Η Ειρήνη, κόρη του Ιωσήφ Μπριλάκη και της Ευαγγελίας Βλατάκη, γέννημα θρέμμα Σπηλιανή, προσφάτως, τιμήθηκε στον γενέθλιο τόπο της, από τον ενεργό σύλλογο Γυναικών Σπηλίου, που τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται κατάλληλα, αποδεικνύοντας ότι το Σπήλι ΑΞΙΖΕΙ. Η συγγενική μου σχέση μαζί της ως ανεψιού με θεία προέρχεται ως πρώτη εξαδέλφη του πατέρα μου Νικολάου, αφού η μητέρα της Ευαγγελία ήταν αδελφή του παππού μου Στεφανή Βλατάκη του Θεοφράστου (μπαλαντίνου).
Μία παρεξηγημένη πολυτάλαντη προσωπικότητα, η οποία με το θάρρος – θράσος της, κατάφερε πολλές φορές είτε ακούσια είτε εκούσια, όσα δεν κατάφεραν μεγάλοι και ονομαστοί λαογράφοι.
Τραγούδησε ωσάν αηδόνι του Σπηλίου, χόρευε στον αέρα ωσάν την πέρδικα από το Βορύζι, έγραφε με πάθος στην κρητική διάλεκτο σαν το γάργαρο σπηλιανό νερό, ερευνούσε και έφερνε στο φως χιλιάδες λαογραφικά στοιχεία, κατέγραφε ώρες ατελείωτες με το κασε-τόφωνο της παλιούς λυράρηδες με τους οποίους συνεργάστηκε, καθώς και παλιούς Σπηλιανούς πολεμιστές που συμμετείχαν στον Αλβανικό πόλεμο.
Την προσομοιάζω ακριβώς ωσάν μια θρυλική Δόμνα Σαμίου της Κρήτης. Με το ίδιο ξεχωριστό πάθος κατάφερε να αφήσει ανεξίτηλη την παρουσία της στο πολιτιστικό γίγνεσθαι. Σφράγισε με το πάθος της και την αγάπη της το βιβλίο της παράδοσης σχετικά με την κρητική διάλεκτο, την ποίηση, το τραγούδι, την λαογραφία, τα τοπωνύμια της περιοχής Σπηλίου, τα κρητικά βότανα και τόσα άλλα.
Αισθανόταν υπερήφανη που ήταν το γένος Βλατάκη από την μητέρα της και κόμπαζε στην σκέψη ότι κυλάει στις φλέβες της το αίμα των Βλατάδων, ενώ δεν δίσταζε να ερευνά και να ψάχνει για την ρίζα της οικογένειάς μας. Όπου στεκόταν, πάντα ανέφερε και εκθείαζε το όνομα της οικογένειας Βλατάκη. Ήταν ας πούμε η άτυπη πρέσβειρα της οικογενείας μας. Οσάκις την συναντούσα με προσφωνούσε, καλώς τονε τον ΒΛΑΤΑ, ενώ προσπαθούσε να μου μεταλαμπαδεύσει κάθε τι που αφορούσε την οικογένεια Βλατάκη.
Από τα μαθητικά μου χρόνια συνεργάστηκα στενά μαζί της για πάρα πολλά χρόνια στο σύλλογο αποδήμων Σπηλιανών – Δαριβιανών Αττικής «Η ΚΕΦΑΛΟΒΡΥΣΗ», αφού συνυπηρετήσαμε από διάφορες θέσεις ο καθένας στο διοικητικό συμβούλιο, μέχρι που αποχώρησα και συνέχισα στο σύλλογο Ρεθυμνίων Αττικής «Το Αρκάδι». Δεν θα λησμονήσω την χαρά της όταν πρωτοξεκίνησα να εκδίδω την εφημερίδα του χωριού μου με την επωνυμία Σπηλιανά Νέα, στην οποία αρθρογραφούσε ανελλιπώς, όπως και στην εφημερίδα «Ρεθυμνίων Πολιτεία».
Είχε μια ιδιαίτερη έφεση στα θεολογικά, θα έλεγα με θρησκοληπτική διάθεση, που η ίδια την απέδιδε στους εκ Μελάμπων Αγίους Τέσσερις Νεομάρτυρες, οι οποίοι έφεραν το επώνυμο ΒΛΑΤΑΣ και τους οποίους ευλαβείτο ιδιαιτέρως.
Μου διηγείτο ότι οι Βλατάκηδες είχαν Σφακιανή καταγωγή και για κάποια βεντέτα απομακρύνθηκαν, ενώ μου ιστορούσε ότι είχαμε στενό συγγενικό δεσμό τόσο με την οικογένεια Κουρμούλη όσο και με τον ονομαστό της εποχής διαπρεπή νομικό Μ. Παπαδάκη.
Είχε μεγάλη αγάπη για το σόι της και ήταν υπέρμετρα εκδηλωτική προς αυτό μέχρι παρεξηγήσεως. Κατάφερε να μου δώσει μία φωτογραφία όπου αποτυπωνόταν το οικόσημο της οικογένειας ΒΛΑΤΑΚΗ, που το κατέχει κάποιος ιατρός Πεδιαδιτάκης εκ μητρός Βλατάκη στην Αμερική και το οποίο έχω τοποθετήσει στην κεντρική είσοδο του σπιτιού μου στην νήσο Πάρο με το όνομα ΒΛΑΤΑΣ, λαξευμένο σε παριανό μάρμαρο.
Καμάρωνε γιατί το επώνυμο Βλατάκης ήταν ταυτοποιημένο με την Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Βλατάδων στην Θεσσαλονίκη και θεωρούσε ότι το όνομά μας ήταν συνδεδεμένο με τα 12 αρχοντόπουλα του Βυζαντίου. Ακόμη αντηχούν στα αυτιά μου τα μοιρολόγια της Παναγίας που κάθε Μ. Πέμπτη βράδυ στο Σπήλι την ώρα του στολισμού του Επιταφίου έψαλε με δάκρυα στα μάτια.
Μου διηγιόταν το πανηγύρι του Αγίου Αντωνίου λίγο έξω από το Σπήλι, όπου κάθε χρόνο οι Βλατάκηδες γινόντουσαν οι εορτάρηδες, αφού ήταν οι κτήτορες όπως έλεγε του ναού, ενώ τα γύρω κτήματα ήταν των Βλατάδων. Ήταν μάλιστα η αιτία και προσπάθησε με πενιχρές οικονομίες να συμβάλει στον εξωραϊσμό αυτού του Ναού μαζί με την Μπατινάκη κόρη του ΒλατοΚωστή. Έδειχνε την αγάπη της προς την Εκκλησία παντοιοτρόπως, ενώ είχε προσφέρει μία εικόνα της Αγ. Ειρήνης στο ναό Αγ. Στεφάνου στα περβόλια έργο των μοναζουσών της Μονής Νταού Πεντέλης.
Σεβόταν ιδιαιτέρως τον γέροντα πατέρα Νικόλαο Κουμεντάκη στο Μάτι Αττικής, που τον επισκεπτόταν τακτικά ενώ οι Σπηλιανοί συνήθιζαν να εορτάζουν στο ναό του το Άγιο Πνεύμα και που η ίδια πρωτοστατούσε κάθε χρόνο.
Οσάκις βρισκόμασταν στο Πανωχώρι στο Σπήλι, δεν έχανε ευκαιρία να μου διηγείται ιστορίες, για την τοποθεσία λουμπινέ που είχε η γιαγιά μου ένα χωράφι με εξαιρετικές συκιές και πολλές αμυγδαλιές, για την πανωχωριανή βρύση, για τον αλευρόμυλο του προπάππου μου, για της πέρδικας το νερό στο Βορύζι και τόσα άλλα. Πιο πολύ όμως εκθείαζε τις εικόνες του τέμπλου στην Πανωχωριανή Παναγία δωρεά των Βλατάκηδων.
Ενδιαφερόταν πολύ για το Σπήλι, και πάντα με υπερβολή δεν δίσταζε να διαπληκτιστεί προκειμένου να διατηρήσει την παράδοση. Ενθυμούμαι την δυσαρέσκεια της για τον φωτισμό του βουνού στο Σπήλι διότι πλέον δεν κελαηδούν τα πουλιά, ή σχετικά με την τύχη της πανωχωριανής καμπάνας έργο του εργαστηρίου Βηλαράκη στο Ρέθυμνο, ως και το γκρέμισμα του παλαιού δημοτικού σχολείου στο Σπήλι.
Η περιοχή των Βλατάδων στις Λίγκρες πάντα την γοήτευε κι ήταν για αυτήν η τελειότερη τοποθεσία που πάντα λαχταρούσε τα καλοκαίρια να την επισκεφτούμε να ξεδιψάσουμε από την βρύση των Βλατάδων.
Η Βλατοπούλα λοιπόν αυτή, χλευάστηκε από τους ίδιους τους συγχωριανούς της, ενώ στο διάβα της έστριβαν για να την αποφύγουν, αφού πολλές φορές την διέκοπταν στις ομιλίες της. Τα αναφέρω αυτά όχι για να την υποτιμήσω απλά για να τονίσω την αδικία προς το πρόσωπό της. Ήταν τόσο πληθωρική, χειμαρρώδης, μαχήτρια, δυναμική αλλά και τόσο αυθεντική.
Θα μπορούσα να γράφω ατελείωτα για αυτήν αλλά δεν θέλω να κουράσω, όπως πράγματι συνήθιζε πολλές φορές η θεία μου άθελά της. Δυστυχώς δεν μπόρεσα να παρευρεθώ στην εκδήλωση και θεωρώ ότι με το παρόν της ανταποδίδω εν μέρει ένα μπουκέτο κρινάκια εκ μέρους της οικογένειας των Βλατάδων. Τιμήθηκε εν ζωή από πολλούς φορείς μεταξύ αυτών και από το σύνδεσμο Κρητών Επιστημόνων. Ο ιστορικός σύλλογος των Ρεθυμνίων Αττικής λίγο μετά το θάνατό της την τίμησε την ημέρα της γυναίκας με μια εξαιρετική εκδήλωση στην Κρητική Εστία. Θέλω να τονίσω όμως την εκτίμηση που της είχε ο αυστηρός Μιχάλης Καυκαλάς όπου στο τεύχος του Κρητολόγιο 1 την αναφέρει πολλές φορές σε πολλά σημεία κυρίως όμως την αναφέρει ως παράδειγμα προς μίμηση ιδίως για την άνεσή της να γράφει στην κρητική διάλεκτο. Αναφέρει χαρακτηριστικά στην σελίδα 302 «η πολυγράφος Ρεθεμνιώτισσα λαογράφος και λογοτέχνης Ειρήνη Μπριλάκη, με το ποίημα της «Στου μύλου τα κλωθογυρίσματα», δίδει ένα πραγματικό ρεσιτάλ κρητικής γλώσσας, με πλήθος από διαλεκτικά στοιχεία και γλωσσικούς ιδιωματισμούς της Κρήτης. Έτσι το ποίημα αυτό είναι κατάμεστο από Κρήτη και παίρνει θέση ανάμεσα στα δημιουργήματα της κρητικής λογοτεχνίας που είναι στην εποχή μας τόσο σπάνια».
Αν και στο Σπήλι λέμε ότι «ο άνθρωπος έχει Αξία οντε ζει..!», ποτέ δεν ειν’ αργά για μια επάξια οφειλομένη τιμή.
Πολλά εύγε στο σύλλογο γυναικών Σπηλίου για το τόλμημα αυτό, προς αποκατάσταση μιας μεγάλης χρόνιας παράλειψης σε μία ξεχωριστή Σπηλιανή γυναίκα την Βλατοπούλα Ειρήνη του Μπριλοσήφη έστω και μετά θάνατον. Έστε Δίκαιον όφλημα.
* Ο Γεώργιος Ν. Βλατάκης είναι πρόεδρος του ιστορικού συλλόγου Ρεθυμνίων Αττικής «Το Αρκάδι»
