Το πρόβλημα των εξαρτήσεων και των εθισμών στην προεφηβική και την εφηβική ηλικία, απασχολεί έντονα τη σχολική κοινότητα που μέσα από μια σειρά ενημερωτικών δράσεων, εκδηλώσεων και ομιλιών στο πλαίσιο του προγράμματος «Κοινωνικό Σχολείο», επιδιώκει να ενημερώσει αλλά κυρίως να ευαισθητοποιήσει γονείς, εκπαιδευτικούς και μαθητές για τα θέματα αυτά, δίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα της πρόληψης.
Σχετική εκδήλωση για τον εθισμό στο αλκοόλ και το διαδίκτυο, πραγματοποιήθηκε χθες στο πλαίσιο του παραπάνω προγράμματος στον χώρο του 3ου Γυμνασίου Ρεθύμνου, όπου ειδικοί επιστήμονες μέσα από τις εισηγήσεις τους ενημέρωσαν το κοινό -γονείς και εκπαιδευτικούς- για τη σοβαρότητα του προβλήματος, για την επιτακτική ανάγκη έγκαιρης αντίληψής του, αλλά κυρίως επικεντρώθηκαν στον τομέα της επικοινωνίας και της καλλιέργειας μιας υγιούς σχέσης εμπιστοσύνης με τα παιδιά.
«Υπάρχει άγνοια για τους σοβαρούς κινδύνους του αλκοόλ»
Τους σοβαρούς κινδύνους, άγνωστους στο ευρύ κοινό που εγκυμονεί η κατανάλωση αλκοόλ από ανήλικους, επεσήμανε στη διάρκεια της εισήγησής του ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Γιώργος Παναγής.
Παρουσιάζοντας επιστημονικά δεδομένα για τις επιπτώσεις του αλκοόλ στον εγκέφαλο και στη γενικότερη συμπεριφορά του εφήβου, τόνισε χαρακτηριστικά πως ακόμα και η περιστασιακή κατανάλωση αλκοόλ έχει αποδειχτεί ότι είναι εξαιρετικά βλαπτική για τον οργανισμό και αποτελεί κύριο παράγοντα για την εκδήλωση μετέπειτα ψυχικών διαταραχών ακόμα και για εθισμό.
«Το αλκοόλ είναι μία νόμιμη ουσία εξάρτησης, είναι ένα φάρμακο το οποίο κυκλοφορεί ελεύθερα ανάμεσά μας και το οποίο σαφέστατα δεν θα πρέπει να είναι διαθέσιμο στους ανηλίκους. Ο περισσότερος κόσμος και φυσικά τα νέα παιδιά που βρίσκονται στο σχολείο δε γνωρίζουν τις δράσεις που έχει το αλκοόλ, ούτε στον οργανισμό τους και ειδικότερα στον εγκέφαλο τον οποίο επηρεάζει, ούτε και στη συμπεριφορά τους. Το αλκοόλ επηρεάζει μ’ ένα διαφορετικό τρόπο τον οργανισμό του εφήβου και του παιδιού σε σχέση με τον ενήλικα και αυτές οι διαφορετικές δράσεις έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη μετέπειτα εξέλιξη της ζωής του και της υγείας του.
Ακόμα και η περιστασιακή κατανάλωση αλκοόλ όταν παίρνει τη μορφή της λεγόμενης «κραιπάλης», δηλαδή περιστασιακή κατανάλωση πολλών ποτών σε μία περίσταση σ’ ένα βράδυ, μία φορά την εβδομάδα ή μία φορά στις 15 μέρες, -μία τέτοιου είδους συμπεριφορά -υπάρχουν δεδομένα ότι είναι εξαιρετικά βλαπτική και για τον οργανισμό και για τον εγκέφαλο και επιπλέον φαίνεται ότι μπορεί να αποτελέσει έναν βασικό παράγοντα στο μέλλον για την εκδήλωση ψυχικών διαταραχών, αλλά και για τον εθισμό σε άλλες ουσίες, ακόμα και παράνομες ουσίες εξάρτησης. Γενικά οι επιδράσεις του αλκοόλ είναι πολλαπλές σε πολλά συστήματα του οργανισμού. Ο εγκέφαλος είναι ένα απ’ τα κύρια συστήματα που επηρεάζεται, επηρεάζοντας ταυτόχρονα και τη συμπεριφορά και έχοντας επιπτώσεις όχι μόνο στο πεδίο της ψυχικής υγείας, αλλά και της ακαδημαϊκής επίδοσης του ατόμου και του μαθητή».
Ο κ. Παναγής υποστήριξε ότι υπάρχει άγνοια όχι μόνο στους νέους, αλλά και στους μεγαλύτερους για τις επιπτώσεις που έχει η κατανάλωση αλκοόλ, αναφερόμενος στο καθοριστικό ρόλο της ίδιας της οικογένειας: «Αυτά τα ζητήματα είναι πολύ σημαντικά, οι νέοι δεν τα γνωρίζουν- σε μεγάλο βαθμό έχουν άγνοια. Πολλές φορές και οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς δεν γνωρίζουν τις βλαπτικές επιδράσεις του αλκοόλ και δυστυχώς παρατηρείται στην τοπική κοινωνία- γνωρίζουμε ότι το πρόβλημα με το αλκοόλ είναι πάρα πολύ έντονο στο Ρέθυμνο από δεδομένα τα οποία υπάρχουν- υπάρχει μία ανεκτικότητα πολλές φορές και από την ίδια την οικογένεια, η οποία ορισμένες φορές πιέζει και ωθεί μάλιστα παιδιά τα οποία βρίσκονται στη φάση της προ-εφηβείας, ώστε να καταναλώσουν αλκοόλ σε κοινωνικές περιστάσεις, όπως είναι οι γάμοι κι επιπλέον παρατηρούμε και την απαράδεκτη συμπεριφορά επαγγελματιών του κλάδου της εστίασης να σερβίρουν αλκοόλ σε ανηλίκους σε διάφορα κλαμπ και κέντρα διασκέδασης», τόνισε ο κ. Παναγής, ο οποίος σημείωσε πως το αλκοόλ είναι η πιο βλαπτική εξαρτησιογόνος ουσία, προσθέτοντας πως: «Το αλκοόλ είναι γενικά αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα ότι είναι η εξαρτησιογόνος ουσία που είναι περισσότερο βλαπτική και επιζήμια από όλες τις άλλες εθιστικές ουσίες και τις παράνομες. Θεωρείται η υπ’ αριθμόν ένα σε επικινδυνότητα εθιστική ουσία. Αυτό δεν είναι γνωστό στον κόσμο. (πιο εθιστική κι από τη νικοτίνη).
Οι έφηβοι θα πρέπει να γνωρίζουν, να είναι ενήμεροι για τις επιδράσεις που ασκεί το αλκοόλ, για το τι κίνδυνοι υπάρχουν. Δε σημαίνει ότι θα πρέπει να απαγορέψουμε από τους ενήλικες το αλκοόλ, θα πρέπει να υπάρχει μία υπεύθυνη κατανάλωση, αλλά οι έφηβοι θα πρέπει να γνωρίζουν ποιες είναι οι επιπτώσεις που έχει η κατανάλωση αλκοόλ και στον οργανισμό τους και γενικότερα στην ακαδημαϊκή τους επίδοση και στην υγεία τους».
Σύμφωνα με τον καθηγητή Ψυχολογίας, η κατανάλωση αλκοόλ έχει τεράστιες επιρροές στους εφήβους, τις οποίες όμως αφενός δεν γνωρίζουν και δεν αντιλαμβάνονται και αφετέρου δεν μπορούν να ελέγξουν και να εκτιμήσουν τις συνέπειες της επικινδυνότητας από την κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών.
Χαρακτηριστικά, μιλώντας στα «Ρ.Ν.» ανέφερε: «Γνωρίζουμε πλέον σήμερα ότι ο εγκέφαλος του εφήβου δεν έχει αναπτυχθεί ούτε στα 18, ούτε στα 19, ούτε στα 20 αλλά ωριμάζει πλήρως -στους περισσότερους περίπου στην ηλικία των 25 ετών- με βάση τουλάχιστον τα πιο σύγχρονα δεδομένα της βιβλιογραφίας. Αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις στην αλληλεπίδραση του αλκοόλ με τον εγκέφαλο και τον οργανισμό, διότι ο έφηβος έχοντας έναν ανώριμο εγκέφαλο -και ειδικά σε περιοχές που σχετίζονται με τη λήψη αποφάσεων και τον έλεγχο συμπεριφοράς- αυτό το οποίο κάνει είναι ότι εμφανίζει μία παρορμητική συμπεριφορά, δεν μπορεί να εκτιμήσει τους κινδύνους που έχει η κατανάλωση αλκοόλ, δεν μπορεί να κατανοήσει το ότι η συμπεριφορά του καταναλώνοντας αλκοόλ είναι βλαπτική για τον ίδιο κι ενδεχομένως και για άλλους -γιατί γνωρίζουμε και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουμε από την κατανάλωση αλκοόλ στην υπόλοιπη κοινότητα, από τροχαία ατυχήματα για παράδειγμα, από επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά οπότε έχοντας ουσιαστικά αυτή την εγγενή αδυναμία της ανωριμότητας του εγκεφάλου, ο οποίος θα ωριμάσει πλήρως γύρω στα 25 περίπου, ουσιαστικά το αλκοόλ φαίνεται να ασκεί τέτοιες επιρροές που ο έφηβος δεν μπορεί να ελέγξει. Κάτι το οποίο μπορεί να κάνει ο ενήλικας σ’ ένα μεγαλύτερο βαθμό.
Αν κάποιος κάνει κραιπάλη μια φορά, πιθανόν να το ξανακάνει. Το αν γίνει μία κραιπάλη δε σημαίνει ότι θα τον κάνει εξαρτημένο, αλλά φτάνει σε κίνδυνο να το επαναλάβει αυτό. Υπάρχουν επιπτώσεις, δε γνωρίζει την εξέλιξη τη μία φορά που το κάνει αυτό το πράγμα. Μπορεί κάποιος να αισθανθεί τόσο χάλια τη μία φορά που μπορεί να μην το ξανακάνει, μπορεί όμως να το ξανακάνει, δεν το γνωρίζουμε ποτέ. Υπάρχουν επίσης ζητήματα όπου το άτομο μπορεί να έχει μία προδιαθεσιμότητα σε μία ουσία και να μην το γνωρίζει».
Καθοριστική η σημασία της πρόληψης
Για την καθοριστική σημασία της πρόληψης, της ενημέρωσης και της γνώσης μίλησε στη διάρκεια της εκδήλωσης η κυρία Λυβία Κουκουτσάκη, ψυχολόγος, στέλεχος του Κέντρου Πρόληψης. Η ίδια αναφέρθηκε στο ότι τα παιδιά πρέπει να εκπαιδευτούν για να διαχειρίζονται τις όποιες δυσκολίες, υποστηρίζοντας χαρακτηριστικά:
«Ουσιαστικά η πρόληψη ξεκινά από πολύ μικρή ηλικία. Ξεκινάει μέσα από τον πυρήνα της οικογένειας και συνεχίζει στο σχολείο και γενικότερα στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Το βασικό στοιχείο της πρόληψης είναι ο στόχος της που είναι να ενισχύσει τα παιδιά με τις προσωπικές και κοινωνικές εκείνες δεξιότητες, έτσι ώστε να μπορούν να διαχειριστούν τις δυσκολίες της ζωής τους, να μπορούν να αντιμετωπίσουν τα δύσκολα συναισθήματα, να μπορούν να εκφραστούν, να μπορούν να μιλήσουν, να μπορούν να εμπιστευτούν τους ενήλικες υποστηρικτές όπως είναι οι γονείς τους, όπως είναι οι εκπαιδευτικοί, κι όλες αυτές οι δεξιότητες να είναι η «θωράκισή» τους για τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν έτσι ώστε να κάνουν υγιείς επιλογές της ζωής και να αποφεύγουν τις εξαρτήσεις».
Απαιτούνται οργανωμένα προγράμματα για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού
Απαραίτητη χαρακτήρισε την εκπαίδευση των παιδιών σε ό,τι αφορά τον εκφοβισμό το γνωστό bullying, που φαίνεται πως έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις. Κληθείσα να σχολιάσει το φαινόμενο αυτό η κυρία Λυβιά Κουκουτσάκη, ανέφερε πως τόσο οι γονείς όσο και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επενδύσουν στο κομμάτι της επικοινωνίας και της εμπιστοσύνης με το παιδί, ώστε μέσα από καλλιεργημένες σωστά σχέσεις, να μπορούν να αντιμετωπιστούν τυχόν περιστατικά που ίσως παρουσιαστούν.
Απαντώντας σε ερώτηση των «Ρ.Ν.» η κυρία Κουκουτσάκη, τόνισε: «Δυστυχώς (ο εκφοβισμός) είναι ένα θέμα που έχει πάρει πολύ μεγάλες διαστάσεις, το συναντάμε πλέον πολύ συχνά σε όλα τα σχολεία. Υπάρχει προβληματισμός, υπάρχει ανησυχία, η πρόληψη είναι πολύ σημαντικό κομμάτι κι εκεί, χρειάζεται να δούμε πώς δομούνται οι σχέσεις μέσα στην οικογένεια, πώς μπορούν τα παιδιά να μιλούν -να επικοινωνούν, χρειάζεται να εκπαιδευτούν τα παιδιά, να νιώθουν ότι δεν έχουν κάνει κάτι κακό, έτσι ώστε να μπορούν να μιλήσουν γι’ αυτό που τους συμβαίνει. Χρειάζεται να έχουν άτομα που μπορούν να εμπιστευτούν για να μιλήσουν, χρειάζεται πολύ μεγάλη επένδυση στο κομμάτι της επικοινωνίας, στο κομμάτι της εμπιστοσύνης, στους γονείς, στους εκπαιδευτικούς, έτσι ώστε να μπορούν να καλλιεργηθούν αυτές οι σχέσεις και να μπορούν να αντιμετωπιστούν αυτά τα περιστατικά.
Πέρα από αυτά και βέβαια χρειάζεται και η εκπαίδευση. Χρειάζονται οργανωμένα προγράμματα στα σχολεία, χρειάζονται προγράμματα για όλη τη σχολική χρονιά, είναι απαραίτητη η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, είναι πολύ σημαντικό ένα πλάνο, μία στρατηγική του σχολείου στο πώς αντιμετωπίζει τον εκφοβισμό, να είναι πολύ σταθερό όλο αυτό. Χρειάζονται προγράμματα που θα αναπτύξουν τέτοια θέματα όπως είναι η διαφορετικότητα, η αντίσταση στην πίεση των συνομηλίκων, πόσο σημαντικό είναι να λέμε όχι, πώς να διαχειριζόμαστε τις συγκρούσεις. Χρειάζεται τα παιδιά να εκπαιδευτούν σε όλα αυτά και σίγουρα και οι γονείς χρειάζονται ανάλογη εκπαίδευση και μέσα από τις σχολές γονέων που μπορούν να βοηθήσουν, όταν εκπαιδεύεσαι στο πώς να επικοινωνείς με τα παιδιά σου, στο πώς να ακούς τα παιδιά σου, το πώς να αναγνωρίζεις σημάδια».
«Στόχος μας να ενημερώσουμε γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικούς»
Την εκδήλωση με θέμα «Εξαρτήσεις και εθισμοί στην προεφηβική και εφηβική ηλικία -Τρόποι αντιμετώπισης», οργάνωσαν οι σχολικοί σύμβουλοι που είναι και οι συντονιστές του Προγράμματος «Κοινωνικό Σχολείο» και οι Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ρεθύμνου, που είναι και οι υπεύθυνες Σχολικών Δραστηριοτήτων.
Στην εκδήλωση παραβρέθηκε η κυρία Νίκη Δεληκανάκη, περιφερειακή συντονίστρια για το «Κοινωνικό Σχολείο» Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της Κρήτης, η οποία σε σχετικές δηλώσεις της ανέφερε: «Το «Κοινωνικό Σχολείο» είναι ένα πρόγραμμα του υπουργείου Παιδείας που εφαρμόζεται την τρέχουσα σχολική χρονιά κι αφορά άξονες κυρίως με θέματα πρόληψης αγωγής υγείας για τους μαθητές Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Η εκπαίδευση έχει ισχυρά εργαλεία που βρίσκονται στα χέρια των εκπαιδευτικών, είναι σύγχρονες διδακτικές μεθοδολογίες και τεχνικές, με τις οποίες μπορούν να κάνουν τους μαθητές σκεπτόμενους κριτικά, ώστε να μπορούν να αναπτύξουν αντιστάσεις. Αυτό που θέλουμε που είναι πολύ σημαντικό σε μία κοινωνία με τόσες προκλήσεις γύρω μας, τα παιδιά μας, μαθητές που δεν μπορούν να βρίσκονται μέσα σε μία γυάλα, να μπορούν ανά πάσα στιγμή σε όποιο περιβάλλον με κινδύνους κι αν βρεθούν, να μπορούν κριτικά σκεπτόμενοι να αντισταθούν και να βρουν άλλους τρόπους για να χρησιμοποιούν τον ελεύθερό τους χρόνο ωφέλιμα».
Ο κ. Μιχάλης Κολιοραδάκης, σχολικός σύμβουλος Περιφέρειας Κρήτης, Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στο Νομό Ρεθύμνου, τόνισε: «Οργανώσαμε αυτή την εσπερίδα, προκειμένου να ευαισθητοποιηθούν και οι γονείς των μαθητών για θέματα που αφορούν τον εθισμό στο αλκοόλ, στο κάπνισμα, στα ναρκωτικά. Το πρόγραμμα «Κοινωνικό Σχολείο» είναι ένα πρόγραμμα που υλοποιείται από το υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων, με σκοπό την ανάπτυξη προσωπικότητας των μαθητών, την ανάπτυξη και την προαγωγή της υγείας και της προσωπικότητάς τους, επίσης τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους και υλοποιείται από τις σχολικές μονάδες σε συνεργασία με κάποιους φορείς του υπουργείου Υγείας, του υπουργείου αθλητισμού ή του υπουργείου Δημοσίας Τάξεως κι άλλους φορείς.
Να τονίσω ότι υλοποιείται στις σχολικές μονάδες Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης παράλληλα με τα μαθήματα που κάνουν οι μαθητές μας, σε 14 θεματικούς άξονες. Οι άξονες αυτοί αφορούν τη διατροφή, τον αθλητισμό, σεξουαλική αγωγή, αλκοόλ- κάπνισμα- ναρκωτικά, σχολική βία κ.λπ. Οι δράσεις αυτές ήδη έχουν ξεκινήσει από τον Οκτώβριο του 2014, έχουν υλοποιηθεί πάρα πολλές δράσεις στα σχολεία, συνεχίζουμε και θα κλείσουμε λέγοντας ότι 27 και 28 Απριλίου 2015, ετοιμάζουμε στο Σπίτι του Πολιτισμού μια διήμερη εκδήλωση, όπου θα δώσουμε βήμα και λόγο στους εκπαιδευτικούς να παρουσιάσουν τις δράσεις που αφορούν το «Κοινωνικό Σχολείο» στο Νομό Ρεθύμνου».
Η κυρία Αγγελική Καψάσκη, σχολική σύμβουλος των φιλολόγων τόνισε: «Στόχος αυτής της εκδήλωσης είναι η ευαισθητοποίηση, η ενημέρωση για ζητήματα που τόσο πολύ ταλανίζουν την κοινωνία του Ρεθύμνου ιδιαίτερα με τα θέματα του αλκοολισμού, ακόμη και αυτές τις μέρες. Ο στόχος ήταν να ανακαλύψουμε και ομάδες γονιών, γιατί πιστεύουμε ότι έχουν έναν καθοριστικό ρόλο σε ζητήματα πρόληψης και σε θέματα προστασίας των παιδιών.
Από τη μεριά της η πρόεδρος της Ένωσης Γονέων Μαθητών Δήμου Ρεθύμνου, κυρία Ματίνα Χατζάκη-Βολτυράκη, αναφέρθηκε στην σπουδαιότητα των εκδηλώσεων αυτών που πραγματοποιούνται από το πρόγραμμα «Κοινωνικό Σχολείο», υποστηρίζοντας πως μπορεί να βοηθήσει ενημερωτικά πολλούς γονείς, ενώ τόνισε πως και με δική της πρωτοβουλία η Ένωση Γονέων θα πραγματοποιήσει αντίστοιχες εκδηλώσεις για τον εθισμό των εφήβων.
Χαρακτηριστικά, ανέφερε: «Το πρόβλημα δυστυχώς στο Ρέθυμνο πάντα είναι επίκαιρο. Το θέμα είναι πώς θα μπορέσουμε να το επιλύσουμε, πώς θα βοηθήσουμε όλοι μαζί ώστε τα φαινόμενα του αλκοολισμού και γενικότερα του εκτροχιασμού των παιδιών και των εφήβων να τα περιορίσουμε.
Είναι πολύ βασικό λοιπόν τέτοιες δράσεις που είναι πάρα πολύ αξιόλογες και οι ομιλητές και οι εισηγητές, αλλά και γενικότερα όλη η πρωτοβουλία, μα κυρίως είναι πολύ σημαντικό να παρευρίσκονται οι γονείς. Τέλη Μάρτη αρχές Απρίλη, έχουμε προγραμματίσει να κάνουμε κάτι παρεμφερές σαν Ένωση Γονέων, το οποίο θα αφορά κυρίως στον αλκοολισμό, σε δράσεις εναντίον του αλκοολισμού και ταυτόχρονα στα μέτρα αντιμετώπισης της εξάρτησης από το διαδίκτυο.
Θεωρώ λοιπόν πως είναι πολύ σημαντικό να βρισκόμαστε δίπλα στα παιδιά μας με διάλογο καθημερινά, κουβέντα, ακόμα κι αν βρίσκουμε εμπόδια γιατί όταν έχεις παιδί στην εφηβεία είναι πολύ πιθανό να βρεις σκοπέλους και να μην είναι το παιδί δεκτικό στο διάλογο, παρόλα αυτά όμως νομίζω ότι χρειάζεται κυρίως μέσα από το σπίτι και την οικογένεια να ξεκινήσει αυτή η «καλή» πλύση εγκεφάλου, ώστε να μπορέσουμε στο μέλλον να αποτρέψουμε φαινόμενα τα οποία μας θλίβουν όλους και δυστυχώς δεν αξίζουν ούτε στριφνή επικοινωνία».