Ο Μέρωνας, το ευλογημένο χωριό με τους ξεχωριστούς ανθρώπους, έχει να καυχηθεί για πολλούς από αυτούς. Αν και έχουμε κάνει κάποιες αναφορές, ενίοτε εκτενείς, νεότερα στοιχεία αποδεικνύουν ότι η έρευνα πρέπει να συνεχιστεί καθώς νέα στοιχεία έρχονται στο φως.
Αρκετοί διέπρεψαν και διαπρέπουν και εκτός Ελλάδος στον επιστημονικό, κοινωνικό και πολιτιστικό τομέα.
Έχουμε αναφερθεί σε δυο από τους κορυφαίους επιστήμονες τους αδελφούς Μοσχάκη, που τίμησαν τον Ιπποκράτη στους πιο δύσκολους καιρούς, σε επετειακά αφιερώματα.
Είχαμε αναφερθεί στο Μόσχο πρωτότοκο γιο του Αλέξανδρου Μοσχάκη και της Μαρίας Σημαντήρη που γεννήθηκε το 1898 διετέλεσε Ανώτατος Γενικός Αρχίατρος.
Έφθασε στην κορυφή της ιεραρχίας μετά από πολλές δυσκολίες. Για να κυνηγήσει το όνειρό του δεν δίστασε να διαβάζει κάτω από τους φανοστάτες του δρόμου, επειδή δεν είχε στο κατάλυμα που έμενε ούτε τις στοιχειώδεις ανέσεις. Ως αρχίατρος της V Mεραρχίας Κρητών επέδειξε αυτοθυσία και ηρωισμό στη εκτέλεση της υγειονομικής υπηρεσίας του και για τις υπηρεσίες του αυτές δέχτηκε εύφημο μνεία και προτάθηκε για απονομή του Πολεμικού Σταυρού.
Συμμετείχε στο Κίνημα του Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη, με αποτέλεσμα να αποταχθεί από την κυβέρνηση Μεταξά ως αντιβασιλικός αξιωματικός. Με την αποφασιστικότητα που τον διέκρινε ο Μόσχος Μοσχάκης μετά την παράνομη αποστρατεία του έφυγε για το Παρίσι, όπου διακρίθηκε για τις επιστημονικές του ικανότητες εργαζόμενος σε Πανεπιστημιακές κλινικές.
Εκεί ειδικεύθηκε στη γενική χειρουργική και γυναικολογία, ενώ επιδόθηκε και στην επιστημονική έρευνα πάνω στις νευροενδοκρινικές διαταραχές.
Επίγειος θεός για τους στρατιώτες
Η έκρηξη του νέου πολέμου το 1940 δεν μπορούσε να τον αφήσει αδιάφορο. Ακολουθώντας την φωνή του χρέους επέστρεψε στην Ελλάδα και με εισήγησή του οργανώθηκαν τα φορητά νευροχειρουργεία που έσωσαν πολλούς στρατιώτες χάρις στην άμεση επέμβαση σε κάθε πρόβλημα τραυματισμού τους. Ο ίδιος πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες στο Νοσοκομείο Λαρίσης. Ήταν επίγειος θεός για τους στρατιώτες που έσωζε από του χάρου τα δόντια. Η εμπειρία του από την καριέρα σε πανεπιστημιακές κλινικές ήταν εξαιρετική για τα δεδομένα της εποχής. Οι επιτυχίες του, ο ζήλος και η αγάπη που έδειχνε στους αρρώστους του δεν πέρασαν απαρατήρητα από τους ανωτέρους του. Έτσι τιμήθηκε με τον Πολεμικό Σταυρό. Ο στρατηγός Χριστόπουλος επιπλέον εισηγήθηκε στην ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων να κρατήσει τον Μοσχάκη για να μη στερηθεί το στράτευμα τις πολύτιμες υπηρεσίες του.
Κατέβηκε στην Κρήτη το 1942 και εντάχθηκε στην αντίσταση στην ομάδα Ν. Παπαδάκη. Η τόλμη του και η γενναιότητα που έδειχνε σε όλες τις αποστολές που αναλάμβανε του έδωσε την αρχηγία της Εθνικής Αντίστασης Αμαρίου.
Η δράση του αυτή δεν άργησε να κινήσει την προσοχή του κατακτητή. Οι Γερμανοί κατάφεραν να τον συλλάβουν. Κλείστηκε στη φυλακή και από θαύμα μόνο σώθηκε από την εκτέλεση. Μετρούσε ώρες μέχρι την ώρα εκείνη όταν ήρθε η σωτηρία. Με τη βοήθεια του αδελφού του Νικολάου και της αντιστασιακής ομάδας των Τζιφάκη και Πετρακογιώργη κατάφερε να διαφύγει και να σωθεί.
Μετά τον πόλεμο συνέχισε να εργάζεται ως αρχίατρος και στο μεταξύ είχε έρθει και η αποκατάσταση για την παράνομη αποστράτευσή του το 1935. Αποκαταστάθηκε από τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο μετά τον εμφύλιο πόλεμο, λόγω και της αντιστασιακής του δράσης.
Διετέλεσε αρχίατρος των Εθνικών Αντάρτικων Ομάδων, διευθυντής της χειρουργικής κλινικής στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Αθηνών και στη συνέχεια στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Ρεθύμνης. Οι διακρίσεις που ακολούθησαν ήταν σημαντικές. Για τις εξαιρετικές του πράξεις τιμήθηκε και με το Αριστείο Ανδρείας.
Η πολυκύμαντη ζωή του δεν του επέτρεψε να δημιουργήσει οικογένεια σε νεότερη ηλικία.
Παντρεύτηκε σε πρώτο γάμο τη Δόμνα Κριεζή, της γνωστής ναυτικής οικογενείας αλλά στο χρόνο πάνω η γυναίκα του πέθανε. Ξαναπαντρεύτηκε το 1955, στα 57 του χρόνια, με την Ευδοξία, το γένος Δόξα, και απέκτησε τρεις κόρες. Τη Μαρία Αικατερίνη (Μαρικαίτη) που σπούδασε Νομική και σκηνοθεσία, την Ιωάννα που σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και ΤΕΕΦΑ και είναι καθηγήτρια και την Ευτυχία που σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Αθηνών και Υποκριτική στη Δραματική Σχολή ρου Ωδείου Αθηνών. Πρόκειται για τη γνωστή ηθοποιό με πολλές συμμετοχές σε μεγάλες τηλεοπτικές επιτυχίες (Βίος Ανθόσπαρτος – Ευτυχισμένοι μαζί – Και οι παντρεμένοι έχουν ψυχή κ.α.) και στο θέατρο.
Ένας πολέμιος του εμφυλίου
Ο αδελφός του Ηλίας που γεννήθηκε το 1916.
Από τους γιατρούς που δεν αναφέρονται και ο Ηλίας Αλεξ. Μοσχάκη ο λαμπρός επιστήμονας που κατήργησε τον εμφύλιο. Ειδικεύτηκε στην Χειρουργική, στην ομάδα του καθηγητή Καραγιαννόπουλου της Σχολής του Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός».
Απέκτησε τεράστια φήμη σαν μοναδικός δεξιοτέχνης χειρουργός. Αν και ο ίσκιος του Μόσχου, ήταν βαρύς πάνω του και τον είχε πάντα πρότυπο, κατάφερε με τη σειρά του, με την κατάρτιση, τον πατριωτισμό και την αγάπη για το συνάνθρωπο να ξεχωρίσει και να θεωρείται μια αυθεντία στην επιστήμη του. Στη διάρκεια του εμφυλίου έδειξε το μεγαλείο της ψυχής του.
Ατέλειωτες ώρες ο Μοσχάκης μέσα στο χειρουργείο έσωζε ζωές και ζωές. Με μικρές διακοπές για φαγητό και ξεκούραση συνέχιζε να χειρουργεί επί μέρες.
Ήταν υπέρμαχος της εθνικής ομοψυχίας και τάχτηκε ενάντια στον εμφύλιο αδιαφορώντας για τις συνέπειες.
Δεν έκανε ποτέ διακρίσεις όταν ένας συνάνθρωπος κινδύνευε.
Νικόλαος Κ. Θεοδωράκης
Υπήρξαν όμως και άλλοι που υπηρέτησαν το συνάνθρωπο με αυταπάρνηση κι ενώ δεν είχαν πανεπιστημιακή μόρφωση έγραψαν ιστορία.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Χαρκιαδονικολής, η αυθεντία στα ορθοπεδικά προβλήματα.
Ο πρόθυμος άνθρωπος, που δεν έκλεινε ποτέ την πόρτα, σε όποιον είχε την ανάγκη του. Μόλις έκανε διάγνωση ο γιατρός, τα υπόλοιπα αναλάμβανε ο περίφημος αυτός πρακτικός, που έκανε θαύματα και σε ορθοπεδικά περιστατικά.
Ο εξαίρετος αυτός Αμαριώτης, εκτός από σπουδαίος πρακτικός, ήταν κι ένας ατρόμητος πολεμιστής. Κι αξίζει να τον γνωρίσουμε καλύτερα.
Γόνος ηρωικής οικογένειας
Ο Νικόλαος Θεοδωράκης, αυτό ήταν το όνομά του, ήταν γόνος μεγάλης οικογένειας πολέμαρχων από το Μέρωνα. Ο ένας πιο ονομαστός από τον άλλο.
Πατέρας του Νικολάου ήταν ο Κωνσταντίνος Θεοδωράκης, που ακουγόταν Χαρκιαδοκωνσταντής. Αυτός ήταν γνωστός σε όλο το νησί για τη γενναιότητά του. Έμελε όμως ο γιος του, που γεννήθηκε το 1891, να αναδειχθεί ανώτερος σε ανδραγαθίες και στρατιωτικές διακρίσεις.
Η έκρηξη του Βαλκανικού πολέμου έκανε την καρδιά του Νικολή, να σπαρταρίσει. Επιτέλους θα είχε την ευκαιρία να αποδείξει πως ήταν άξιος της γενιάς του. Περνούσαν οι μέρες και το πολυπόθητο μαντάτο δεν ερχόταν. Όταν τελικά δεν κάλεσαν την κλάση του, άστραψε και βρόντησε.
Μα τι περίμεναν επιτέλους; Και στο κάτω της γραφής, ποιος νοιαζόταν για τις αποφάσεις των μεγάλων, που χαμένοι στα άνετα γραφεία τους, δεν καταλάβαιναν το αγωνιστικό πάθος μερικών νεαρών, που «έβραζε» το αίμα τους.
Με αυτές τις σκέψεις ο νεαρός Θεοδωράκης, πηγαίνει, ασυγκράτητος, και κατατάσσεται εθελοντής στο σώμα του Γεωργίου Χατζηδάκη.
Και βρίσκεται στη Χίο, με δυο ακόμα σώματα των Γεωργίου Πέρου και Σταύρου Παττακού.
Οι άγριες μάχες δεν πτοούν το αγωνιστικό φρόνημα του νεαρού εθελοντή. Έβλεπε το θάνατο καταπρόσωπο κι όμως γινόταν πιο θαρραλέος.
Απερίγραπτές σε σφοδρότητα οι πολεμικές επιχειρήσεις, που ακολούθησαν την κατάληψη της πόλης, στα χωριά Αγίου Γεωργίου, Ελάτα και Λιθί. Η τελευταία ήταν και η πιο φονική. Εδώ χάνει τη ζωή του ο Πέρρος και δώδεκα διαλεχτά παλικάρια του.
Ο Θεοδωράκης γίνεται θηρίο βλέποντας να χάνονται τέτοια παλικάρια. Ορμά χωρίς να το σκεφτεί στον τούρκο σημαιοφόρο, τον σκοτώνει, παίρνει τη σημαία και την παραδίδει στον αρχηγό του. Για το ανδραγάθημα αυτό του απονεμήθηκε ο βαθμός του πεντακοσιάρχου.
Οι επιτυχίες θωρακίζουν περισσότερο το ηθικό του Νικολή, αλλά δεν το παίρνει και πάνω του. Εξακολουθεί να δείχνει μια πειθαρχία και μια συνέπεια στις διαταγές των ανωτέρων του και μια ακατάβλητη αντοχή, που αποδείχτηκε θεία αρετή, στις άπειρες κακουχίες, στις εξαντλητικές πορείες και στις πολεμικές επιχειρήσεις που ακολούθησαν.
Ακολουθούν κι άλλες σκληρές μάχες, όπου ο Νικόλαος, έδειξε απαράμιλλο θάρρος, ώστε να προκαλέσει το θαυμασμό των συμπολεμιστών και του αρχηγού του που τον προήγαγε στο βαθμό του οπλαρχηγού. Μετά τη θριαμβευτική νίκη στη Χίο και της παράδοσης 15.000 τουρκικού στρατού επανέρχεται στην Αθήνα και κατατάσσεται στο 3ον ανεξάρτητο τάγμα ευζώνων, γιατί στο μεταξύ είχε επιστρατευθεί η κλάση του. Αλλά και στον τακτικό στρατό θα αποδείξει τις ικανότητες και το μεγάλο θάρρος του.
Και πάλι στο μέτωπο
Λαμβάνει μέρος στην περίφημη μάχη του Σαρανταπόρου και μετά κατευθύνεται προς Μπιζάνι κι έπειτα Αργυρόκαστρο και Τεπελένι Βορείου Ηπείρου. Από το Τεπελένι μετά από κοπιαστική πορεία 17 ημερών, κατευθύνεται στη Γουμένιτσα Δυτικής Μακεδονίας όπου έμεινε μέχρι τις 16 Ιουνίου 1913. Στη συνέχεια παίρνει μέρος στις μάχες Μπαγιάλτσα, Κιλκίς, Λαχανά, Κρέανα Δοϊράνης. Και παίρνει το βαθμό του δεκανέα επ’ ανδραγαθία.
Ακολουθούν οι μάχες Κατσαμπά, Δάτσου, Πέτσοβο, Άνω Τζουμαγιά, όπου τραυματίστηκε. Αμέσως μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου νοσηλεύτηκε για ένα τρίμηνο και μετά απολύθηκε.
Μα δεν χόρταινε ύπνο στο μαξιλάρι, νιώθοντας την πατρίδα να τον χρειάζεται.
Με την κηρυχθείσα νέα επιστράτευση πηγαίνει και κατατάσσεται στο 37ο Σύνταγμα Κρητών στη Δράμα. Διακρίνεται και πάλι για την αυτοθυσία και τον απαράμιλλο ηρωισμό του. Σε μια συμπλοκή φονεύει έναν επικίνδυνο Βούλγαρο κομιτατζή, φόβο και τρόμο των άμαχων ανθρώπων και παρασημοφορείται. Στη συνέχεια μεταφέρεται στα Χανιά όπου έμεινε μέχρι που απολύθηκε το 1916.
Και πάλι δεν ησυχάζει. Στη νέα επιστράτευση του 1917, αν και τραυματίας και μάλιστα δυο πολέμων, παρουσιάζεται και κατατάσσεται. Τον τοποθετούν στην επιτροπή στρατιωτικών επιτάξεων στη Λαμία. Εκεί έμεινε μέχρι το 1920 και απολύεται, μετά από νέα παρασημοφόρηση, λόγω εξαιρέτων υπηρεσιών στην πατρίδα.
Αισθάνεται πως είναι πια καιρός να ξαποστάσει και να δημιουργήσει οικογένεια. Κάνει την καλύτερη επιλογή συζύγου κι αρχίζει να γεύεται τις χαρές της ζωής με τα παιδιά που έρχονται.
Είναι πια έτοιμος να προσφέρει σε άλλο τομέα, γιατί ο χαρισματικός αυτός άνθρωπος, προικίστηκε από τη φύση και με τη δωρεά του λαϊκού θεραπευτή, που έχει την ικανότητα να ανακουφίζει τον πάσχοντα συνάνθρωπο.
Αν και κατέχει τη βοτανική και την πρακτική ιατρική, αν και θεωρείται μοναδικός στην αποκατάσταση ορθοπεδικών προβλημάτων, ποτέ δεν πράττει εγωιστικά. Περιμένει τη γνωμάτευση ιατρού, παίρνει οδηγίες από αυτόν για κάθε περίπτωση και μετά αναλαμβάνει κάθε ασθενή μέχρι αποθεραπείας. Και χωρίς να ζητήσει καμιά ανταμοιβή. Ανάλωνε τη ζωή του κοντά σε κάθε συνάνθρωπο που τον χρειαζόταν, χωρίς ποτέ να παραπονεθεί για την ώρα, την ημέρα, τις καιρικές συνθήκες που τον καλούσαν να βοηθήσει.
Το Μάη του 1941, είναι αρκετά μεγάλος στην ηλικία και τα τραύματα από τους πολέμους που συμμετείχε τον βασανίζουν ακόμα. Κι όμως μόλις μαθαίνει ότι πέφτουν στα κατωχώρια Γερμανοί αλεξιπτωτιστές δεν ακούει κανένα.
Δημιουργεί ένα μικρό εκστρατευτικό σώμα, από εθελοντές και βρίσκεται να πολεμά στην περιοχή μεταξύ Ρεθύμνου, Αλμπάνι Μετόχι και Πλατανέ.
Με την κατάληψη της Κρήτης, παραμένει σε πλήρη ετοιμότητα για τον αγώνα που ξέρει ότι δεν θα αργήσει. Και προσφέρει ανεκτίμητες υπηρεσίες στην Αντίσταση, με τις οδηγίες του Χρίστου Τζιφάκη, που τον ορίζει και ομαδάρχη στην περιφέρειά του.
Κι έπειτα, μόλις χάραξε η λευτεριά, ξαναγύρισε πιο δυναμικά στα ειρηνικά του έργα. Πέθανε το 1979, μένοντας ξακουστός για τις κοινωνικές του ευεργεσίες.
Οι φιλοπρόοδοι Μερωνιανοί τιμούν τους ανθρώπους τους
Αρκετά χρόνια αργότερα ήρθε και πάλι στο προσκύνιο με αφορμή το βιβλίο «A Cretan Healer’s Handbook in the Byzantine Tradition» («Το εγχειρίδιο Ενός Κρητικού Θεραπευτή κατά την Βυζαντινή Παράδοση») (1) της Πατρίτσια Άνν Κλάρκ, καθηγήτριας Τμήματος Ελληνικών και Ρωμαϊκών Σπουδών, του Πανεπιστημίου Βικτώρια του Καναδά που βασίστηκε στο αρχείο του.
Σε ένα ανάτυπο, μάλιστα, που περιέχεται στο τεύχος του συνδέσμου Υποτρόφων του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Ωνάσης» και υπογράφεται από τον Νίκο Ε. Δέγλερη (ψυχίατρο, διευθυντή ΨυχοΓηριατρικής Υπηρεσίας Πειραιά, ΕΚΨΥΕ και Κοινωνικού Ιατρείου Αlzheimer) αναφέρεται σχετικά:
«Το 1930, ο Κρης λαϊκός θεραπευτής Νικόλαος Κωνσταντίνος Θεοδωράκης (παρατσούκλι: Χαρκιαδονικολής), καταγόμενος από το χωριό Μέρωνας, καθαρόγραψε ένα φθαρμένο από τον χρόνο και τη χρήση σημειωματάριο με ιατρικές συνταγές. Τούτο το έπραξε κατόπιν παρακλήσεως του ηγουμένου Ιλαρίωνος της κοντινής Ι. Μονής Ασωμάτων, ενός φωτισμένου γέροντα, που είχε μονάσει επί ένα διάστημα στην Ι. Μονή Κουτλουμουσίου της Αθωνικής Πολιτείας.
Η δρ Clark αναλύει λεπτομερώς τις γνώσεις, τις εμπειρίες και τα συναισθηματικά βιώματα που απεκόμισε κατά την πολύχρονη παραμονή της στα χωριά της πεδιάδας του Αμαρίου, ευγνωμονούσα τους φιλόξενους κατοίκους για την ανιδιοτελή προσφορά τους στην έρευνά της.
Η δημώδης γλώσσα του κειμένου, ανάμεικτη με επιρροές από τα αρχαία ελληνικά, τα βυζαντινά, τα βενετσιάνικα, τα τουρκικά και τα αραβικά, ασκεί έντονη γοητεία στον αναγνώστη και αποδεικνύει την πολυεθνική βάση των συνταγών.
α) Όταν κλαίγη πολύ (το παιδίον)
…Έπαρε του ροδακινίου τα μέσα ταίς ψύχες κοπάνησον και με τον ζωμόν άλυφε τα χύλη του παιδίου.
β) Διά τον σεληνιασμόν
να τα καμης δακτιληδιον και βάλετο επάνο στον σεληνιασμένο και πλέον δεν τον πιάνει». (Κρίναμε καλύτερο να αφήσουμε την ορθογραφία του πρωτοτύπου).
Το θέμα έδωσε την ευκαιρία στους φιλοπρόοδους Μερωνιανούς που ξέρουν να τιμούν τους ανθρώπους τους για μια εσπερίδα και για ένα από τα ημερολόγιά τους από τα πάντα προσεγμένα από πλευράς περιεχομένου και αισθητικής.
Η εσπερίδα διοργανώθηκε από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Μέρωνα υπό την αιγίδα του Ιατρικού Συλλόγου Ρεθύμνου στις 4 Ιουλίου 2015 στο Παλιό Σχολειό Μέρωνα.
Αυτός ήταν ο περίφημος Νικόλαος Θεοδωράκης, ο πατριώτης και ο λαϊκός θεραπευτής, που του οφείλουμε πολλά σαν τόπος και για την πατριωτική αλλά και για την κοινωνική δράση του, που ανακούφισε τόσους πονεμένους.
