Διαβάζοντας αρχαία ελληνική ιστορία, συχνά στεκόμαστε στους πολέμους ανάμεσα στους Αθηναίους και τους Σπαρτιάτες. Και εντοπίζουμε ως συνήθη αίτια αυτών τις ιδεολογικές και κοινωνικοπολιτικές διαφορές που είχαν οι δύο κόσμοι, οι οποίοι έριζαν, τα κλασικά χρόνια, για την πανελλήνια ηγεμονία. Παρά ταύτα, υπάρχουν κάποια σημεία που θα μπορούσαν να απέτρεπαν τις πολυαίματες πολεμικές συγκρούσεις.
Έτσι, ο Περικλής (5ος αι. π.Χ.), από τη μια, όπως όλοι ξέρουμε, στον «Επιτάφιο», που μας διασώζει ο Θουκυδίδης στην «Ιστορία» του, για τους νεκρούς του πρώτου χρόνου του Πελοποννησιακού πολέμου (Βιβλίο 2ο, κεφ. 34-46), πλέκει το εγκώμιο των Αθηναίων συμπατριωτών του και της πόλης του και σε καιρό ειρήνης και στον πόλεμο. Άξιοι επαίνου, λοιπόν, οι Αθηναίοι και η δημοκρατία τους κατά τον «Χρυσό Αιώνα»!
Ο Ξενοφώντας (4ος αι. π.Χ.), από την άλλη, σε ένα έργο που του αποδίδεται και τιτλοφορείται «Λακεδαιμονίων Πολιτεία», επαινεί τους Σπαρτιάτες της ίδιας εποχής με τον Περικλή και το ήθος τους. Από τα σχετικά του κεφάλαια, λοιπόν, διάλεξα ένα μικρό απόσπασμα να σας παρουσιάσω σήμερα σε μετάφρασή μου στα νεοελληνικά, εφόσον σ’ αυτό βλέπουμε πώς οι Σπαρτιάτες έγιναν στην πλειοψηφία τους αφιλοχρήματοι και ηθικά ακέραιοι εν οίκω και εν δήμω σε ειρηνικές περιόδους και μας ωθεί να σκεφτούμε ότι εάν η περιφρόνηση των χρημάτων συνέχιζε να υπάρχει στις ψυχές των Λακεδαιμονίων στα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου ίσως να μη γύρευαν αυτοί τα περσικά χρήματα για να υπερισχύσουν των αντιπάλων τους με άμεσα και μακροπρόθεσμα ολέθριους για τους Έλληνες πολέμους.
Ιδού, λοιπόν, το σχετικό απόσπασμα του Ξενοφώντος, απ’ όπου ό,τι διαβάζουμε θεωρώ ότι θα μπορούσε ν’ αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση από τη νέα γενιά κάθε εποχής, κοντά στην πνευματική καλλιέργεια και το πολιτικό ήθος των Αθηναίων που προβάλλει ο Περικλής. «Στη Σπάρτη, ο Λυκούργος απαγόρεψε στους ελεύθερους πολίτες να καταγίνονται με όλα τα είδη πλουτισμού, αλλά όσα παρέχουν την ελευθερία στις πόλεις καθόρισε μονάχα αυτά να κάνουν εκείνοι» («Λακεδαιμονίων Πολιτεία», 7.2) .
Και καταλήγοντας, τούτο μόνο έχω να σας επισημάνω, με τα περαιτέρω σχόλια δικά σας: Δεν αρκεί η πατρίδα μας να έχει δημοκρατικό πολίτευμα στα «λόγια», αλλά και οι πολίτες, κρατούντες και λαός, στη δημόσια και στην προσωπική τους ζωή, πρέπει, έμπρακτα, να είναι υπεράνω χρημάτων, ώστε η ελευθερία, η απονομή δικαιοσύνης και η ισότητα όλων των συμπολιτών μας να μην αποτελούν αντικείμενα «αγοραπωλησίας»…
* Ο Γεώργιος Η. Ορφανός είναι υποψήφιος διδάκτωρ στο τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του Α.Π.Θ.,
Φιλόλογος
