Με την κατ’ αντιπαράσταση των μαρτύρων Αντώνη Λιάκου και Γιώργου Μαργαρίτη, ιστορικών που κλήθηκαν να καταθέσουν ως μάρτυρες με ειδικές γνώσεις ολοκληρώθηκε μέσα σε κλίμα έντασης η χθεσινή ακροαματική διαδικασία για την υπόθεση με κατηγορούμενο τον Γερμανό Καθηγητή Χάινς Ρίχτερ. Η δίκη θα συνεχιστεί σήμερα στις 12 το μεσημέρι με την κατάθεση του Γιώργου Μαργαρίτη, ενώ χθες το δικαστήριο διέταξε τη βίαιη προσαγωγή των μαρτύρων καθηγητών του Πανεπιστημίου Κρήτης Κωνσταντίνου Λάβδα, Αγγελικής Μαυρομουστακου και Νεκτάριου Αλεξόπουλου και Γ. Μαργαρίτη ενώ κάλεσε εκ νέου για να καταθέσει και τον δήμαρχο Πλατανιά Γιάννη Μαλανδράκη.
Για δυόμιση και πλέον ώρες εξετάστηκε από το Μονομελές Πλημμελειοδικείο Ρεθύμνου ο τακτικός καθηγητής ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Αντώνης Λιάκος, ο οποίος ενημέρωσε το δικαστήριο πως είναι ένας από τους 200 ιστορικούς που υπέγραψε τη διαμαρτυρία για το άρθρο 2 του αντιρατσιστικού νόμου με τον οποίο δικάζεται ο Χ. Ρίχτερ. Ο μάρτυρας απαντώντας στις ερωτήσεις του πρόεδρου της έδρας αλλά και των συνηγόρων υπεράσπισης καθ’ όλη τη διάρκεια της εξέτασης του κατέστησε σαφές πως ένα ιστορικό έργο δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο ενός δικαστηρίου, γεγονός που προκάλεσε αρκετές στιγμές έντασης.
Α. Λιάκος: «Τα όρια της επιστήμης δεν μπορεί να τα ελέγχει το δικαστήριο»
Ο κ. Λιάκος υπογράμμισε ότι το τι αποτελεί επιστήμη καθορίζεται από την κοινότητα του επιστημονικού κλάδου, υποστηρίζοντας ότι σε μια δικαστική αίθουσα δεν μπορούν να γίνουν διαλέξεις αναφορικά με τα στοιχεία στα οποία βασίζεται ένας ιστορικός για να γράψει ένα βιβλίο: «Είναι παράξενο να συζητάμε στο δικαστήριο για ιστορικά τεκμήρια» είπε χαρακτηριστικά ο καθηγητής και συμπλήρωσε: «Ήρθα να καταθέσω στη δίκη σεβόμενος το κύρος της ελληνικής δικαιοσύνης, φοβάμαι όμως ότι με αυτή τη δίκη το κύρος αυτό διακυβεύεται».
Ο ίδιος απαντώντας σε ερωτήσεις τόνισε ότι τα τεκμήρια τα οποία όπως είπε-απαντώντας σε σχετικό ερώτημα- είναι αρχεία, εφημερίδες, έντυπα, ανθρώπινα ίχνη, αεροφωτογραφίες, τίθενται σε αμφισβήτηση από ιστορικούς, διότι ποτέ όπως είπε μια ιστορική γνώση δεν είναι αμετάκλητη. «Η ιστορία συνεχώς ανοίγει θέματα» τόνισε και συνέχισε λέγοντας «ότι έγινε δεν ξεγράφεται όμως εμείς σήμερα έχουμε μόνο ίχνη. Η ιστορία δεν ταυτίζεται με το παρελθόν».
Σε ότι αφορά ερώτηση για το πως ένας ιστορικός αντιμετωπίζει αντικρουόμενα στοιχεία ο μάρτυρας απάντησε ότι υπάρχουν πολλοί επιστημονικοί τρόποι τονίζοντας ότι αυτό που κάποιος αποκαλεί απόκρυψη για κάποιον άλλον είναι ζήτημα επιλογής και υπερασπίστηκε την ελευθερία που όπως είπε είναι το βασικό χαρακτηριστικό της ιστορίας.
Σε σχέση με τον υβριστικό λόγο και αν αυτός είναι αποδεκτός όταν προσβάλλει ιστορικές μνήμες ο μάρτυρας είπε ότι πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό ζήτημα για το τι εννοούμε υβριστικό λόγο: «Δεν πρέπει να προσβάλλουμε μνήμες ανθρώπων που έχουν «φύγει». Αυτό όμως δεν μπορεί να έρθει σε σύγκρουση με την ελευθερία του λόγου» ανέφερε. Απαντώντας σε άλλη ερώτηση για το αν ο μάρτυρας διακρίνει πως το βιβλίο υποκινεί το μίσος σε βάρος των κρητικών ο μάρτυρας ήταν κατηγορηματικός: «Εάν διέκρινα ότι το βιβλίο γράφτηκε για να υποκινήσει το μίσος σε βάρος των κρητικών δεν θα ερχόμουν ως μάρτυρας στη δίκη. Δεν προκαλεί το βιβλίο συναισθήματα μίσους. Δεν υπάρχει κάτι τέτοιο στο βιβλίο» είπε ενώ σε δεύτερη ερώτηση για το αν προκαλεί μίσος σε κάποιον «θερμοκέφαλο» ο μάρτυρας τόνισε ότι «δεν μπορεί η κρίση μας να εξαρτάται από παθολογικές εκδηλώσεις».
Σε σχέση με την απασχόληση ενός ιστορικού και με άλλα επιστημονικά πεδία ο κ. Λιάκος είπε ότι η δύναμη ενός ιστορικού οφείλεται στο γεγονός ότι συνδέει πολλά πεδία. «Τα καλύτερα ιστορικά έργα είναι αυτά που συνδέουν πολλά πεδία» κατέληξε. Σε σχέση με την αξιοποίηση των αρχείων της ναζιστικής Γερμανίας από τον κ. Ρίχτερ, ο μάρτυρας απάντησε ότι σε όλα τα αρχεία θα πρέπει κανείς να είναι επιφυλακτικός, ειδικά σε εκείνα που οι άνθρωποι μιλούν για τον εαυτό τους. Ξεκαθάρισε ωστόσο ότι υπάρχουν εκτός από τις πρωτογενείς και οι δευτερογενείς πληροφορίες, τις οποίες όλοι οι ιστορικοί εξετάζουν προσεκτικά. Ερωτώμενος για την παράδοση περί περιφρόνησης του θανάτου, ο μάρτυρας είπε ότι η παράδοση αυτή είναι διαδεδομένη σε παραδοσιακές κοινωνίες φέρνοντας μάλιστα και ως παράδειγμα τον τόπο καταγωγής του την Άνδρο όπου όπως είπε υπήρχε αυτό. Ξεκαθάρισε ότι αυτά είναι θέματα που δεν αφορούν το δικαστήριο και πως τον ίδιον τον ενδιαφέρει να υπερασπιστεί το επάγγελμα του ως ιστορικός και θα υπερασπιστεί το δικαίωμα του κάθε ιστορικού να γράφει.
Απαντώντας στην ερώτηση του συνηγόρου πολιτικής αγωγής Γ. Νικολουδάκη αν η ιστορική έρευνα είναι αντικείμενο μόνο για τους ακαδημαϊκούς, ο μάρτυρας τόνισε ότι μπορεί να γίνεται κουβέντα στα σχολεία, στις τοπικές κοινωνίες όχι όμως, όπως είπε ρητά και κατηγορηματικά, να ποινικοποιείται. «Η ιστορία είναι επιστήμη που αφορά τους ιστορικούς, τον κόσμο της εκπαίδευσης και όχι τα δικαστήρια» ανέφερε και πρόσθεσε με έμφαση «η δημοκρατία συνίσταται στην κυκλοφορία του λάθους. Ένα ιστορικό βιβλίο δεν είναι αντικείμενο της δικαιοσύνης. Τα όρια της ιστορικής επιστήμης δεν τα ελέγχει το δικαστήριο».
Ο κ. Λιάκος τόνισε πως υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη δημόσια ιστορία, την ιστορική έρευνα και την ποινικοποίηση της άλλης άποψης απαντώντας σε σχέση με τον χαρακτηρισμό των μαρτυρικών χωριών λόγω και της συμμετοχής του τότε στη σχετική επιτροπή. «Δεν νομοθετήσαμε για τα μαρτυρικά χωριά για να πούμε ότι όποιος πει κάτι διαφορετικό από εμάς θα συρθεί στη φυλακή» απάντησε με ένταση στον κ. Νικολουδάκη. Ο καθηγητής είπε ότι η ρητορική μίσους είναι εκτός της ελευθερίας του λόγου και ξεκαθάρισε ότι ο Γερμανός συγγραφέας Χ. Ρίχτερ σε καμιά περίπτωση δεν εξευμενίζει τον ναζισμό.
Απαντώντας σε ερώτηση του έτερου συνηγόρου πολιτικής αγωγής Α. Επιτροπάκη, ο κ. Λιάκος διευκρίνισε ότι ο σεβασμός στα θύματα είναι απόλυτα θεμιτός και θα πρέπει να τον προσέχει κανείς, ωστόσο όπως διευκρίνισε η ελευθερία του λόγου αποτελεί το θεμέλιο της κοινωνίας. «Το βιβλίο δεν υποστηρίζει τα εγκλήματα των ναζί» είπε και τόνισε πως θα υπερασπιστεί το δικαίωμα κάθε συγγραφέα να γράφει ελεύθερα γι’ αυτά ακόμα και αν γράφει κακά βιβλία.
Σε ερώτηση του συνηγόρου υπεράσπισης Αθανάσιου Αναγνωστόπουλου για όσους λένε ότι ο Ρίχτερ δεν είναι αντικειμενικός επειδή είναι Γερμανός ο καθηγητής απάντησε ότι «πρόκειται για μια εξαιρετικά απλοϊκή άποψη» και πρόσθεσε με έμφαση ότι «η ιστορία πρέπει να είναι ασεβής». Σε άλλη ερώτηση του ίδιου συνηγόρου για το αν ο ίδιος γράφοντας φοβήθηκε ποτέ τις νομικές συνέπειες ο μάρτυρας είπε ότι «Είναι γεγονός ότι στην Ελλάδα χρειάζεται μεγαλύτερη γνώση στην ανοχή της ελευθερίας».
Οι διαφωνίες Α. Λιάκου-Γ. Μαργαρίτη
Στην κατ’ αντιπαράσταση εξέταση του με τον κ. Λιάκο ο καθηγητής ιστορίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γιώργος Μαργαρίτης ανέφερε πως έχει εντελώς διαφορετική αντίληψη και διαφορετική προσέγγιση των πραγμάτων σε σχέση με τον συνάδελφο του. Τόνισε πως η προάσπιση της ιστορικής αλήθειας είναι το κύριο καθήκον του ιστορικού, καθώς προάγει, όπως τόνισε, την παιδεία και αφήνει παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Ο ίδιος, τόνισε πως το πρόβλημα είναι αν έχουμε επιστημονικό βιβλίο ή αν το σύγγραμμα κάνει ναζιστική προπαγάνδα, αναγράφοντας όπως τόνισε ακρότητες χωρίς παραπομπές αλλά με τεχνάσματα, όπως είπε χαρακτηριστικά, έχει παραπομπές σε άσχετα σημεία, χαρακτηρίζοντας αυτή την τακτική ως τακτική επιστημονοφάνειας. «Προσπαθεί να δείξει επιστημονικό κύρος. Υπάρχουν έντεχνες στρεβλώσεις και τρομερές αποσιωπήσεις. Δεν κρίνεται ένα επιστημονικό βιβλίο αλλά η ναζιστική προπαγάνδα» υποστήριξε.
Ανταπαντώντας ο κ. Λιάκος είπε ότι δεν θέλει να μπει στην ουσία του βιβλίου. Εξήγησε ότι αναφέρθηκε για βιβλίο της ιστορίας και όχι για επιστημονικό βιβλίο. Δεν αποδέχτηκε επ’ ουδενί ότι το βιβλίο είναι προπαγάνδα ούτε ότι λειτουργεί ως προπαγάνδα μίσους και τόνισε ότι είναι ένα κακό βιβλίο. Υποστήριξε ότι ο μάρτυρας Μαργαρίτης παραπλανεί το δικαστήριο γιατί ο ίδιος, όπως είπε υποστήριξε κατά την εξέταση του ότι οι πηγές πρέπει να είναι προσεκτικά σταθμισμένες. Επανέλαβε με έμφαση πως το βιβλίο δεν είναι ναζιστική προπαγάνδα δηλώνοντας πως «όσες διαφωνίες και αν έχω δεν μπορεί να αποτελεί αντικείμενο μίσους».
Από την πλευρά του ο κ. Μαργαρίτης τόνισε ότι ακρότητες δεν έγιναν και ξεκαθάρισε ότι πρεσβεύει και αντιπροσωπεύει ένα διαφορετικό είδος ιστορίας από εκείνο που ονομάζεται μνήμη. Καθ’ όλη τη διάρκεια της κατ’ αντιπαράστασης εξέτασης των δυο καθηγητών υπήρξαν στιγμές έντασης.
