Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος 1947 – 1949

Το παρακάτω κείμενο, αφιερώνεται στη μνήμη του πατέρα μου Γιάννη Ουρανού, εφέδρου στρατιώτη σ’ όλη τη διάρκεια του Εμφύλιου πολέμου, που σε λίγες ημέρες συμπληρώνεται ένας χρόνος από το μισεμό του. Αφιερώνεται ακόμη και στη μνήμη όλων των Κρητών που επολέμησαν δίνοντας ακόμη και τη ζωή τους στον άδικο αυτό πόλεμο!

Ήταν στα μέσα της δεκαετίας του 1960, όταν μαθητής των πρώτων τάξεων του δημοτικού σχολείου, στο μικρό χωριό του Μυλοποτάμου, όπου γεννήθηκα, άκουγα τις διηγήσεις του πατέρα μου, για τη περίοδο που πολέμησε σαν στρατιώτης τα χρόνια από το 1947 ως και το 1949. Η δυσκολία μου, ως μικρός μαθητής που ήμουνα, ήταν να καταλάβω, ποιος ήταν ο εχθρός της Ελλάδας τότε, που τον πολέμησε ο Ελληνικός στρατός! Πάντα μετά από την κάθε εξιστόρηση, η απορία μου συνέχιζε να υπάρχει. Στο σχολείο, στο μάθημα της ιστορίας ή στις εκδηλώσεις για τις Εθνικές γιορτές, μαθαίναμε για τους τότε εχθρούς μας, τους Τούρκους ή τους Γερμανούς και τους πολέμους που είχαν γίνει. Στην περίπτωση όμως του πολέμου που μου εξιστορούσε ο πατέρας μου, ο εχθρός δεν ήταν προφανής στο μυαλό του μικρού μαθητή! Οι περιγραφές του ήταν πολύ χαρακτηριστικές με πολλές πρωτόγνωρες φράσεις και λέξεις, όπως, Αμύνταιο, αμπρί, όλμοι, αντάρτες, Μαυρόκαμπος, Καστοριά, Φλώρινα, που μου έμειναν στη μνήμη μου. Πέρασαν πολλά χρόνια για να καταφέρω να ξεδιαλύνω στο μυαλό μου την υπόθεση αυτού του πολέμου.

Ήταν η περίοδος μετά τη Γερμανική κατοχή και την απελευθέρωση, στα τέλη του 1944. Οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης κατά των Γερμανών, όντες οργανωμένοι σε διάφορες αντιστασιακές ομάδες και οργανώσεις, σε ολόκληρη την Ελληνική επικράτεια, προσπαθούσαν να βρουν τον καινούργιο τους ρόλο, στα νέα δεδομένα της ελεύθερης πια Ελλάδας! Η μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση ήταν το Ε.Α.Μ., με πολιτικό βραχίονα αλλά και στρατιωτικό που ονομαζόταν ΕΛ.Α.Σ. που είχε 100.000 περίπου ένοπλους μαχητές τους επονομαζόμενους αντάρτες. Η δεύτερη σε μέγεθος αντιστασιακή οργάνωση με επίσης ένοπλους μαχητές ήταν ο Ε.Δ.Ε.Σ. που διοικούνταν από το στρατηγό Ναπολέοντα Ζέρβα και αριθμούσε τουλάχιστον 10.000 άνδρες. Επίσης σημαντική αντιστασιακή ένοπλη ομάδα ήταν το ΕΚΚΑ 5/42 σύνταγμα του συνταγματάρχη Δημήτριου Ψαρρού. Στη Κρήτη έδρασαν διάφορες τοπικές αντιστασιακές οργανώσεις, όπως η Ε.Ο.Κ., η Κ.Ε.Ε.Σ., η Ε.Α.Ο. και βεβαίως το παρακλάδι του Ε.Α.Μ. Παράλληλα το επίσημο Ελληνικό κράτος προσπαθούσε να οργανώσει τον Εθνικό στρατό, που κατά τη διάρκεια της κατοχής είχε παροπλιστεί και διαλυθεί.

Οι αντιστασιακές οργανώσεις μετά την απελευθέρωση, τον Οκτώβρη του ’44, σχεδόν όλες διαλύθηκαν και παροπλίστηκαν πλην του Ε.Α.Μ. Πολύ γρήγορα όμως, από τα τέλη του 1944 αρχές του 1945, άρχισαν οι συγκρούσεις ανάμεσα στο Ε.Α.Μ. και τα Kρατικά σώματα ασφαλείας. Κύριος λόγος των συγκρούσεων αυτών ήταν οι παρεμβολές των ξένων δυνάμεων, και κυρίως των Εγγλέζων και των Αμερικανών που βρίσκονταν στη χώρα μας εκείνη τη περίοδο. Σκοπός των ξένων αυτών δυνάμεων ήταν να παραμεριστούν οι αντιστασιακές δημοκρατικές αυτές δυνάμεις ως προς τη συμμετοχή τους στη διακυβέρνηση της χώρας. Από την άλλη μεριά τόσο η Σοβιετική Ένωση όσο και η Γιουγκοσλαβία του Στρατάρχη Τίτο ενθάρρυναν και ενίσχυαν τις δυνάμεις του Ε.Α.Μ. Οι πρώτες εχθροπραξίες μεταξύ των αντιμαχόμενων παρατάξεων έγιναν τον Δεκέμβριο του 1944 στην Αθήνα, με χιλιάδες νεκρούς, τα γνωστά Δεκεμβριανά. Ακολούθησε η συμφωνία της Βάρκιζας ανάμεσα στο Ε.Α.Μ. και την επίσημη κυβέρνηση, και η υποχρέωση του αφοπλισμού του ΕΛ.Α.Σ., η οποία και τηρήθηκε εκ μέρους του. Όμως πολύ σύντομα οι συγκρούσεις των δύο πλευρών άρχισαν ξανά και γενικεύτηκαν σε όλη τη χώρα, καθότι οι όροι της παραπάνω συμφωνίας δεν τηρήθηκαν κυρίως από τη πλευρά της κυβέρνησης.

Στα μέσα του 1946 οι ένοπλες ομάδες του ΕΛ.Α.Σ. είχαν ξανά συγκροτηθεί και μάλιστα οργανώθηκαν κατά τα πρότυπα τακτικού στρατού, και τον Δεκέμβριο του ’46 μετονομάστηκαν σε Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (Δ.Σ.Ε.). Φτάνοντας στο 1947 οι συγκρούσεις των δύο παρατάξεων κύρια στη Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα είχαν πάρει ήδη τη μορφή κανονικού πολέμου. Από την μια πλευρά ήταν λοιπόν ο Ελληνικός Εθνικός στρατός με αρχιστράτηγο τον Αλέξανδρο Παπάγο, συνεπικουρούμενος από ένοπλα σώματα της Ελληνικής χωροφυλακής καθώς και παραστρατιωτικές οργανώσεις και από την άλλη ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας των αριστερών δυνάμεων, με αρχηγό τον Μάρκο Βαφειάδη. Ήταν πια μέσα της 10ετίας του ’70 και όντας φοιτητής κατάφερα να ξεδιαλύνω το ποιος ήταν ο εχθρός στον πόλεμο που μου διηγούνταν ο πατέρας μου και που είχε ονομαστεί Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος. Ή μάλλον κατάφερα να κατανοήσω πως εχθρός δεν υπήρχε, αφού και οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές αποτελούνταν από Έλληνες! Οι μάχες και οι εχθροπραξίες συνεχίστηκαν καθ’ όλο το ’47 ώσπου τέλη του ’48 πια, το μέτωπο είχε μεταφερθεί στη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία, στους ορεινούς όγκους στη μεθόριο με τις Βαλκανικές χώρες, την Αλβανία, την Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία. Την Άνοιξη του ’49 το μέτωπο των επιχειρήσεων, είχε περιοριστεί, στη Δυτική Μακεδονία, και κύρια στη κορυφογραμμή Γράμμος από τα Δυτικά και Βίτσι από τα Ανατολικά στον άξονα Κρυσταλλοπηγή, Καστοριά, Φλώρινα.

Στις διηγήσεις του ο πατέρας μου, αναφέρονταν στο πολύ σκληρό χειμώνα του ’48 με ένα μέτρο χιόνι στις πλαγιές του Βίτσι, όπου στρατοπέδευε το 602 Τάγμα Πεζικού που υπηρετούσε. Έμεναν στα αμπριά, όπου αυτά ήταν ορύγματα σκαμμένα 4 με 5 μέτρα κάτω από τη γη, και σκεπασμένα με μεγάλα δοκάρια από τις οξιές του δάσους, όπου πάνω σε αυτά τοποθετούσαν πυκνή στρώση με κλαδιά, και από πάνω μισό μέτρο τουλάχιστον χώμα. Αυτές τις στρώσεις τις επαναλάμβαναν άλλη μία φορά, ως την επιφάνεια, ώστε να μην μπορούν να τους πλήξουν οι όλμοι με τους οποίους τους σφυροκοπούσαν οι Αντάρτες του Δ.Σ.Ε.

Αξέχαστη θα μου μείνει η διήγησή του, όταν τον Οκτώβρη του ’48 και πριν να μεταφερθεί το τάγμα του στο Βίτσι, στην περιοχή του Ολύμπου, όπου έκαναν προετοιμασία χειμερινής διαβίωσης, όταν σκοτώθηκε από φίλια πυρά Ελλήνων στρατιωτών ο ταχυδρόμος του τάγματος, που μάλιστα ήταν και αυτός Ρεθεμνιώτης, από τα Ζωνιανά Μυλοποτάμου. Εκείνη την ημέρα ο άτυχος στρατιώτης ερχόμενος από την έδρα του Συντάγματος που βρισκόταν αρκετά χιλιόμετρα μακρύτερα, μεταφέροντας την αλληλογραφία φορούσε τη χειμερινή του στολή, ενώ σ’ όλα τα κοντινά τάγματα φορούσαν ακόμη τη θερινή στολή, μία περίπολος τον εξέλαβε ως αντάρτη βλέποντάς τον από απόσταση με τα σκούρα ρούχα και τον πυροβόλησαν.

Εξ ίσου ενδιαφέρον μου προκάλεσε και η εξιστόρησή του για την απογοήτευση που ένοιωσε όταν και πριν μεταφερθεί στο μέτωπο, βρισκόμενος σε τάγμα προετοιμασίας στη Κομοτηνή, του ανακοινώθηκε ότι του ήρθε μετάθεση για την προεδρική φρουρά στη Αθήνα ως Εύζωνας. Ο λοχαγός του, τον ειδοποίησε να ετοιμαστεί γιατί το πρωί θα αναχωρούσε για την Αθήνα. Όμως το άλλο πρωί τον ενημέρωσαν ότι η μετάθεσή του ακυρώθηκε γιατί είχε έρθει σήμα από το Α2 γραφείο (των μυστικών πληροφοριών), το οποίο είχε επικοινωνήσει με τον σταθμό χωροφυλακής στον τόπο καταγωγής του, στις Μαργαρίτες Ρεθύμνου για εξακρίβωση «των κοινωνικών του φρονημάτων», και η απάντησή τους ήταν ότι ο στρατιώτης Ουρανός Ιωάννης προέρχεται από κεντροαριστερή οικογένεια και συνεπώς είναι ακατάλληλος για τη προεδρική φρουρά! Ήταν η πρώτη φορά στη ζωή του που άκουγε αυτή τη λέξη και που μάλιστα δυσκολεύτηκε να την κατανοήσει, αλλά δεν τη ξέχασε ποτέ του πια!

Στις τελευταίες του διηγήσεις ήταν και εκείνη για την τελική επίθεση του Ελληνικού στρατού όταν για αρκετούς μήνες οι αντιμαχόμενες πλευρές είχαν καθηλωθεί στη γραμμή Γράμμος – Βίτσι χωρίς τη δυνατότητα προέλασης ούτε για τους μεν ούτε για τους δε. Ήταν Αύγουστος του ’49 και σε όλα τα τάγματα της πρώτης γραμμής ήρθε διαταγή, να ξεχωριστούν οι υψηλότεροι μάχιμοι και να μεταφερθούν στη Θεσσαλονίκη. Εκεί μαζεύτηκαν μερικές χιλιάδες στρατιώτες όπου παρήλασαν και παρατάχτηκαν για να τους μιλήσει και να τους εμψυχώσει ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων ο αρχιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος. Την ίδια ημέρα το απόγευμα οι στρατιώτες επέστρεψαν στις μονάδες τους. Πριν το ξημέρωμα την επόμενη ημέρα διατάχτηκε γενική επίθεση! Οι μάχες ήταν πολύ σκληρές και οι αντάρτικες ομάδες του Δ.Σ.Ε. αιφνιδιάστηκαν με αποτέλεσμα να αναγκαστούν σε υποχώρηση στις τελευταίες κορυφογραμμές πριν τις λίμνες των Πρεσπών. Συγχρόνως μαζί με τους ενόπλους του Δ.Σ.Ε. εγκατέλειπαν τα χωριά τους και οι τελευταίοι τους κάτοικοι σ’ όλους τους οικισμούς που είχαν χαρακτηριστεί ως τα χωριά των ανταρτών, όπως, ο Γάβρος, η Ανω Κρανιώνα, η Κάτω Κρανιώνα, ο Μαυρόκαμπος, τα Χάλαρα, το Αντάρτικο, το Πισοδέρι και όλα άδειασαν κυριολεκτικά.

Τις δύο επόμενες ημέρες και ενώ ο Ελληνικός στρατός είχε κρατήσει τις θέσεις τους, πέταξαν αεροπλάνα της πολεμικής αεροπορίας σε χαμηλό ύψος πάνω από τις κορυφογραμμές προς το μέρος των ανταρτών, και κατά τις διηγήσεις του πατέρα μου όπως έβλεπαν οι στρατιώτες τα αεροπλάνα, έριχναν βαρέλια με πετρέλαιο και πίσσα που όπως όταν έπεφταν στη γη άναβαν φωτιές. Σε λίγες ώρες όλα τα βουνά που ήταν κατάφυτα από δάση με οξιές έγιναν παρανάλωμα της φωτιάς, και καίγονταν για μέρες. Αρκετά χρόνια αργότερα έγινε γνωστό, ότι αυτά που έριχναν τα αεροπλάνα ήταν οι περίφημες βόμβες «ναπάλμ» Αμερικάνικης προέλευσης και που μάλιστα χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά σε συνθήκες πραγματικού πολέμου, ως τρομερά βάρβαρο όπλο που ήταν. Είναι εκείνες οι βόμβες τις οποίες χρησιμοποίησαν 15 χρόνια αργότερα οι ίδιοι οι Αμερικάνοι στον πόλεμο του Βιετνάμ καίγοντας και αφανίζοντας χιλιάδες Βιρτγκόγκ! Όλα αυτά εξελίχθηκαν στο βουνό Βίτσι και το ημερολόγιο έγραφε 14, 15 και 16 Αυγούστου 1949! Σε λίγες ημέρες το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε λίγες δεκάδες χιλιόμετρα δυτικότερα στο βουνό Γράμμος με το ημερολόγιο να γράφει 29 και 30 Αυγούστου 1949. Αυτή ήταν και η τελευταία πράξη του πολεμικού σχεδίου «ΠΥΡΣΟΣ 1, 2, 3» αλλά και η τελευταία πράξη Εμφύλιου! Οι ένοπλοι του Δ.Σ.Ε. καθώς και ξεριζωμένοι κάτοικοι των παραμεθόριων χωριών πέρασαν τη μεθόριο τόσο προς τη Γιουγκοσλαβία όσο και προς την Αλβανία, όπου ο Ελληνικός στρατός δεν μπορούσε να εισχωρήσει, και έτσι ο πόλεμος έληξε!

Εδώ τελειώνουν και οι διηγήσεις του πατέρα μου, με την πικρή του ανάμνηση για τον αδελφοκτόνο αυτό πόλεμο! Πρόσφατα σε μια επίσκεψή μας στις Πρέσπες, περάσαμε οδικώς από τις κοιλάδες του Λαδοπόταμου και του Τριπόταμου που χωρίζουν τις δύο τραγικές οροσειρές του Γράμμου και του Βίτσι όπου χιλιάδες άψυχα σώματα παλληκαριών στρατιωτών και των δύο πλευρών αλλά και αμάχων, γυναικών, γερόντων αλλά και παιδιών αναπαύονται στα χώματά τους, αλληλοσκοτωμένοι μεταξύ τους και μάλιστα εντελώς Άδικα! Οι διηγήσεις του πατέρα μου πέρασαν σαν κινηματογραφική εικόνα από τα μάτια μου βλέποντας το ερειπωμένα σπίτια του χωριού Γάβρος, ακριβώς όπως τα άφησαν οι κάτοικοί τους τον Αύγουστο του ’49, με τους εξωτερικούς τοίχους γαζωμένους από χιλιάδες σφαίρες πολυβόλων με τις τρύπες των βλημάτων να φαίνονται ακόμη! Εκεί ο χρόνος είχε σταματήσει στον Αύγουστο του 1949 όταν και τα τελευταία Μυδραλιοβόλα εσίγησαν! Στα πέντε αυτά χωριά, το Γάβρο, την Άνω και την Κάτω Κρανιώνα, τα Χάλαρα και το Μαυρόκαμπο, που ήταν και Σλαβόφωνα απαγορεύτηκε η κατοίκησή τους αργότερα για λόγους υποτίθεται «πολιτικής λήθης». Αντ’ αυτών δημιουργήθηκε ένας νέος οικισμός στο κέντρο περίπου της περιοχής για να στεγάσει τις όποιες ελπίδες των λίγων ξεριζωμένων που μπόρεσαν μετά από πολλά χρόνια να επιστρέψουν. Κάπου εδώ τελειώνει και η διήγησή μας, με τη νοητή μας περιήγηση στα Κορέστεια χωριά ή «τα χωριά της λήθης» όπως συνηθίζουν τώρα να τα ονομάζουν, 70 με 75 χρόνια μετά, αφήνοντάς μας μια πολύ πικρή ανάμνηση και ένα σφίξιμο στην καρδιά!

Αναλογιζόμαστε πόσο διαφορετική θα ήταν η κατάσταση στη χώρα μας αν δεν είχαμε εμπλακεί στα απατηλά παιχνίδια εξουσίας και γεωπολιτικής διαχείρισης των νικητών του Β’ Παγκόσμιου πολέμου. Οι τρεις αυτοί στρατηγικοί νικητές, δηλαδή οι Αμερικάνοι με τον Ρούσβελτ, οι Εγγλέζοι με τον Τσόρτσιλ, και οι Σοβιετικοί με τον Στάλιν, συνευρέθηκαν και αποφάσισαν για το μέλλον του κόσμου, στη συνδιάσκεψή τους στη Γιάλτα τον Φεβρουάριο του 1945. Οι δυνάμεις αυτές για να εδραιώσουν τις θέσεις τους στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και Μεσόγειο ενέπλεξαν σε αιματηρούς αγώνες ανταγωνισμού τον δύσμοιρο τον Ελληνικό λαό αδιαφορώντας για την απώλεια χιλιάδων ψυχών, με σκοπό και μόνο να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα και τα σχέδιά τους.

Οι πληγές που προκλήθηκαν από την αδελφοκτόνο αυτή εξόντωση είναι εκείνες που έθρεψαν τις μετέπειτα καταστάσεις που επίσης καταβαράθρωσαν το μέλλον του Ελληνικού λαού. Είναι αυτές που δημιούργησαν τους φακέλους πολιτικών φρονημάτων, τις εξορίες των αριστερών στα ξερονήσια, την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη το 1952, τις εκλογές της βίας και της νοθείας του 1961, τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη το 1964, την αποστασία του ’65, την 7χρονη στυγνή δικτατορία του ’67 αλλά ακόμη και την εμφάνιση των αντιδημοκρατικών πολιτικών σχημάτων στις πρόσφατες εκλογές του 2012 και του 2015. Έχοντας περάσει πια 7 και πλέον 10ετίες από τότε, θεωρούμε ότι ο Ελληνικός λαός, πρέπει να καταφέρει να καταστεί πολιτικά και κοινωνικά ώριμος και με νηφαλιότητα πλέον να βρεθεί σε θέση να αναλύσει τα τραγικά αυτά γεγονότα με σύγχρονο τρόπο σκέψης, που να αρμόζει στον Ευρωπαϊκό μας προσανατολισμό.

Μόνο έτσι θα καταφέρουν οι νέες γενιές της φυλής μας, να αποτινάξουν το πάθος και το φανατισμό που διέπει δυστυχώς ικανό μέρος του πληθυσμού μας σε σχέση με τη διάκριση αριστερός-δεξιός ή εθνικόφρονας, πατριώτης – μειοδότης. Για να φτάσομε βέβαια σε αυτό το σημείο της ειλικρινούς, δίκαιης και συνεπούς στάσης, θα πρέπει να αλλάξουν και οι τοποθετήσεις όχι μόνο των πολιτικών κομμάτων και των στελεχών τους που πολλές φορές δυναμιτίζουν το κλίμα γύρω από αυτό το θέμα, αλλά και του ίδιου του γενικού πληθυσμού μας. Αυτό, εκτιμούμε πως μπορεί να επιτευχθεί, μόνο με την ειλικρινή και ακριβή εξιστόρηση των πολιτικών και των κυριαρχουσών αντιλήψεων που ακολουθούνταν εκείνες τις εποχές, των πραγματικών συμβάντων και των επιπτώσεών τους στα επόμενα χρόνια.

Σίγουρα λοιπόν η διαδικασία αυτή θα πάρει πολύ χρόνο. Θα πρέπει να ξεκινήσει από τους Πανεπιστημιακούς καθηγητές της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας στα παιδαγωγικά, φιλολογικά και ιστορικά τμήματα των Πανεπιστημίων μας, όπου θα πρέπει να διδάξουν με ιδιαίτερη προσοχή τις νέες αυτές εκτιμήσεις για τη σύγχρονή μας ιστορία. Με αυτόν και μόνο τον τρόπο οι μελλοντικοί μας εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, θα μπορέσουν να μεταδώσουν τις νέες ιστορικές απόψεις στους μικρούς, αλλά και τους μεγαλύτερους μαθητές. Αυτές βέβαια οι απόψεις θα πρέπει να κυριαρχήσουν και σε άλλα σχετιζόμενα πανεπιστημιακά τμήματα, όπως των πολιτικών, των κοινωνικών και των διεθνών σπουδών, αλλά και ανάμεσα στους κοινωνικούς χώρους.

Θα πρέπει να κηρυχθεί μια Πανελλήνια πανστρατιά Εθνικής συμφιλίωσης, η οποία ήδη είχε ξεκινήσει από τον Ανδρέα Παπανδρέου το 1981 και στην οποία ακολούθησαν και τα άλλα πολιτικά κόμματα, που όμως δεν προχώρησε όσο θα έπρεπε. Ο Α. Παπανδρέου όχι μόνον αποκατέστησε την τιμή των Ελλήνων αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης καθώς και των καπεταναίων τους, όπως του Βασίλειου Πριόβολου, ή «Καπετάν Ερμή» αλλά επέτρεψε και τον επαναπατρισμό πολλών χιλιάδων Ελλήνων εκπατρισμένων του Εμφυλίου. Ακόμη ιδιαίτερη αναγνώριση επιδείχθηκε στον Αρχηγό του Δ.Σ.Ε. τον Μάρκο Βαφειάδη απονέμοντάς του τον βαθμό του Αντιστρατήγου του Ελληνικού στρατού σε μια ιδιαίτερα συμβολική κίνηση. Σε αυτή τη κορυφαία διαδικασία θα πρέπει να υπάρξουν τόσο παραδοχές για τα διαπραχθέντα σφάλματα και από τις δύο αντίπαλες πλευρές αλλά και συγχρόνως και η ισχυρή θέληση απόδοσης αλληλοσυγχώρησης της κάθε μιας πλευράς, προς την άλλη! Με αυτό και μόνο τον τρόπο θα οδηγηθούμε σε μια Ενδοεθνογενή κάθαρση των συνειδήσεων, όπως αυτή ενυπάρχει σαν έννοια στις Αρχαίες Ελληνικές τραγωδίες, όπου και με τη βοήθεια των θεών κατά τους Αρχαίους ή του Θεού μας καθ’ ημάς, να θεραπευθούν τα πάθη και οι ανοικτές ακόμη πληγές των προγόνων μας. Και εν τέλει, προσδοκία μας είναι, η κάθαρση αυτή να λειτουργήσει ως παρακαταθήκη για τα παιδιά μας, αυριανούς Έλληνες πολίτες!