Πριν από λίγες εβδομάδες, στις προθήκες ενός βιβλιοπωλείου της πόλης μας, το βλέμμα μου προσηλώθηκε σ’ ένα βιβλίο. Μου κίνησε την περιέργεια και το αγόρασα χωρίς χρονοτριβή.
Αναφέρομαι στο έργο του Χρήστου Δ. Λάζου, «Μηχανική και Τεχνολογία στην Αρχαία Ελλάδα». Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Αίολος» και έχω στα χέρια μου την 4η ανατύπωσή του (1993 – ’94), αφού φαντάζομαι ότι οι προηγούμενες τρεις πρέπει να εξαντλήθηκαν από τους λάτρεις των σχετικών θεμάτων και της ελληνικής αρχαιότητας και επιστήμης.
Έχω την τύχη να κατέχω, πλέον, ένα πολλαπλά σημαντικά εγχειρίδιο. Βασισμένο στα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης, στις αρχαίες κάθε είδους πηγές, σε πολυετείς επιστημονικές έρευνες του ίδιου του κ. Λάζου και σε ελληνική και διεθνή σχετική βιβλιογραφία και αρθρογραφία, έρχεται να «φωτίσει» για τους αναγνώστες τους τη μηχανική και την τεχνολογία των αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι έχουν, στο ενεργητικό τους, λαμπρότατα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα.
54 ενότητες, που καλύπτουν χρονικά την εποχή από την πρώιμη Μυθολογία έως το 1100 μ.Χ., μας φέρνουν κοντά σε τούτο το «μαγικό», θαρρείς, κόσμο. Αρωγοί της προσπάθειας του συγγραφέα έρχονται οι χρήσιμες, επίσης, φωτογραφίες και τα τυχόν σχεδιαγράμματα, που συνοδεύουν το λιτό, μα μεστό κείμενο και βοηθούν το αναγνωστικό κοινό να ιδεί και να κατανοήσει τη λειτουργία κάποιων μηχανών, να γνωρίσει την αρχιτεκτονική και το βυζαντινό ημερολόγιο, να θαυμάσει τη μεταλλουργία και τη ναυπηγική, να εντυπωσιαστεί από το ηλιακό ρολόι, το υγρό πυρ και άλλες ανακαλύψεις, να εκπλαγεί από τις πολεμικές/πολιορκητικές μηχανές και τα υδραυλικά έργα των Ελλήνων.
Η συμβολή του Ήρωνος του Αλεξανδρινού (100 μ.Χ.), το αδάμαστο πνεύμα του Αρχιμήδη (3ος αιώνας π.Χ.) και οι σύγχρονοί του Ηρόφιλος, Κτησίβιος και Φίλων ο Βυζάντιος, ο Κολοσσός της Ρόδου, ο Φάρος της Αλεξάνδρειας, η κατασκευή της τριήρεως, ο καταπέλτης, η βαλλίστρα και το υγρό πυρ, ο γιατρός Γαληνός (2ος αιώνας μ.Χ.) συγκαταλέγονται στις ενότητες του παρόντος βιβλίου, το οποίο διαβάζεται, από την πρώτη σελίδα έως και την τελευταία, απ’ όλους ευχάριστα και ξεκούραστα. Μ’ άλλα λόγια, ο παρών τόμος συνδυάζει πετυχημένα το «τερπνόν μετά του ωφελίμου»… Σημαντική, θεωρείται, όμως, και η παρουσία του χρονολογικού πίνακα στις σελ. 15 – 16 όσων εξιστορούνται στις κατοπινές σελίδες και τα οποία, νομίζω, ότι αποτελούν μέρος των τεχνολογικών ανακαλύψεων των αρχαίων Ελλήνων.
Ο ίδιος ο Χρ. Δ. Λάζος, στο εισαγωγικό σημείωμα του ανά χείρας βιβλίου, γράφει: «Η έρευνα για την αρχαία τεχνολογία γενικά, και την ελληνική ιδιαίτερα, είναι μια εντελώς, κυρίως της τελευταίας πεντηκονταετίας, και είναι διάχυτη η εντύπωση ότι πολλά θα ανακαλυφθούν στο μέλλον». Αναμένουμε με λαχτάρα! Ξεφυλλίζοντας, έως τότε, τις 54 επιμέρους ενότητες του παρόντος έργου, ο αναγνώστης αντιμετωπίζει ένα οπτικό και ιστορικό δέλεαρ για τα επιτεύγματα των Ελλήνων στο πέρασμα των αιώνων, από τα χρόνια του Μυθολογικού Ήφαιστου έως τη Μεσοβυζαντινή εποχή (12ος αιώνας μ.Χ.). Εάν δεν με πιστεύετε, δεν έχετε παρά να διαβάσετε προσεχτικά κάθε γραμμή του βιβλίου και να παρατηρήσετε προσηλωμένοι κάθε συνοδευτική των κειμένων εικόνα…
* Ο Γεώργιος Η. Ορφανός είναι υποψήφιος διδάκτωρ στο Α.Π.Θ.
