Η εκδήλωση «Ενεργώ ως πολίτης; Φιλικοί Αγώνες Αντιλογίας ήταν μια διοργάνωση του Συνδέσμου Φιλολόγων Ρεθύμνου και του Εργαστηριακού Κέντρου Φυσικών Επιστημών Ρεθύμνου σε συνεργασία με την κ. Αγγελική Καψάσκη, σχολικό σύμβουλο Φιλολόγων Ρεθύμνου, την κ. Μαρία Καλαθάκη, σχολικό σύμβουλο Καθηγητών Φυσικών Επιστημών Δυτικής Κρήτης, καθώς και με την Ελληνική Ένωση για τη Ρητορική στην Εκπαίδευση.
Η διαμόρφωση ενεργών πολιτών, συνειδητοποιημένων και χειραφετημένων, ώστε να συμβάλουν στην αποτελεσματική και εύρυθμη λειτουργία των σύγχρονων κοινωνιών και να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις στον 21ο αιώνα, επιτυγχάνεται μόνο μέσα από ένα δημοκρατικό σχολείο, ένα σχολείο που προάγει τον λόγο και τη σκέψη. Ένα σχολείο που καλλιεργεί τη δημιουργική παράλληλα με την κριτική σκέψη και ενισχύει τις δεξιότητες επιστημονικού εγγραμματισμού, ως διαλογικής και κριτικής διαδικασίας, η οποία αναπτύσσει τις τεχνικές δημιουργικής σκέψης, παραγωγής ιδεών και δημιουργικής επίλυσης προβλημάτων.
Η συνεργασία του Συνδέσμου Φιλολόγων Ρεθύμνου και του Εργαστηριακού Κέντρου Φυσικών Επιστημών Ρεθύμνου και η διοργάνωση των Φιλικών Αγώνων Αντιλογίας λειτούργησαν προς αυτήν την κατεύθυνση και αποτέλεσαν προσπάθεια συνάντησης και σύνδεσης -με τρόπο συγκροτημένο και στη βάση της συμπληρωματικότητας και της συνεργασίας- γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων που προέρχονται από διαφορετικά επιστημονικά πεδία, αποσκοπώντας στην αλλαγή παραδείγματος των γραμματισμών που απαιτείται να καλλιεργούνται στο σχολείο. Οι Αγώνες διεξήχθησαν το Σάββατο 27 Ιουνίου 2015 το απόγευμα 17:00-20:30 στο 3ο ΓΕΛ Ρεθύμνου, το οποίο και ευχαριστούμε θερμά για τη φιλοξενία.
Το ΕΚΦΕ συνέβαλε στη διαμόρφωση του «Επιστημονικού και Τεχνολογικού Γραμματισμού» που αποτελεί κύριο στόχο της διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών και μέσα από τον οποίο υπηρετείται ένας γενικότερος σκοπός της εκπαίδευσης των αυριανών πολιτών. Ο «επιστημονικά ενημερωμένος πολίτης» είναι ενεργό μέρος της κοινωνίας, συμμετέχει στις αποφάσεις της σε όλα τα θέματα, παρακολουθεί και έχει κριτική άποψη για τα θέματα που συζητούνται και προβάλλονται στα ΜΜΕ, αλλά και για γενικότερα τοπικά και παγκόσμια ζητήματα, που έχουν σχέση με το περιβάλλον και τα ηθικά διλήμματα. Το ζητούμενο, συνεπώς, είναι να αποκτήσουν οι μαθητές, πέρα από τις αρχές και τη μεθοδολογία των Φυσικών Επιστημών, την ικανότητα λήψης τεκμηριωμένων αποφάσεων σε θέματα που απασχολούν την κοινωνία, να σταθμίζουν το σύνολο των δεδομένων που είναι διαθέσιμα, να ελέγχουν την αξιοπιστία των πηγών τους και να εκφέρουν την άποψή τους με τους κανόνες της πειθούς και της διαλεκτικής. Ταυτόχρονα, ως μέλη μιας επιστημονικά και τεχνολογικά εξελιγμένης κοινωνίας, γνωρίζουν και χρησιμοποιούν τα επιτεύγματα και παρεμβαίνουν σε αυτά συμμετέχοντας, ως ενεργοί πολίτες, στην παραγωγή του δικαίου που απαιτεί η χρήση τους. Συμπερασματικά, με τον όρο «Επιστημονικός και Τεχνολογικός Γραμματισμός» ή με τον ισότιμο, απλούστερο και πιο κατανοητό όρο, «Δημόσια Κατανόηση της Επιστήμης της Τεχνολογίας», στοχεύουμε σε μια σύνθετη και λειτουργική κατανόηση της επιστήμης και της τεχνολογίας, στο πλαίσιο της γενικής εκπαίδευσης, παρέχοντας στο μελλοντικό πολίτη τη δυνατότητα της ενεργητικής συμμετοχής στη λήψη των αποφάσεων της κοινωνίας.
Οι Ανθρωπιστικές επιστήμες συνεισέφεραν στην εξοικείωση με τη Φιλοσοφική σκέψη και στην καλλιέργεια της Ρητορικής.
Η φιλοσοφική γνώση συνδέεται άμεσα με την καθημερινότητα και αποτελεί εργαλείο κριτικής σκέψης. Η κατανόηση της κοινωνικής διάστασης της φιλοσοφίας και της συνάφειάς της με τη σύγχρονη πραγματικότητα οριοθετεί ένα υγιές πλαίσιο διαλόγου και δίνει πολλές αφορμές, ερωτήματα, προβλήματα, προκλήσεις που κινητοποιούν τους μαθητές. Ως δημιουργικά άτομα διατυπώνουν απορίες, αποσαφηνίζουν τις έννοιες για τις οποίες θα επιχειρηματολογήσουν, αιτιολογούν τις πεποιθήσεις τους με δομημένα, συνεκτικά και ορθά επιχειρήματα. Τελικά, καλούνται να διαμορφώσουν μια συνεκτική θεώρηση του κόσμου και της θέσης του πολίτη/ανθρώπου μέσα σε αυτόν και να αξιολογήσουν εκ νέου αρχές και αξίες που ρυθμίζουν αλλά και νοηματοδοτούν τη ζωή όλων μας.
Η εξάσκηση σε τεχνικές ρητορικής και ρητορικά αγωνίσματα συντελεί στην ανάπτυξη όχι μόνο της κριτικής αλλά και της δημιουργικής σκέψης και της φαντασίας των μαθητών. Και, κυρίως, συμβάλλει στην καλλιέργεια δεξιοτήτων και ικανοτήτων έκφρασης των συναισθημάτων τους, του ουσιαστικού «διαλέγεσθαι» και της αποτελεσματικής επικοινωνίας με τους άλλους. Οι μαθητές, επίσης, μαθαίνουν να αναγνωρίζουν ότι οι γλωσσικές επιλογές που κάνουν ως φυσικοί χρήστες κάθε φορά παράγουν και κατασκευάζουν νοήματα, γεγονός που συνιστά πρακτική κριτικού γραμματισμού. Έτσι, τόσο σε επίπεδο δυνατότητας διαχείρισης κρίσεων, όσο και σε επίπεδο καθημερινότητας, περιγράφουν τα συναισθήματά τους, αποκτούν ενσυναίσθηση, αρθρώνουν λόγο ανάλογο των κοινωνικο-πολιτισμικών δεδομένων και περιστάσεων.
Οι μαθητές που έλαβαν μέρος στους Φιλικούς Αγώνες Αντιλογίας ήταν:
• 3ο ΓΕΛ Ρεθύμνου:
– Αιμίλιος Αγγελίου.
– Άννα-Μαρία Πετρουλάκη.
– Τίνα Φουντοραδάκη.
• 1ο ΓΕΛ Ρεθύμνου:
– Γεωργία Σαμαριτάκη.
• Πειραματικό Λύκειο Πανεπιστημίου Κρήτης:
– Εύη Ουρανού.
– Ηλίας Σαρρής.
– Χρύσα Σκεπασιανού.
– Δημήτρης Χαλκιαδάκης.
Οι μαθητές, σε εβδομαδιαίες συναντήσεις που διήρκησαν τρεις μήνες, με την καθοδήγηση των συναδέλφων Γιώργου Αναστασιάδη, Κωστή Βενέτη, Ελένης Καπελώνη, Μιλτιάδη Τσίγκρη, Κωστή Χαλκιαδάκη, συζήτησαν θέματα επιστήμης και τεχνολογίας, τα οποία απασχολούν καθημερινά τον πολίτη:
1. Ανανεώσιμες Πηγές Ενεργείας.
2. Διαχείριση Φυσικών Πόρων.
3. Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί.
4. Προστασία Περιβάλλοντος, και ειδικότερα:
α) Φαινόμενο του Θερμοκηπίου.
β) Τρύπα του όζοντος.
Για τα παραπάνω θέματα συζητήθηκαν αρκετές απόψεις και αξιολογήθηκε η επιστημονική τεκμηρίωσή τους.
Στην ικανότητα του «διαλέγεσθαι» και την ανάπτυξη προφορικών δεξιοτήτων, τεχνικών δημιουργικής σκέψης και παραγωγής πρωτότυπων ιδεών οι μαθητές ασκήθηκαν με τη βοήθεια των συναδέλφων Ειρήνης Βογιατζή, Βίκυς Λελεδάκη, Κασσάνδρας Μπεϊκάκη και Ειρήνης Παπατριανταφύλλου.
Στην επιτυχή διεξαγωγή των αγώνων συνέβαλε η κ. Βάλια Λουτριανάκη, φιλόλογος-εκπαιδευτικός, πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Προώθηση της Ρητορικής στην Εκπαίδευση. Η κ. Λουτριανάκη συντονίζει την ομάδα επιμορφωτών της Ένωσης και μοιράζεται εθελοντικά γνώσεις και εμπειρίες για τη ρητορική και τη δημιουργική σκέψη στην εκπαίδευση τα τελευταία δέκα χρόνια στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Έχει σχεδιάσει και εφαρμόζει από το 2001 ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ρητορικής παιδείας, τον Τεισία, καθώς και τους κύκλους εργαστηρίων δημιουργικής σκέψης με τίτλο «Γραφείον Ιδεών» και «Εργαστήριο Φαντασίας», για παιδιά Δημοτικού. Στο Ρέθυμνο είχε ρίξει τον πρώτο «σπόρο» στο 12ωρο εργαστήριο που διοργάνωσε πριν από δύο χρόνια η σχολική σύμβουλος Φιλολόγων Ρεθύμνου κ. Αγγελική Καψάσκη, σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Φιλολόγων Ρεθύμνου. Ο σπόρος «φύτρωσε» και απέδωσε καρπούς μέσα από τη διάθεση πειραματισμού σε μια συνάντηση εκπαιδευτικών, γονέων, μαθητών σε διαθεματική διασύνδεση με τις φυσικές επιστήμες (Εργαστηριακό Κέντρο Φυσικών Επιστημών).
Τους Φιλικούς Αγώνες Αντιλογίας εμπλούτισαν και τα ρητορικά αγωνίσματα της εκφραστικής ανάγνωσης και του αυθόρμητου και προτρεπτικού λόγου.
• Εκφραστική ανάγνωση:
Μαρία Αλεβυζάκη (1ο Γυμνάσιο Ρεθύμνου): «Η αυτοβιογραφία του φωτός», Γιώργος Γραμματικάκης.
Δήμητρα Βολακάκη (Πειραματικό Λύκειο Πανεπιστημίου Κρήτης): «Το μουσείο των αριθμών», Δημήτρης Καλοκύρης, και «Ασκήσεις ύφους», Ραιυμόν Κενώ.
• Αυθόρμητος λόγος:
Γεωργία Σαμαριτάκη (1ο ΓΕΛ Ρεθύμνου) και Χρύσα Σκεπασιανού (Πειραματικό Λύκειο Πανεπιστημίου Κρήτης).
• Προτρεπτικός λόγος:
Ηλίας Σαρρής (Πειραματικό Λύκειο Πανεπιστημίου Κρήτης).
Τη δημιουργική σκέψη και φαντασία των μαθητών μέσα στο σχολικό περιβάλλον και τον εποικοδομητικό τρόπο προσέγγισης των διδακτικών αντικειμένων ανέδειξε και το βίντεο «Λύσανδρος ραπ» (http://www.3lykreth.gr/index.php/2012-11-21-17-10-50/635-lysandros-by-antiopi) της μαθήτριας Αντιόπης Γαζανού του 3ου Γενικού Λυκείου. Η πολύ επιτυχημένη μεταγραφή παραγράφων από τα Ελληνικά του Ξενοφώντα, που διδάσκονται στην Α’ Λυκείου, σε ραπ μουσική από τη μαθήτρια υποστηρίζει την προσέγγιση της γνώσης με την ενθάρρυνση κάθε μορφής έκφρασης και ενεργοποίησης των μαθητών.
Η διοργάνωση των Φιλικών Αγώνων Αντιλογίας ευελπιστεί στην ανταπόκριση των συναδέλφων, στη συμμετοχή τους με τις δικές τους πρωτότυπες και δημιουργικές ιδέες και στην απαρχή μιας συνεργασίας σε συστηματική βάση από την αρχή της επόμενης χρονιάς, ώστε να δημιουργηθεί ένα δίκτυο υποστήριξης και ανταλλαγής εμπειριών.
* Η Ειρήνη Βογιατζή είναι DEA Νεοελληνικής Φιλολογίας
