Του Γεωργίου Ξυδάκη*
Στις σημερινές καθημερινές συνθήκες αντιλαμβάνεται ο καθένας από εμάς τα διάφορων ειδών έκτασης καταστροφικά γεγονότα τα οποία διαδραματίζονται στην υφήλιο. Οι βασικότερες αιτίες και εκείνες που είναι υπαίτιες για τον θάνατο αρκετών συνανθρώπων μας είναι: η ξηρασία, οι πυρκαγιές, οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες καθώς και οι πλημμύρες όπου τις συνοδεύουν, σαν φυσικό επακόλουθο. Συνομιλώντας με μεγαλύτερης ηλικίας ανθρώπους ακούμε ότι και παλαιότερα υπήρχαν αντίστοιχα φαινόμενα, όχι όμως ίδιας εντάσεως και συχνότητας με τα αντίστοιχα που σημειώνονται τώρα.
Ποιος είναι όμως ο λόγος για τον οποίο στις μέρες μας γινόμαστε μάρτυρες τέτοιων καταστροφικών γεγονότων, θρηνώντας θύματα και έχοντας να αντιμετωπίσουμε τις κοινωνικές και τις οικονομικές επιπτώσεις στις πληγείσες περιοχές;
Ξεκινώντας αρχικά πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως ο φυσικός κίνδυνος είναι διαφορετικός από αυτό που λέμε φυσική καταστροφή. Φυσικός κίνδυνος χαρακτηρίζεται ένα μη αναμενόμενο ή μη ελεγχόμενο φυσικό φαινόμενο μεγάλου μεγέθους ή ισχύος που απειλή τις δραστηριότητες των ανθρώπων ή τις ζωές τους (π.χ. ένας σεισμός, μία ηφαιστειακή έκρηξη ή μία κατολίσθηση κ.λπ.). Η φυσική καταστροφή είναι το αποτέλεσμα του φυσικού κινδύνου που προκαλεί εκτεταμένες ζημιές, καταστροφές σε ιδιοκτησίες, ακόμη και θανάτους. Για να γίνει αντιληπτή η διαφορά ανάμεσα σε αυτά τα δύο είναι χαρακτηριστικό το εξής παράδειγμα: εάν συμβεί μία ηφαιστειακή έκρηξη σε ένα ακατοίκητο νησί στον Ειρηνικό ωκεανό, δεν θα δημιουργηθεί κανένα πρόβλημα στις ζωές των ανθρώπων ή σε ιδιοκτησίες, σε αντίθεση με το εάν η ίδια γεωλογική διεργασία γινόταν σε ένα νησί το οποίο κατοικείται και ο άνθρωπος έχει αναπτύξει σε αυτό τις δραστηριότητες του.
Καταλαβαίνοντας την διαφορά ανάμεσα στο φυσικό κίνδυνο και την φυσική καταστροφή μπορούμε να απαντήσουμε με σιγουριά στην ερώτηση, γιατί στις μέρες μας έχουμε περισσότερες φυσικές καταστροφές επηρεάζοντας τις κοινωνίες. Με το πληθυσμό της γης να αγγίζει τα 7.5 δις, και με φυσιολογική την ανάπτυξη και την εξέλιξη της τεχνολογίας, οι ανθρώπινες δραστηριότητες επεκτείνονται σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Είναι απόλυτα φυσιολογικό λοιπόν, να έχουμε άμεση επίπτωση από κάθε φυσικό κίνδυνο σε κάθε σημείο του γεωγραφικού μήκους και πλάτους, όπου αυτό διαδραματίζεται.
Εκτιμάται ότι στα επόμενα πενήντα χρόνια τα φαινόμενα των φυσικών καταστροφών με την βοήθεια και της κλιματικής αλλαγής θα αυξηθούν περίπου κατά 20% με τη καθημερινότητα των ανθρώπων να επηρεάζεται ακόμα περισσότερο από τα έντονα αυτά φαινόμενα. Πρέπει λοιπόν όλοι να αναλογιστούν τις ευθύνες τους και η κάθε κοινωνία να φροντίσει να θωρακιστεί και να είναι προετοιμασμένη, ανάλογα με τις επικρατούντες συνθήκες, ώστε να μην χρειαστεί να φτάσουμε σε ακραίες καταστάσεις, όπως αυτές που κατεγράφησαν με τις πυρκαγιές στο Μάτι το 2018 αλλά και τις πλημμύρες στην Μάνδρα ένα χρόνο πριν, το 2017, θρηνώντας δεκάδες αθώα θύματα.
Η πρόληψη είναι το κυριότερο όπλο το οποίο διαθέτουμε ως ανθρωπότητα για να μπορέσουμε όσο το δυνατό να μειώσουμε τις επιπτώσεις από τέτοιου είδους καταστροφές. Δυστυχώς στην Ελλάδα μετά από μία δεκαετία οικονομικής κρίσης και εποχής μνημονίων, δεν έχουμε καταφέρει να αναπτύξουμε όλα εκείνα τα μέτρα για να είμαστε προετοιμασμένοι, συγκριτικά με άλλες χώρες της δύσης, εκεί όπου ο κρατικός μηχανισμός είναι άμεσα έτοιμος, να διαχειριστή τέτοιου είδους κρίσεις. Ωστόσο δεν είναι αργά για να μπορέσουμε μέσα από τις κατάλληλες δράσεις, να ελαχιστοποιήσουμε τις επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών. Η χρήση νέων τεχνολογικών προγραμμάτων τα οποία βοηθούν στην πρόληψη – διαχείριση, αλλά και στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, θα πρέπει να υιοθετηθούν και να εφαρμοστούν τόσο από την Πολιτική Προστασία, όσο και από όλους τους φορείς, οι οποίοι θα επέμβουν για να συνδράμουν στην καταπολέμηση του ανάλογου συμβάντος. Με την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, αλλά και την εκπαίδευση των νέων γενεών, με την εισαγωγή μαθημάτων που άπτονται σε βασικές γνώσεις για τις φυσικές καταστροφές και την προστασία των οικοσυστημάτων, θα μπορέσουμε να θωρακιστούμε όσο το δυνατό καλύτερα στους κινδύνους οι οποίοι προφανώς είναι δεδομένο ότι θα επακολουθήσουν.
* Ο Γεώργιος Ξυδάκης είναι απόφοιτος του τμήματος Γεωγραφίας, πανεπιστημίου Αιγαίου
