Του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΞΥΠΟΛΥΤΑ*
Γ’
Με ολίγα σκόρπια, εν τάχει και χωρίς ιεράρχηση ολοκληρώνουμε τα περί Σπάρτης. Αξιοπρόσεκτο ως σήμερα και το σύστημα που εφάρμοζε για τους είλωτες (δεν υπάρχει λαός ή κράτος επί της γης στην προ Χριστού χιλιετία και μέχρι 1,5 τουλάχιστον χιλιετία μετά Χριστόν χωρίς σκλάβους). Εκπληκτικό και το δίκτυο συμμαχιών της στην Πελοπόννησο, έκτισε λιμάνι και οργάνωσε στόλο παρότι δεν συσχετίζεται έντονα με τα της θάλασσας. Και όμως, ούτε ναυτικά υστέρησαν ουδενός (π.χ. των θαλασσινών Αθηναίων), ήταν εντούτοις, όντως επιφυλακτικότεροι γενικώς, παράδειγμα η ναυμαχία της Σαλαμίνας. Δισταχτικοί και προσεχτικοί και στις τέχνες αν και ιδιαίτερα η αγγειοπλαστική παρουσιάζεται εφάμιλλη των λοιπών Ελλήνων.
Σκληροί με τα ήθη, κραυγαλέα εξαίρεση μια Βασίλισσα (!!!) απόντος του συζύγου (Άγις) σε μακρόχρονη πολιορκία της Αθήνας, μοιχεύονταν με τον πανέμορφο Αλκιβιάδη (τότε φιλοξενούμενος ως προδότης της πατρίδας του, ο συχνάκις παντοιοτρόπως πανάθλιος), όταν σεισμός συντάραξε την πόλη. Ο επ’ αυτοφώρω Αλκιβιάδης διέφυγε στην… Μικρά Ασία. Γλύτωσε ως συνήθως, πλην εν τέλει φονεύτηκε πάλι σε ερωτοδουλειά, γέρων, μακριά.
Ο Μενέλαος κοσμεί την Ιλιάδα, η Βασίλισσα Ελένη όχι μόνον συγχωρήθηκε αλλά και έκλεψε περισσότερη ή ίση δόξα και συμπάθεια των Ομηρικών ηρώων. Παγκόσμιο υπόδειγμα οι 300 του Λεωνίδα ως σήμερα. 300 ή ένας στην Αυστραλία, την Αλάσκα, την Ασία, την Αίγυπτο ή την Αμερική; Ένας, μια φορά ή 300 που να τους χαρίζουν τα πάντα κι αυτοί εθελούσια να σκοτωθούν;
Στο Άργος, ο Φείδων. Γιος του πρίγκιπα Αγήνορα, ο Φοίνικας των Φοινίκων, αδελφός του ο Κάδμος των Θηβών και της Ιλλυρίας, αδελφή τους η Ευρώπη, γυναίκα του Δία. Γιος τους ο Μίνωας. ΟΛΑ Ελληνικά. Πόλεις δίπλα, Επίδαυρος, Τροιζήνα. Και η Κόρινθος στην Ιλιάδα, σε καταπληκτική θέση με δύο λιμάνια σε δύο θάλασσες! Των Κεγχρεών και το Λέχαιον. Οι εφευρέτες του υπερόπλου της τριήρους. Η περίφημη Κορινθιακή τέχνη (καίτοι οι απόψεις υποκειμενικές, θεωρείται η ανώτερη απαξαπάντων επί σειρά αιώνων), η δυναστεία των Βακχιαδών, την ανέτρεψε ο Κύψελος 627 π.Χ., γιος του ο Περίανδρος, τύραννος (με την αρχαιοελληνική έννοια και όχι την σημερινή) επί 40 έτη. Εκτός από πατρίδα του εμπορίου και σημαντικών εφευρέσεων, ήταν συγχρόνως και της πολυτέλειας, των απολαύσεων, κάποτε της σήψης, τότε ακριβώς ο περίφημος φιλόσοφος Κυνικός Διογένης. Στην Κόρινθο οι περίφημοι αγώνες τα Ίσθμια, οι χοροί – άσματα του ανεπανάληπτου Αρίωνα.
Η Σικυών δίπλα, οι Ορθαγορίδες, ο Κλεισθένης. Η γέφυρα χρόνων και προσώπων με την Αθήνα. Η Αίγινα στον Σαρωνικό, ένα νησί που με βάρκα περιπλέεται αυθημερόν, με συμμαχίες, αποικίες, μέλος του Ελληνικού συνδέσμου που στην Αίγυπτο ίδρυσε την Ναυκρατίδα. Μεταλλουργία, στόλοι, αδιανόητες για το μέγεθός της δύναμη και διάρκεια. Τα Μέγαρα στον Ισθμό, λιμάνι της η Νισαία, το όνομα της οποίας δόθηκε σε σειρά πόλεων σε όλη την Ευρώπη. Αποικίες σε Σικελία, Πόντο, Βόσπορο αλλά και βαθειά στην Ευρώπη. Από τα Μέγαρα ο ποιητής Θέογνις (σημαίνει ο εκ θεού καταγόμενος).
Στη Μίλητο ο Θαλής, η ορθολογιστική ερμηνεία της προέλευσης των πραγμάτων, της ζωής και της φύσης. Μηχανικός, αστρονόμος, φιλόσοφος, γεωμέτρης, πολιτικός. Μιλήσιοι ο Αναξίμανδρος, ο Αναξιμένης και ο πατέρας της γεωγραφίας Εκαταίος («περίοδος Γης»), μέγας ταξιδευτής, διαμόρφωσε επιπλέον τον Ιωνικό πεζό λόγο της επιστήμης σε λογοτεχνική γλώσσα υψηλής περιωπής. Ο ρόλος των υδάτων για την δημιουργία της ζωής που υποτίθεται ότι υπήρξε θεώρημα και απόδειξη του 20ου αιώνα, ήταν των αρχαίων Μιλησίων. Εφέσιος ο Ηράκλειτος (η πληρέστερη παγκοσμίως βιογραφία του από τον Έλληνα φιλόσοφο Κ. Αξελό, δεκαετία του 1980), οι Ίωνες φιλόσοφοι και επιστήμονες.
Ο Ιωνικός συνολικός πολιτισμός ευδοκίμησε στην Ελλάδα και στον Ελληνικό χώρο της Μικράς Ασίας. Χρησίμευσε ωστόσο και επικράτησε σε τρεις Ηπείρους επί Αλεξάνδρου και καθ’ όλη τη μακραίωνη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας οπότε με κάθε του παράμετρο μεταφέρθηκε και στη Ρώμη. Σε λίγους αιώνες με αφορμή και αιτία τον Διαφωτισμό, θα λαμπρύνει και εμπλουτίσει τον λεγόμενο Ευρωπαϊκό πολιτισμό.
* Ο Νικόλαος Ξυπολυτάς είναι χειρουργός, πρώην διοικητής Γ.Ν.Ρ.