Ανέκαθεν είχαν προβλήματα και οι λειτουργοί της Β’θμιας Εκπαίδευσης.
Φορτωμένο πρόγραμμα, προετοιμασία για την επομένη, συνδικαλιστικά ζητήματα ανεπίλυτα, αλλά κυριαρχούσε η αγάπη τους για το λειτούργημα που είχαν επιλέξει.
Και δεν δίσταζαν να θυσιάσουν και το Σαββατοκύριακό τους ακόμα για να είναι κοντά στους μαθητές που θα ξεκινούσαν μια δραστηριότητα εξωσχολική σαν μια παρουσία στο πολιτιστικό μας γίγνεσθαι.
Θυμάμαι τον Αντώνη Σανουδάκη να δίνει κίνητρα για δημιουργία στους μαθητές του, ακόμα και μια αντιστασιακή εφημερίδα βγήκε επί της θητείας του στο Ρέθυμνο με πρωτεργάτη το σημερινό εκλεκτό επιστήμονα κ. Μάνο Φουντουλάκη. Στη ομάδα ήταν και ο σημερινός δήμαρχος κ. Γιώργος Μαρινάκης, καθώς και άλλοι μαθητές της εποχής. Για την εφημερίδα αυτή θα αναφερθούμε εκτενέστερα σε επόμενα αφιερώματά μας.
Η αξέχαστη Πόπη Τσάκωνα Αστρινού είχε δημιουργήσει πυρήνες φιλαναγνωσίας και όχι μόνο σε κάθε σχολείο που υπηρέτησε.
Επί των ημερών της στη Διεύθυνση του Γυμνασίου Σπηλίου η Άννα Σικελιανού είχε δωρίσει ένα σημαντικό αριθμό βιβλίων. Ευχόμαστε τα βιβλία αυτά να υπάρχουν ακόμα και το βασικότερο να έχουν αξιοποιηθεί από τους μαθητές.
Αξέχαστα τα εγκαίνια εκείνης της βιβλιοθήκης είχαν γίνει με επισημότητα επί Νομαρχίας Βασιλικής Μόσιαλου, παρουσία όλων των τοπικών αρχών, σε μια εκδήλωση που μας είχε καταπλήξει με το υψηλό επίπεδο καλλιτεχνικών δρώμενων που την είχαν διανθίσει. Στο αρχείο του Πολιτιστικού Ρεθύμνου υπάρχει σε μορφή ήχου η συναυλία των μαθητών που αποτελούσε ένα αγγελικό άκουσμα.
Από τους καθηγητές που επηρέασαν την πολιτιστική παιδεία των μαθητών τους και ο αξέχαστος Αντώνης Τζανιδάκης.
Ήταν από τους πλέον αγαπητούς και δραστήριους φιλολόγους και σαν πρωτοχορευτής διέπρεπε όπου εμφανιζόταν.
Πανέμορφος, λάτρης των παραδόσεων, ένας πραγματικός λεβέντης κοσμούσε την κοινωνία μας με την παρουσία και το έργο του.
Η δραστηριότητά του είχε αναγνωριστεί από τους συναδέλφους του, που του έδωσαν με την εμπιστοσύνη τους αρμοδιότητες σε κορυφαία συνδικαλιστικά τους όργανα.
Ο Αντώνης είχε χρηματίσει επί σειρά ετών πρόεδρος του Συλλόγου Φιλολόγων αλλά και της ΟΛΜΕ Ρεθύμνου.
Από τα σημαντικά επιτεύγματα του Αντώνη Τζανιδάκη στο χώρο της δουλειάς του ήταν η χαρτογράφηση του Ρεθύμνου με το σπουδαίο έργο του τα «Ρεθυμνοδωνυμικά», που ετοίμασε με τους μαθητές του. Ακόμα και σήμερα το έργο αυτό αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο για τις δημόσιες υπηρεσίες του νομού.
Ο θάνατός του στις 3 Οκτωβρίου 1991, την ώρα που χόρευε με τη γνωστή του λεβεντιά Μαλεβυζιώτη, σε εκδήλωση που γινόταν στην Πάρο, προκάλεσε βαθειά θλίψη στο Ρέθυμνο. Η καρδιά που τον πρόδωσε οδήγησε το γιο του Χρίστο στο λειτούργημα του καρδιολόγου που σήμερα επιτελεί.
Δίκαιες οι τιμές που ακολούθησαν σαν επιβράβευση του μόχθου του τόσο στην παιδεία όσο και στον πολιτισμό.
Εκτός από τα Τζανιδάκεια που έκανε κορυφαίο θεσμό ο Όμιλος Βρακοφόρων Κρήτης, αίθουσα στο 1ο Λύκειο φέρει το όνομά του, ενώ υπάρχει προτομή του στο χωριό του Ελεύθερνα αλλά και δρόμος στο όνομά του στην πόλη μας.
Από τα «Ρεθεμνιώτικα Νέα» επίσης τιμήθηκε μετά θάνατον με το βραβείο ήθους, κοινωνικής δράσης και αυτοθυσίας, ενώ δεν έλειψαν οι εκδηλώσεις τιμής στη μνήμη του από φορείς της Β/θμιας εκπαίδευσης.
Ο Αντώνης Τζανιδάκης είχε γράψει εκτός των άλλων και το περίφημο «Επιβώμιο» με θέμα την Αρκαδική Εθελοθυσία, που παρουσιάστηκε στο κοινό με μεγάλη επιτυχία. Για όσους το επιθυμούν υπάρχει μια συναυλία με το έργο που παρουσιάζει ο ίδιος ο δημιουργός στο κανάλι μου Εύα Λαδιά στο Youtube με ελεύθερη πρόσβαση.
Σαν εκπαιδευτικός έτυχε ιδιαίτερης αγάπης από τους μαθητές του για τη μεταδοτικότητά του, το απόλυτο τού χαρακτήρα του και την αφοσίωσή του σε αυτούς.
Το σπουδαίο έργο του Κωστή Ηλ. Παπαδάκη
Ένας άλλος εκπαιδευτικός και σπουδαίος πολιτιστικός παράγων του τόπου ο Κωστής Ηλία Παπαδάκης, φιλόλογος, θεολόγος, συγγραφέας, ιστορικός ερευνητής, μας έδωσε και με τους μαθητές του σπάνιες εκδόσεις που συμβάλουν στη γνωριμία των Ρεθεμνιωτών με τον τόπο τους.
Εκτός από τη μνημειώδη συγγραφική του προσφορά που συνεχίζεται με αειφόρο έμπνευση ο κ. Παπαδάκης ως ενεργός εκπαιδευτικός μας είχε δώσει με τους μαθητές του στο πλαίσιο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης δύο βιβλία που ανασυνθέτουν όψεις της καθημερινής ζωής του Ρεθύμνου κατά την πεντηκονταετία 1900-1950 κι ένα ακόμα με πολύτιμες συνεντεύξεις για το Ρέθυμνο της ίδιας πεντηκονταετίας.
Οι συνεντεύξεις αυτές δόθηκαν μέσα στη σχολική αίθουσα στους μαθητές του Κωστή Παπαδάκη που συμμετείχαν στο πρόγραμμα. Πρόκειται για συνεντεύξεις με την Μαρία Τσιριμονάκη (για εκπαιδευτικές μορφές, την περίοδο Πόλεμος-Κατοχή-Απελευθέρωση και για τη ζωή των παιδιών στο προπολεμικό Ρέθυμνο), τον Μανό Αστρινό (για τον Πολύβιο Τσάκωνα και τον Σύνδεσμο Διάδοσης Καλών Τεχνών), με τον Γιάννη Κουμεντάκη (για τον εκπαιδευτικό Κωνσταντίνο Πολογεώργη), με τον Γιώργο Φρυγανάκη (για τον Δημήτρη Φρυγανάκη και τον Προσφυγικό Συνοικισμό), με τον Μανόλη Κούνουπα (για τον Ελευθέριο Βενιζέλο και την πλατεία Τ. Πετυχάκη), με τον Κωστή Παπαδάκη (για τον Κωνσταντίνο Πετυχάκη και τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο, για την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας και για ένα μαθητικό λεύκωμα του 1926), με την Φέφη Βαλαρή (για τον Σύλλογο Κυριών, το Λύκειο Ελληνίδων και τα γλέντια του Ρεθύμνου), με τον Βασίλη Σιμιτζή (για τον Σύνδεσμο Κτιστεργατών Ρεθύμνης), με τον Μανώλη Καρνιωτάκη (για το Ρέθυμνο που χάθηκε), με τον Γιώργη Δρανδάκη (για ένα οδοιπορικό της οδού Αρκαδίου), με τον Γιάννη Σπανδάγο (για το Κολονάκι του Ρεθύμνου), με τον Μιχάλη Παπαδάκη-Δάνδολο (για δυο πηγάδες του Ρεθύμνου), με τον Γιώργο Εκκεκάκη (για τα βιβλιοπωλεία), με τον Αντώνη Δαφέρμο (για τα τυπογραφεία) και με την Χαρά Περάκη-Ζαχαράκη (για μια μετακατοχική εκδρομή και για τις διδασκαλικές της αναμνήσεις).
Πρόκειται για πολύτιμα βοηθήματα που με υπερηφάνεια ο συντονιστής αυτής της κορυφαίας συλλογικής εργασίας κληροδοτεί στις γενιές του μέλλοντος.
Γιώργος Σαραντινός – Γιώργος Κιμιωνής, πρωτεργάτες στην περιβαλλοντική εκπαίδευση
Ένας άλλος εκπαιδευτικός που έδωσε πνοή στην περιβαλλοντική εκπαίδευση Γυμνασίων και Λυκείων και αποτελεί φαινόμενο στον τομέα του είναι ο Γιώργος Κιμιωνής.
Η γνωστή του σεμνότητα δεν μας επέτρεψε να έχουμε τη συζήτηση που θα επιθυμούσαμε κι έτσι καταφύγαμε σε έναν ακόμα σπουδαίο εκπαιδευτικό και συμπορευτή του κ. Κιμιωνή, τον εκλεκτό καθηγητή κ. Γιώργο Σαραντινό, για να αναβιώσουμε μαζί του μνήμες από μια ιδιαίτερη περίοδο σταθμό για τη Β/θμια Εκπαίδευση όταν η Περιβαλλοντική έκανε τα πρώτα της δειλά βήματα.
Μας λέει ο κ. Σαραντινός: Στην ετήσια επιμόρφωσή μου το 87/88 στη ΣΕΛΜΕ Ηρακλείου γινόταν νύξεις για κάτι καινούργιο στην εκπ/ση, την Π.Ε. Ήμουν τότε στο Γυμνάσιο Αργυρούπολης. Νομίζω λίγο μετά μπήκε ο Φυσικός Γιώργος Κιμιωνής, προιστάμενος του τμήματος της ΠΕ στη Διεύθυνση Β/θμιας. Ήρθαν οι οδηγίες από το ΥΠΕΠΘ, το τι θα μπορούσαν να κάνουν τα σχολεία στα πλαίσια της ΠΕ. Υπάρχουν πολλές δράσεις αυτής δεν εννοούμε μόνο τα φυτά και τα λουλούδια. Με ενδιέφερε λοιπόν το θέμα και έτσι παρακολούθησα τα πρώτα σεμινάρια, διήμερα το 92 και το 93 για την ΠΕ και την οικολογική παιδεία (και 18ωρα το 96 για σχολικές δραστηριότητες). Σε όλες τις δραστηριότητες από κει και πέρα, που είχαμε άδεια να κάνουμε από τη Διεύθυνση Περιφερειακής Εκπαίδευσης, βάζαμε στα θέματα που κάναμε με τα παιδιά, επισκέψεις σε σπήλαια, φαράγγια, υγροβιότοπους, παραδοσιακά χωριά, γέφυρες, μουσεία ορυκτών -χλωρίδας- πανίδας κλπ
Ποιες ήταν οι κοινές δράσεις με άλλους συναδέλφους και ποιους;
Όλα τα προγράμματα που γινόταν στα σχολεία «περνούσαν» από την έγκριση του σχετικού τμήματος της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Ο τότε υπεύθυνος Γ. Κιμιωνής μας παρότρυνε να τα προχωράμε. Ξεκίνησα στην Αργυρούπολη με δύο θέματα «για την άγρια χλωρίδα που εξαφανίζεται» και για την «αρχαία Λάππα». Έγιναν με τη συνεργασία της Πόπης Κατσιπουλάκη, του Παντελή Καραγιαννάκη, της Κατερίνας Τουπαδάκη κλπ. Και στα δύο έγιναν δημοσιεύσεις στα «Ρ.Ν.» στις 20/6/93 και 10/6/94. Επίσης η κ. Πόπη Κατσιπουλάκη συντόνισε το θέμα «Κτηνοτροφία χθες-σήμερα-αύριο» («Ρ.Ν.» 7-5-95). Η συμβολή του Γιώργου Κιμιωνή ήταν καθοριστική γιατί μας ενημέρωνε και μας ενθάρρυνε να πραγματοποιούμε με τους μαθητές μας αυτές τις δράσεις. Στο 1ο Γυμνάσιο που πήγα μετά, σα μεγάλο σχολείο που ήταν, βρέθηκα στο στοιχείο μου λόγω της μεγάλης βοήθειας από τον διευθυντή Γιώργο Γεωργαλή και από αρκετούς συνάδελφους που ασχολήθηκαν με θέματα ΠΕ. Μάλιστα 12 χρόνια εκεί, συνδυάζαμε βιωματικές εκπαιδευτικές εκδρομές με βάση εργασίες που έκαναν οι μαθητές -με την καθοδήγησή μας- και που τις παρουσίαζαν στο τόπο των εκδρομών. Αρκετοί συνάδελφοι έκαναν προγράμματα γιατί, εκτός των άλλων, μπορούσες να συμπληρώσεις το ωράριό σου και με 2 ώρες ΠΕ.
Πχ τη σχολική χρονιά 2000/01 με το Γ. Μαυροτσουπάκη κάναμε την εργασία «Η Βυζαντινή τέχνη- απηχήσεις στη Κρήτη και ειδικά στο Δυτ. Ρέθυμνο» και πήγαμε Μυστρά κλπ. Να σας δώσω όμως καλύτερα τα παραδείγματα εργασιών που κάναμε και τον «τόπο» που πήγαμε τη σχ. χρονιά 2001/02 για να δείτε τη συνεργασία πολλών καθηγητών που ενωθήκανε σε μια εκδρομή, σαν επιβράβευση της προσπάθειας των μαθητών μας. Έγιναν 5 προγράμματα από τους καθηγητές Μαυροτσουπάκη Γ., Δραμιτινού Μ. (μνήμες παλιών ιστορικών περιόδων στο Ρέθυμνο), Γεωργαλή Γ., Δρανδάκη Ν., Σημαντήρα Μ. (μελέτη του κλίματος στη περιοχή μας), Κουταλά Π., Κατικά Α. (μελέτη των σπηλαίων στο Ρέθυμνο), Πουλοπούλου Β., Μανωλακάκη Α. (η κρητική σχολή της αγιογραφίας και οι επιδράσεις της), Σαραντινός Γ. (μοναστήρια γύρω από το Ρέθυμνο). Εγώ σαν ο υπεύθυνος των εκδρομών του σχολείου οργάνωσα την εκδρομή που ένωσε όλες τις εργασίες και πήγαμε στα Μετέωρα, Μέτσοβο, Γιάννινα, Ζαγοροχώρια, φαράγγι Βίκου-Αώου, Μεσολόγγι και μιλήσαμε για όλα τα παραπάνω. Ο Γ. Μαυροτσουπάκης για τα Τούρκικα κτίσματα σε Ρέθυμνο και Γιάννινα, ο Γ. Γεωργαλής σύγκρινε το κλίμα σε Ρέθυμνο και πάνω Ελλάδα, ο Π. Κουταλάς είπε για το σπήλαιο των Ιωαννίνων, η Βίκυ Πουλοπούλου στα Μετέωρα έψαξε με τους μαθητές μας τον Θεοφάνη τον Κρητικό στον Αγ. Νικόλαο τον Αναπαυσά, εγώ περιέγραψα τη μοναστική ζωή στα Μετέωρα. Αντίστοιχα η εργασία για τη Καρέτα-Καρέτα μας οδήγησε στη Ζάκυνθο και όχι μόνο το 2004. Οι περιβαλλοντικές δράσεις μου σταμάτησαν το 2010 που βγήκα στη συνταξη. Πιστεύω ότι πήρατε μια ιδέα πως λειτουργούσαμε στο 1ο Γυμνάσιο…
Πόσο επηρέασαν οι δράσεις αυτές τους μαθητές σας τα επόμενα χρόνια στη προσωπική τους ζωή;
Η αλήθεια είναι ότι είχα πολλές εκατοντάδες μαθητών και δεν γνωρίζω πως επηρεάστηκαν από αυτές τις δράσεις… Σίγουρα έμαθαν τότε πολλά πράγματα, δεν ξέρω όμως τώρα τι θυμούνται…. Θα πω όμως ότι και εγώ και οι συνάδελφοί μου έδιναν το καλό παράδειγμα και τις επαναλαμβανόμενες οδηγίες που χρειαζόταν για κάθε περίπτωση, ώστε να βγάλουμε τους μαθητές μας με όλα τα εφόδια που πρέπει στη κοινωνία. Και να σας πω και ένα αστείο, όταν τους μιλούσα έλεγα θα σας δώσω 2 φελλούς να βάλετε τον ένα στο αυτί σας, να σας μιλήσω και αμέσως να βάλετε και τον άλλο φελλό ώστε να σας μείνουν αυτά που σας λέω!!! Όμως σε πολλές περιπτώσεις μετά από τις βιωματικές εκδρομές μας είχαμε από πολλά παιδιά καταγεγραμμένες τις υπέροχες εντυπώσεις τους. Πιστεύω ότι τα παιδιά, βλέποντας πως εργαζόμαστε εμείς, δεν μπορεί, κάτι θα τους έμεινε..
Συναντήσατε δυσκολίες;;
Κάθε επάγγελμα έχει τις δυσκολίες του. Όμως εγώ εφάρμοζα τον εξής κανόνα, ένας εκπαιδευτικός πρέπει να έχει τρία προσόντα: Nα έχει άριστη γνώση του αντικειμένου του, να έχει μεταδοτικότητα και να αγαπά τα παιδιά. Εγώ αν ξανάρχιζα τώρα τη ζωή μου πάλι εκπαιδευτικός θα γινόμουνα…
Ποιες ήταν οι πιο συγκινητικές στιγμές της προσπάθειας αυτής;
Η προσπάθεια για την ΠΕ ήταν συνεχής σε όλη μου τη σταδιοδρομία. Στάθηκα τυχερός που συνεργάστηκα στα θέματά της με πάρα πολλούς εκπαιδευτικούς του σχολείου μου. Όταν όμως έβλεπα τα γεμάτα φως και χαμόγελα πρόσωπα των μαθητών μου και κατά τη διάρκεια των εργασιών αλλά και στο τέλος της εκδρομής που σχετιζόταν μ’ αυτές, ένιωθα ευτυχής που όλα πήγαν καλά. Μου έχουν μείνει στο μυαλό δύο πράγματα: Ένα κακό και ένα καλό.Το κακό: Θυμάστε το ατύχημα με Λύκειο των Τρικάλων και τα νοβοπάν που θέρισαν μαθητές!!! Φεύγαμε για περιβαλλοντική εκδρομή 3 μέρες μετά, νιώθαμε παγωμένοι, αλλά κανείς δεν μας είπε να μη γίνει η εκδρομή!!! Όταν φεύγαμε με το πούλμαν, οι γονείς μας αποχαιρετούσαν λέγοντας, «να μας φέρετε τα παιδιά μας πίσω»!!! Για τα χαμόγελα των παιδιών μας στην επιστροφή, δεν το μετανιώσαμε που πήγαμε… Και το καλό: σε εκδρομή μας στη Σύρο, πέρα από τις εργασίες για τα νεοκλασικά της που θαυμάσαμε επιτόπου και το Δημαρχείο της, κάναμε μεγάλη προσπάθεια, 3 μήνες τηλέφωνα και έγγραφα, για να μας αφήσουνε να παίξουμε στο περίφημο θέατρο της «Απόλλων» -μικρογραφία της σκάλας του Μιλάνου- ένα μεγάλο απόσπασμα από το «μεγάλο μας τσίρκο» του Καμπανέλλη. Τα καταφέραμε και δεν περιγράφεται η συγκίνηση και η χαρά μας που είδαμε τα παιδιά μας να «παίζουν» εκεί επάνω… Κλείνοντας θέλω να πω ότι η τιμή που μου κάνατε ανήκει στη Β/θμια Εκπαίδευση και σε όλους τους συναδέλφους μου που κάναμε το ίδιο πράγμα.
Και αναφέρομαι στους Γ. Γεωργαλή, Α. Μανωλακάκη, Γ. Μαυτοτσουπάκη, Π. Κουταλά, Β. Πουλοπούλου, Π. Ζουμπουλάκη, Μ. Σταγάκη, Κ. Ψυχαράκη, Α. Τσίντζο, Μ. Ζαχαριουδάκη, Μ. Φραντζεσκάκη, Δ. Χατζηδημητρίου, Δ. Χριστοδούλου, Μ. Κυριακάκη, Μ. Μιχαήλ, Β. Λαμπρινού, Ρ. Παπατριανταφύλλου, Μ. Μποιδάνη, Π. Μανιά, Στ. Γαγάνη, Σπ. Γάλλο και Ευγ. Μπιρικάκη.
Το αφιέρωμά μας συνεχίζεται…
