Toυ ΚΩΣΤΗ ΗΛΙΑΚΗ*
Τα έντονα καιρικά φαινόμενα που πλήττουν την υφήλιο, αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, επιφέρουν καταστροφές στο περιβάλλον, στις πόλεις και στις ζωές των ανθρώπων.
Οι φυσικές καταστροφές (πλημμύρες, πυρκαγιές, σεισμοί, παλίρροιες) έχουν τρομοκρατήσει τις κοινωνίες, ιδιαίτερα όταν συμβαίνουν πλησίον τους.
ο φονικός σεισμός που έπληξε τη Σάμο και η τραγική απώλεια δύο νέων ανθρώπων, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και σε άλλες περιοχές της χώρας που αντιμετωπίζουν θέματα ανάλογης σοβαρότητας.
Εστιάζουμε το ενδιαφέρον μας στο ιστορικό κέντρο Ρεθύμνου και στους παραδοσιακούς οικισμούς της πόλης μας.
Με την μορφή του κατεπείγοντος, έρχεται ξανά στην επικαιρότητα το πολυσυζητημένο ζήτημα της σεισμικής θωράκισης της πόλης και η επιτακτική ανάγκη άμεσων και ουσιαστικών δράσεων, καθώς στα στενά σοκάκια του ιστορικού κέντρου, υπάρχουν παλαιά κτίρια, τα οποία έχουν, εδώ και χρόνια, εγκαταλειφθεί ή λειτουργούν χωρίς να έχουν επισκευασθεί, δημιουργώντας συνθήκες επικινδυνότητας.
Ο Κωνσταντίνος Καλοκύρης αναφέρει στο βιβλίο του «Ιστορία της πόλεως Ρεθύμνης», 1950, ότι το ιστορικό κέντρο Ρεθύμνου είναι δομημένο σε ένα σαθρό υπέδαφος, που δημιουργήθηκε με τη συσσώρευση φερτών υλικών και ένωσε το ηπειρωτικό τμήμα της πόλης με το λόφο του φρουρίου της Φορτέτζας. Το ίδιο προκύπτει και από άλλες ιστορικές αναφορές, όπως έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά από την εδαφοτεχνική μελέτη που συνέταξε για τον Δήμο Ρεθύμνου, ο καθηγητής κ. Μανώλης Λέκκας.
Τα Ενετικά κτίρια με τις εξελιγμένες τεχνικές τους, καθώς και τα κτίρια που ανακατασκευάστηκαν τα τελευταία 40 χρόνια από τους ιδιοκτήτες τους, θεωρούνται σχετικά ασφαλή, όμως επί το πλείστον, τα κτίρια του ιστορικού κέντρου, ιδιαίτερα όσα δομήθηκαν την περίοδο της τουρκοκρατίας, είναι κατασκευασμένα από λιθοδομή και το συνεκτικό τους υλικό είναι καθαρό χώμα.
Σε περίπτωση ενός σεισμικού φαινομένου, ακόμα και χαμηλής έντασης, ο κίνδυνος κατάρρευσής τους είναι ορατός. Τα φθαρτά υλικά θα κλείσουν τους στενούς δρόμους, εγκλωβίζοντας τους κατοίκους, καθιστώντας αδύνατη την πρόσβασή τους σε ασφαλείς χώρους συγκέντρωσης, αλλά και θα ανατραπεί η εφαρμογή του σχεδιασμού της υπηρεσίας πολιτικής προστασίας.
Αυτό είχε υπογραμμίσει ο καθηγητής Δυναμικής Τεκτονικής, Εφαρμοσμένης Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών και πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικής Προστασίας, κ. Ευθύμιος Λέκκας, όταν βρέθηκε στο Ρέθυμνο τον Ιανουάριο του 2020, ενημερώνοντας τους άμεσα ενδιαφερόμενους φορείς.
Επί πολλά χρόνια το κράτος, έχει εναποθέσει το ζήτημα στους ιδιοκτήτες των ακινήτων. Πολλές συζητήσεις έχουν γίνει για την αντιμετώπιση του προβλήματος, την εξεύρεση τρόπου αποκατάστασης των παραδοσιακών και διατηρητέων ετοιμόρροπων κτιρίων, δυστυχώς χωρίς αποτέλεσμα. Είτε γιατί κάποιοι ιδιοκτήτες δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να προβούν στις απαραίτητες εργασίες, είτε γιατί υπάρχει ασυμφωνία συνιδιοκτητών, είτε επειδή ορισμένα κτίρια είναι άγνωστης ιδιοκτησίας, το πρόβλημα παραμένει άλυτο και με την πάροδο του χρόνου μεγαλώνει.
Σήμερα, όπως αναφέρει ο κ. Άρης Χατζηδάκης, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Πολιτικών Μηχανικών, βρισκόμαστε σε αναμονή του νέου Ευρωπαϊκού σχεδίου, που θα καθορίσει το θεσμικό πλαίσιο και τα οικονομικά κίνητρα, για την ενίσχυση της αποκατάστασης κτιρίων που χρήζουν άμεση στερέωση.
Ο τελευταίος σεισμός στη Σάμο αφύπνισε την πολιτική ηγεσία της χώρας, που προχωρά στη νομοθετική ρύθμιση «Διατηρώ κατ’ οίκον».
Θα ενημερώνει και θα προτρέπει τους ιδιοκτήτες, να προβούν στην αποκατάσταση των ετοιμόρροπων κτιρίων, εντός συγκεκριμένης προθεσμίας. Αν αυτοί αποδεδειγμένα δεν δύνανται ή δεν επιθυμούν να το πράξουν, τότε έχει δικαίωμα να επέμβει η τοπική αυτοδιοίκηση και να υλοποιήσει την πλήρη αποκατάσταση ή την προσωρινή στερέωση.
Η παραπάνω νομοθετική πρωτοβουλία, αν πράγματι υλοποιηθεί, λύνει τα χέρια της πολιτείας. Δίνει τη δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης ώστε τα κτίρια να γίνουν ασφαλέστερα και να μην κινδυνεύουν από κατάρρευση με τις οδυνηρές συνέπειες που όλοι φανταζόμαστε.
Την δεκαετία του ’80 και μετά την επίσκεψη της αείμνηστης υπουργού πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη στην πόλη μας, είχε εγκριθεί ένα γενναίο χρηματοδοτικού πρόγραμμα για την αποκατάσταση και στερέωση των πρώτων 50 κατοικιών του ιστορικού κέντρου, το οποίο και υλοποιήθηκε. Κάτι αντίστοιχο πρέπει να υλοποιηθεί και σήμερα από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Τώρα που γνωρίζουμε, οφείλουμε να είμαστε προνοητικοί, χρησιμοποιώντας όλα τα επιστημονικά εργαλεία και αναλύσεις που διαθέτουμε. Να εστιάσουμε ως κράτος και αυτοδιοίκηση την πολιτική μας στο μοντέλο της πρόληψης, με την οχύρωση και ενίσχυση των έργων υποδομής των πόλεων, την προστασία του περιβάλλοντος και την ενημέρωση των πολιτών.
Περπατώντας στην παλιά πόλη εδώ και χρόνια έχω εντοπίσει κτίρια έτοιμα προς κατάρρευση, με την πρώτη εκδήλωση του παραμικρού σεισμικού φαινομένου.
Κατέγραψα τα πρώτα εκατό, τα οποία θα παρουσιάσω τεκμηριωμένα στις Τεχνικές Υπηρεσίες, στο γραφείο δόμησης του Δήμου Ρεθύμνου και στο Τεχνικό Επιμελητήριο.
Ενδεικτικά παραθέτω κάποιες φωτογραφίες από αυτά τα εκατό κτίρια, που ζητούν δραστική παρέμβαση.
* Ο Κωνσταντίνος Ηλιάκης, είναι εντεταλμένος σύμβουλος μνημείων – αρχιτέκτονας
