Εκπαιδευτικό εργαλείο για την πρόληψη και αντιμετώπιση της σχολικής βίας

Ένα χρήσιμο εργαλείο βρίσκεται την τελευταία διετία στη διάθεση μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών παρέχοντας ενημέρωση, συμβουλές και άμεση επικοινωνία με ειδικούς επιστήμονες για τα θέματα που αφορούν στην ενδοσχολική βία. Ο λόγος για το πρόγραμμα «live without bullying» (ζήσε τη ζωή σου χωρίς εκφοβισμό) που αποτελεί μια ηλεκτρονική πλατφόρμα για τον εκφοβισμό, όπου παιδιά ηλικίας 10-18 ετών μπορούν καθημερινά, ανώνυμα και χωρίς χρέωση να μιλήσουν με κάποιον εκπαιδευόμενο για θέματα σχολικού πολιτισμού, σύμβουλο και ψυχολόγο, και να κάνουν όσες διαδικτυακές συνομιλίες θέλουν μαζί τους με online messaging, διατηρώντας την ανωνυμία τους. Το πρόγραμμα αυτό έχει αναγνωριστεί από το υπουργείο Παιδείας και ο στόχος είναι η ενημέρωση της εκπαιδευτικής κοινότητας, ώστε αυτό να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά και να αποτελέσει ένα «όπλο» στην προσπάθεια που καταβάλλεται για την πρόληψη του φαινομένου και φυσικά για την καταστολή του.

Στο πλαίσιο αυτό, το απόγευμα της Τετάρτης πραγματοποιήθηκε στο 2ο Δημοτικό Σχολείο εκδήλωση με θέμα «Ζήσε χωρίς Εκφοβισμό», την οποία διοργάνωσαν ο Δήμος Ρεθύμνου, σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ρεθύμνου διά της υπεύθυνης Σχολικών Δραστηριοτήτων, τις σχολικούς συμβούλους Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και το ΚΜΟΠ- Κέντρο Μέριμνας Οικογένειας και Παιδιού.

Η κα Αντωνία Τορρένς, εκπαιδευτική ψυχολόγος, πρόεδρος ΚΜΟΠ, εμπνεύστρια του προγράμματος «live without bullying» μιλώντας στα «Ρ.Ν.» για το πρόγραμμα αυτό ανέφερε:

«Πέρα από την επικοινωνία των παιδιών με τους ειδικούς, όταν θα ανοίξει κάποιος την πλατφόρμα θα δει ότι υπάρχει ένας τελείως διακριτός χώρος για ενήλικες, δηλαδή για γονείς και εκπαιδευτικούς όπου μπορούν και εκείνοι ανάλογα με το τι είναι ο καθένας και το τι πρόβλημα αντιμετωπίζουν, να επικοινωνήσουν και εκείνοι ανώνυμα και χωρίς χρέωση με ένα σύμβουλο ψυχολόγο όσες φορές χρειαστεί, προκειμένου να βρουν λύση για τα παιδιά τους ή για τους μαθητές τους. Παράλληλα με αυτό το διαδικτυακό εργαλείο livingwithoutbulling.com θεωρείται καινοτομία του ΚΜΟΠ. Έχουμε φτιάξει και δυο εκπαιδευτικά εργαλεία, πάλι με σκοπό να βοηθηθούν οι άνθρωποι σχετικά με το σχολικό και διαδικτυακό εκφοβισμό. Η μια τηλεκπαίδευση που έχουμε δημιουργήσει είναι για τα παιδιά Α’ και Β’ Γυμνασίου. Μπορεί όποιο σχολείο της χώρας επιθυμεί για τις τάξεις αυτές να ζητήσει από το ΚΜΟΠ να υλοποιήσει μια τηλεκπαίδευση στο σχολείο τους είτε για τους εκπαιδευτικούς πάλι έχουμε μια πιο μεγάλη τηλεκπαίδευση. Σε αυτή τη περίπτωση έχουμε εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας. Αυτές οι δυο εκπαιδεύσεις είναι τηλεκπαιδεύσεις που σημαίνει ότι μπορούν να γίνουν από το σπίτι τους, ενώ των παιδιών οι εκπαιδεύσεις γίνονται στα σχολεία. Με μια απλή εγγραφή μπορεί κανείς να μπει στο site και να επικοινωνήσει με το σύμβολο που επιθυμεί ανώνυμα και χωρίς χρέωση. Αυτό είναι ουσιαστικά το πρόγραμμα».

Το πρόγραμμα υλοποιείται για 2η σχολική χρονιά και ήδη σε αυτό υπάρχουν εγγεγραμμένοι 32.000 χρήστες παιδιά και εκπαιδευτικοί και έχουν υλοποιηθεί περίπου 300 ολοκληρωμένοι διάλογοι. Αυτό σημαίνει, σύμφωνα με την κα Τορρένς ότι περίπου 300 παιδιά μέχρι στιγμής έχουν βρει λύση στα προβλήματά τους μέσω της συμβουλευτικής.

Η κα Τορρένς ανέφερε ότι το πρόβλημα είναι υπαρκτό, ενώ όπως είπε, λόγω της κρίσης φαίνεται πως εντείνεται. Επικαλουμένη έρευνες που έχουν γίνει για το θέμα τόνισε πως ένα στα τρία παιδιά έχουν δεχθεί κάποια μορφή σχολικής βίας, ενώ περισσότερα περιστατικά καταγράφονται στα κορίτσια: Χαρακτηριστικά, τόνισε:

«Σύμφωνα με έρευνες με έρευνες του υπουργείου Παιδείας το 2016 υπολογίζεται χονδρικά ότι ένα στα τρία παιδιά έχει δεχθεί στη σχολική του ζωή μια μορφή εκφοβισμού. Επίσης το χαρακτηριστικό που μέχρι στιγμής προκύπτει είναι ότι στο θέμα του διαδικτυακού εκφοβισμού λίγο περισσότερα περιστατικά εμφανίζονται στα κορίτσια από ότι στα αγόρια. Δυστυχώς έχουν αυξηθεί τα περιστατικά του διαδικτυακού εκφοβισμού και ένα χαρακτηριστικό σε σύγκριση με το παρελθόν, λόγω της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που βιώνουν οι κοινωνίες, όχι μονάχα στη χώρα μας αλλά σε πάρα πολλές χώρες, τα περιστατικά έχουν γίνει πιο έντονα. Δηλαδή υπάρχει πλέον μια συγκεκριμένη και στοχοποιημένη επιθυμία να βλάψουν σημαντικά το άλλο άτομο ακόμα και σε μικρές ηλικίες. Το δεύτερο χαρακτηριστικό, το οποίο δεν υπήρχε στο παρελθόν, είναι η μεγάλη ζημιά που μπορεί να κάνει ο διαδικτυακός εκφοβισμός, είναι ότι δεν βλέπεις τον άλλον, δεν τον έχεις απέναντί σου και το μήνυμα μπορεί να πάει σε εκατοντάδες και χιλιάδες χρήστες, ένα παραποιημένο μήνυμα που είναι στοχοποιημένο να βλάψει. Αυτά είναι δυο φαινόμενα που δεν υπήρχαν το παρελθόν».

Για την σοβαρότητα του προβλήματος του σχολικού εκφοβισμού μίλησε η κα Χριστίνα Ρασιδακή, συνεργάτης του ΚΜΟΠ και της διαδικτυακής πλατφόρμας without bullying και συγγραφέας τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Η τοξικότητά του είναι τεράστιο και αν δεν υπάρξει πρόληψη μπορεί να υπάρξει άσχημη κατάληψη αν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί δεν συμμετέχουν ενεργά τόσο στη πρόληψη όσο και στην παρέμβαση. Είναι ένα φαινόμενο που απαιτεί κατάρτιση. Είναι λάθος να λένε κάποιοι ότι και εμείς το είχαμε συναντήσει παλιά. Υπάρχουν σπουδαίες έρευνες, πολλών ετών σε βάθος χρόνου που μας έχουν ενημερώσει και στα αποτελέσματα των παραδοσιακών παρεμβάσεων που κάναμε μέχρι τώρα μας έχουν φέρει στην επιφάνεια καινούργιες παρεμβάσεις, οι οποίες είναι πολύ πιο αποτελεσματικές και το σημαντικότερο έχουν όχι μόνο ένα κατασταλτικό αλλά και παιδαγωγικό ρόλο».

Η διαρκής επικοινωνία με τα παιδιά και το χτίσιμο ποιοτικών σχέσεων αποτελεί μια σημαντική θωράκιση απέναντι στο φαινόμενο του εκφοβισμού τόσο για τα παιδιά θύτες όσο και για τα παιδιά θύματα. Όπως ανέφερε η κα Ρασιδάκη η εμπιστοσύνη και η κατανόηση αποτελούν το κλειδί απέναντι σε τέτοια φαινόμενα. Ειδικότερα, ανέφερε: «Οι καλές και ποιοτικές σχέσεις των γονιών με το παιδί τους είναι πάνω από όλα. Το να κτίσουν την ζεστασιά, την τρυφερότητα, την κατανόηση, τα όρια και τη συνέπεια. Αυτό αποτελεί θωράκιση για τον εκφοβισμό και όταν λέω ότι αποτελεί θωράκιση, βοηθάει τα παιδιά, τα αποτρέπει από το να ασκήσουν αλλά και να το υποστούν. Τα παιδιά που ασκούν ή υφίστανται είναι οι διαφορετικές πλευρές του ίδιου νομίσματος. Με αυτό εννοώ ότι τα παιδιά τα οποία δεν έχουν ουσιαστικές σχέσεις στο σπίτι γίνονται αμέσως ευάλωτα στο να εκφοβίσουν ή να εκφοβιστούν. Οπότε μια πολύ σημαντική οδηγία για την πρόληψη είναι οι γονείς να καλλιεργούν την ουσιαστική και ζεστή επαφή και με αποφασιστικότητα να παρεμβαίνουν και να παιδαγωγούν σωστά τα παιδιά τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να είναι καταπιεστικοί και αυταρχικοί αλλά καλοί καπετάνιοι. Όταν γίνει αντιληπτό το πρόβλημα μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα. Μπορούν για παράδειγμα να ακούσουν και να μιλήσουν ουσιαστικά με το παιδί τους, να το στηρίξουν και να το δικαιώσουν. Να ξεχωρίσουν την απαράδεκτη συμπεριφορά. Να το επικυρώσουν, να του δώσουν δίκαιο. Μετά, μαζί με το παιδί τους να δουν τι μπορούν να κάνουν για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Τι θα μπορούσες να κάνεις εσύ, τι θα μπορούσα να κάνω εγώ; Γενικότερα να ψάξουν λύσεις έτσι ώστε το παιδί να πάρει το μήνυμα ότι ο γονιός το εμπιστεύεται και ότι το ίδιο μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημά του. Ο γονιός να δημιουργήσει μια καλή επικοινωνία με το παιδί. Είναι σημαντικό το παιδί να νιώθει πλαισιωμένο», και πρόσθεσε ότι είναι χρήσιμο να γνωρίζουν τη διαφορά του Bullying από ένα τσακωμό: «Bullying σημαίνει να υπάρχει συστηματική κακομεταχείριση με στόχο να σε βλάψω σε βάθος χρόνου και εσύ να υποφέρεις, να αποδυναμώνεσαι από αυτό και η προσωπικότητα να αποδιοργανώνεται. Τα δείγματα σε παιδιά που υφίστανται bullying είναι ότι δεν θέλουν να πάνε σχολείο, δεν κοιμούνται το βράδυ, πτώση στα μαθήματα, κοιλόπονο, κλείνεται στον εαυτό του, έχει ξεσπάσματα. Αυτά είναι τα σημάδια».

«Λόγω της κρίσης που βιώνουν πολλές κοινωνίες είναι εύλογο ότι και οι εκπαιδευτικοί θα αντιμετωπίζουν διάφορα προβλήματα σχετικά με το κομμάτι της επιθετικότητας και της απρόβλεπτης συμπεριφοράς των παιδιών. Προφανώς και οι ίδιοι χρειάζονται βοήθεια γιατί δεν είναι πράγματα ευνόητα και πολλές φορές δεν μπορούν να τα αντιμετωπίσουν γιατί δεν τα βίωναν στο παρελθόν. Συνεπώς η συμβουλή μας είναι οποιαδήποτε ευκαιρία βρίσκουν και μέσω του προγράμματος αυτού, της διαδικτυακής πλατφόρμας και των εκπαιδευτικών εργαλείων αλλά και οποιαδήποτε άλλη πηγή βρίσκουν να την εκμεταλλεύονται. Γιατί το να προσπαθήσεις να βελτιώσεις το κλίμα του σχολείου και της τάξης σου πρέπει να βελτιώσεις την καθημερινότητά σου και ας μην ξεχνάμε ότι το έργο των εκπαιδευτικών αποτελεί λειτούργημα, είναι σημαντικό γιατί η έξτρα προσπάθεια που θα καταβάλουν και να κατανοήσουν το φαινόμενο για να το αντιμετωπίσουν, θα βγει μπροστά τους. Θα ωφελήσει την καθημερινότητά τους και θα έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη» ανέφερε η κα Τορρένς.

Μετά την οικογένεια ο ρόλος των εκπαιδευτικών είναι καθοριστικός, για το λόγο αυτό και χαρακτηρίζεται επιτακτική η ανάγκη κατάρτισής τους: Η κα Ρασιδάκη τόνισε χαρακτηριστικά: «Οι εκπαιδευτικοί χρειάζονται κατάρτιση και πληροφόρηση. Υπάρχουν πολλά βιβλία που μπορούν να βρουν στα βιβλιοπωλεία, να παρακολουθήσουν σεμινάρια στη διαδικτυακή πλατφόρμα, παρέχουμε μια εκπαίδευση για εκπαιδευτικούς. Αυτό που μπορούν να κάνουν για να προλάβουν κάτι τέτοιο είναι να προσπαθούν συστηματικά και με συνέπεια όλη τη χρονιά να εντείνουν την αλληλεγγύη, το φιλότιμο, τις φιλίες μέσα στην τάξη. Να προάγουν τη σωστή συμπεριφορά και σεβασμό. Να αποτελούν οι ίδιοι ένα σωστό παράδειγμα, όπως για παράδειγμα να απευθύνονται με σεβασμό στους μαθητές τους, τοποθετώντας ταυτόχρονα τα όριά τους, να παρεμβαίνουν όταν τα παιδιά δεν φέρονται σωστά. Φυσικά, πρέπει να πούμε εδώ ότι τα παιδιά καθώς μεγαλώνουν δεν μπορούν από μόνα τους να κοινωνικοποιηθούν σωστά. Εμείς διδάσκουμε την κοινωνικοποίηση. Πρέπει οι εκπαιδευτικοί να είναι συντονισμένοι και να αφουγκράζονται την αλληλεπίδραση της τάξης τους. Οι εκπαιδευτικοί να ξέρουν, να νιώσουν και να παρέμβουν όταν κάτι δεν πάει καλά. Αυτό ήταν όσον αφορά στην πρόληψη».