομένως η δημοσίευση αυτής της συλλογής στοιχείων, καθώς και των επόμενων με τις «προλήψεις» θα τη θεωρούσα μεγίστης, μοναδικής αναμφίβολης αξίας λαογραφικό θησαυρό.
Μια ακριβή ιδέα της πολιτιστικής περιρρέουσας ατμόσφαιρας των Αρχανών μας δίδει η συγγραφέας με τα δύο χρονικά τα σχετικά με τον ενάρετο, σεμνό βίο δύο επιφανών γιατρών αρχανιωτών των πατέρα Δημητρίου και υιού Ευάγγελου Λυδάκη. Με αυτά και με τα προηγούμενα βιογραφικά μας αποκαλύπτει την αξεπέραστη αρχοντιά, την ανθρώπινη ποιότητα και δεδομένη ευγένεια της ευάνδρου, ηρωικής κώμης. Η λέξη ηρωικής δεν είναι τρόπος του λέγειν, αλλά στην κυριολεξία, διότι στην επανάσταση του 1897 οι αρχανιώτες διακρίθηκαν για την ανδρεία και την αυταπάρνησή τους όταν απέκρουσαν τις λυσσώδεις επανειλημμένες επιθέσεις των Τούρκων και έσωσαν την ωραία πολίχνη από την καταστροφή.
Θα ‘ταν στοιχειώδης παράλειψη αν δεν αναφέραμε ότι πλέον των χαρισματικών ιδιαιτεροτήτων του νησιού μας οι Αρχάνες του προσδίδουν μιαν ακόμα απαράμιλλη, διακριτική ταυτότητα σ’ αυτό με τα μοναδικά χυμώδη, γευστικά σταφύλια, τα οποία εξάγονται ,όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στη Αίγυπτο.
Ο περιεκτικός πρόλογος του βιβλίου οφείλεται στον γνωστό φαρμακοποιό και συγγραφέα – ερευνητή Γιάννη Χλουβεράκη καθώς και οι εικόνες των συλλεκτικών φαρμακοδοχείων, τα οποία κοσμούν δεόντως την έκδοση. Οι εικόνες των ενδημικών φυτών της Κρήτης προέρχονται από τη συλλογή του επίσης φαρμακοποιού βοτανολόγου Απόστολου Γενετζάκη.
Συντελεστές στην εμφάνιση του βιβλίου και την αισθητική διαμόρφωση ο εκδότης Π. Κανταρτζής και η γραφίστρια Νάνσυ Βιτσαξάκη.
Εύχομαι στην κ. Ειρήνη Ταχατάκη να συνεχίσει την παρουσία της στο συγγραφικό προσκήνιο υγιής, παραγωγική και ακμαία.