Στην κατάμεστη πλατεία, στο κέντρο της Πηγής πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη, 11 Αυγούστου, η προβολή του ντοκιμαντέρ «Επιστροφή στην Πηγή». Την εκδήλωση διοργάνωσε ο Πολιτιστικός σύλλογος Πηγής – Αγίου Δημητρίου και τίμησαν με την παρουσία τους, εκτός από τους κατοίκους, αρκετοί από καταγωγής Πηγιανοί και φίλοι της Πηγής, αλλά και οι εκπρόσωποι του Δημοτικού συμβουλίου αντιδήμαρχος Γιώργος Σκορδίλης, η Πρόεδρος Λιμενικού Ταμείου Ρένα Κουτσαλεδάκη, το μέλος Δ.Σ. ΚΕΔΗΡ Στέλλα Πατρίκη, η πρόεδρος του Λυκείου Ελληνίδων Φέφη Βαλαρή, πρόεδροι πολιτιστικών συλλόγων της περιοχής.
Με ένα ζεστό και εγκάρδιο χαιρετισμό η πρόεδρος του Πολιτιστικού συλλόγου, Μαρία Βαρούχα, καλωσόρισε τους παρευρισκόμενους και ευχαρίστησε θερμά τόσο τον εμπνευστή, κ. Μανόλη Γιαννακάκη όσο και τον δημιουργό, κ. Ηλία Γιαννακάκη, του ντοκιμαντέρ για την προσφορά τους στο χωριό.
Προλογίζοντας στη συνέχεια η αντιδήμαρχος και πρόεδρος της ΚΕΔΗΡ, Πέπη Μπιρλιράκη, ως εκπρόσωπος του Δήμου Ρεθύμνης, αναφέρθηκε στη σημασία αυτής της προσφοράς, που μαρτυρεί το ενδιαφέρον για την ανάδειξη και την προβολή του τόπου, κάθε τόπου, και τη διαφύλαξη της ιστορίας του και της ταυτότητάς του. Γι’ αυτό και πάντοτε τέτοιες προσπάθειες τυγχάνουν της υποστήριξης του Δήμου, αυτή τη φορά μέσω του συγκεκριμένου ντοκιμαντέρ, τόνισε.
Η κ. Μπιρλιράκη, σε μία σύντομη παρουσίαση που, όπως είπε επιμελήθηκε μαζί με την κ. Ρινέττα Βογιατζή– και οι δύο με καταγωγή από την Πηγή-, υπογράμμισε πως η αγάπη αυτή για την Πηγή αναγνωρίζεται ήδη από τον τίτλο, που επιτρέπει, θα τολμούσε να πει κάποιος, υπαγορεύει, μια πολύσημη ανάγνωση, όπως πολυσήμαντη είναι και η λέξη πηγή. Είναι η αρχή, η αφετηρία, η προέλευση, η αιτία. Επιστροφή, λοιπόν, στις πρώτες εικόνες και μυρωδιές, στο οικείο και αυτονόητο πλαίσιο στο οποίο τοποθετούνται τα παιδικά βιώματα, στις εμπειρίες και τις μνήμες, που αθόρυβα μας διαμορφώνουν.
Επιστροφή, δηλαδή, στον γενέθλιο τόπο, στην Πηγή, για τον εμπνευστή αυτού του ντοκιμαντέρ, τον Μανόλη Γιαννακάκη. Όπως και ο ίδιος τόνισε με συγκίνηση, απευθύνοντας χαιρετισμό και ευχαριστώντας τους παρευρισκόμενους, αυτός ο πόθος είναι συνεχής και αδιάλειπτος και εκδηλώνεται κάθε φορά με διάφορους τρόπους. Ο γυρισμός στο σημείο της εκκίνησης, στον βιωμένο χώρο και σ’ αυτά που του προσδίδουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και την ταυτότητά του, σ’ αυτά που δίνουν νόημα και τον κάνουν ξεχωριστό και μοναδικό για τον ίδιο.
Επιστροφή πάλι για τον δημιουργό του ντοκιμαντέρ, τον πολυβραβευμένο σκηνοθέτη Ηλία Γιαννακάκη, σημαίνει επιστροφή στις ρίζες. Γι’ αυτόν, δεν είναι βιωμένος χώρος, είναι όμως ο τόπος καταγωγής. Οι αφηγήσεις και οι ιστορίες, επομένως, θα αποτελέσουν την πηγή απ’ όπου θα αντλήσει το υλικό, για να συνθέσει τη δική του εικόνα για τον τόπο, όχι του απλού παρατηρητή αλλά αυτού που θα οικειοποιηθεί τον τόπο των προγόνων. Η πρόθεση αυτή αποκαλύπτεται από το πρωτο-πρόσωπο σπικάζ που προσθέτει μια διάσταση αμεσότητας και συμμετοχής ως αφηγηματική τεχνική.
Ο αφηγητής παραχωρεί τον λόγο και στους Κώστα Μυγιάκη, συνταξιούχο δάσκαλο, Μαρίνο Γαλανάκη, συνταξιούχο δάσκαλο και Μαρία Λουίζα Τζόγοα-Μοάτσου, αρχιτέκτονα, καθώς και στον Μανόλη Γιαννακάκη δικηγόρο παρ’ Αρείω Πάγω, που, είτε σε τρίτο είτε σε πρώτο πρόσωπο ξεδιπλώνουν ιστορίες, ενώ η παρεμβολή του σκηνοθέτη συμπυκνώνει τα γεγονότα και γεφυρώνει τις εποχές. Έτσι, η προφορική αφήγηση με τη συνοδεία της μουσικής και την αρμονική συνάντηση με την εικόνα και το σπάνιο αρχειακό οπτικό υλικό που ανήκει στον κ. Γιάννη Μοάτσο, από τη μια περιγράφει και μεταφέρει γνώσεις και πραγματολογικές πληροφορίες και από την άλλη υπογραμμίζει την προσωπική οπτική του σκηνοθέτη με αυτό-αναφορικά σχόλια.
Μετά την προβολή, χαιρετισμό απηύθυναν, επίσης, ο κ. Μαρίνος Γαλανάκης και η κ. Ρένα Κουτσαλεδάκη, ευχαριστώντας εμπνευστή και δημιουργό και τονίζοντας τη σημασία τέτοιων πρωτοβουλιών, ενώ η βραδιά ολοκληρώθηκε με το φιλόξενο κέρασμα από τον Πολιτιστικό σύλλογο.
Ο Πολιτιστικός σύλλογος Πηγής – Αγίου Δημητρίου ευχαριστεί ιδιαίτερα τον Δήμο Ρεθύμνου- ΚΕΔΗΡ για την στήριξη της παραγωγής, καθώς και την αντιπεριφέρεια Ρεθύμνης και όλους όσοι τίμησαν με την παρουσία τους την εκδήλωση.
Π. Μπιρλιράκη: «Επιστροφή στην Πηγή», επιστροφή στον γενέθλιο τόπο
Η αντιδήμαρχος Ρεθύμνου και πρόεδρος της ΚΕΔΗΡ, Πέπη Μπιρλιράκη, αναφερόμενη στο ντοκιμαντέρ, στον εμπνευστή του αλλά και στον δημιουργό του, ανέφερε μεταξύ άλλων:
«Ο τίτλος του ντοκιμαντέρ, μας επιτρέπει, θα τολμούσε να πει κάποιος υπαγορεύει, μια πολύσημη ανάγνωση, όπως πολυσήμαντη είναι και η λέξη πηγή. Είναι η αρχή, η αφετηρία, η προέλευση, η αιτία. Επιστροφή, λοιπόν, στις πρώτες εικόνες και μυρωδιές, στο οικείο και αυτονόητο πλαίσιο στο οποίο τοποθετούνται τα παιδικά βιώματα, στις εμπειρίες και τις μνήμες, που αθόρυβα μας διαμορφώνουν. Επιστροφή, δηλαδή, στον γενέθλιο τόπο, στην Πηγή, με κεφαλαίο τώρα.
Για τον εμπνευστή αυτού του ντοκιμαντέρ, τον Μανόλη Γιαννακάκη, ο πόθος αυτής της επιστροφής είναι συνεχής και αδιάλειπτος. Ο γυρισμός στο σημείο της εκκίνησης, στον βιωμένο χώρο και σ’ αυτά που του προσδίδουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και την ταυτότητά του, σ’ αυτά που δίνουν νόημα και τον κάνουν ξεχωριστό και μοναδικό για τον ίδιο. Τα ίχνη του χρόνου και η γνώση της ιστορίας που φωτίζουν τα γεγονότα, που αναδύουν το πώς, το πότε και το γιατί του τόπου και συμβάλλουν στην κατανόηση και την ερμηνεία του. Οι «μικρές» ή «μεγάλες» ιστορίες των ανθρώπων που συμπλέκονται και αλληλεπιδρούν και προστίθενται διαρκώς πάνω στην Ιστορία που κουβαλά ο τόπος.
Μ’ αυτόν τον τρόπο ο Μανόλης Γιαννακάκης αφήνει το δικό του στίγμα και ανταποδίδει όσα ο τόπος του πρόσφερε. Γιατί κάθε τόπος διαμορφώνει το βλέμμα μας πάνω στον κόσμο και καθορίζει το αποτύπωμά μας αλλά ταυτόχρονα και ο τόπος αποκτά ζωή από τις σκέψεις και τα συναισθήματα των προσώπων, που τους βιώνουν.
Όπως αναφέρει και ένας Φινλανδός αρχιτέκτονας (Pallasmaa) «ο άνθρωπος δανείζει στον χώρο τα συναισθήματα του και ο χώρος δανείζει στον άνθρωπο την αύρα του».
Το βλέμμα του δημιουργού του ντοκιμαντέρ, του Ηλία Γιαννακάκη, δεν περνάει μέσα από το φίλτρο των εμπειριών, των εικόνων και των αναμνήσεων. Δεν είναι βιωμένος χώρος, είναι, όμως, ο τόπος καταγωγής.
Όπως μας εξήγησε ο ίδιος:
«Κατάγομαι από την Πηγή Ρεθύμνης, έχω συγγενείς εκεί αλλά δεν έχω ζήσει ποτέ στην Κρήτη, καθώς είμαι κάτοικος Αθηνών. Με δεδομένη την ανάγκη ενός ανθρώπου που κατάγεται από ένα τόπο όχι και τόσο οικείο σ’ αυτόν να γνωρίζει τις ρίζες του, επιλέγω αυτόν τον τρόπο προσέγγισης.
Δηλαδή, τη διαδικασία αναζήτησης του παρελθόντος, των ιστορικών γεγονότων και την ανάδειξη των μικρών λεπτομερειών που καθορίζουν τη φυσιογνωμία της Πηγής, συνακόλουθα με τους ανθρώπους της.
Σαν μια επιστροφή στον τόπο καταγωγής. Στις ρίζες. Όλο αυτό δεν θα είναι αυτό-αναφορικό αλλά θα λειτουργεί ως εφαλτήριο. Ως αφορμή».
Οι αφηγήσεις και οι ιστορίες, επομένως, θα αποτελέσουν την πηγή απ’ όπου θα αντλήσει το υλικό, για να συνθέσει τη δική του εικόνα για τον τόπο, όχι του απλού παρατηρητή αλλά αυτού που θα οικειοποιηθεί τον τόπο των προγόνων.
Η πρόθεση αυτή αποκαλύπτεται και από τις αφηγηματικές τεχνικές που επιλέγει. Η φωνή του σκηνοθέτη υπογράφει από την αρχή την αφήγηση και, παρόλο που ο ίδιος δεν εμφανίζεται, αυτό το πρωτο-πρόσωπο σπικάζ προσθέτει μια διάσταση αμεσότητας και συμμετοχής. Κάνει έτσι αισθητή την παρουσία του ως ένας από τους χαρακτήρες που μας εισάγει στον κόσμο της ταινίας, εκθέτοντας συνοπτικά το πού, το πότε, το ποιος και το γιατί.
Στη συνέχεια, παραχωρεί τον λόγο σε άλλα πρόσωπα – χαρακτήρες, που είτε σε τρίτο είτε σε πρώτο πρόσωπο ξεδιπλώνουν ιστορίες, ενώ η παρεμβολή του σκηνοθέτη συμπυκνώνει τα γεγονότα και γεφυρώνει τις εποχές. Έτσι, η προφορική αφήγηση με τη συνοδεία της μουσικής και την αρμονική συνάντηση με την εικόνα, από τη μια περιγράφει και μεταφέρει γνώσεις και πραγματολογικές πληροφορίες, και από την άλλη υπογραμμίζει την προσωπική οπτική του σκηνοθέτη με αυτo-αναφορικά σχόλια.
Με τη δυνατότητα που δίνει πάντα η τέχνη, ο Ηλίας Γιαννακάκης αφηγείται για τον τόπο, συνθέτοντας το δικό του τοπίο, που καθρεφτίζει τον φυσικό και γεωγραφικό χώρο, την ιστορική διαδρομή, την κουλτούρα.
Η ταυτότητα του τόπου επηρεάζει το «βλέμμα του», το οποίο με καλλιτεχνική τόλμη το αποκαλύπτει -και ταυτόχρονα το δανείζει στον θεατή, για να δημιουργήσει κι αυτός τη δική του προσωπική σχέση, το δικό του, προσωπικό τοπίο για τον χαρακτήρα του τόπου.
Ας δημιουργήσουμε, λοιπόν, κι εμείς…
Ηλ. Γιαννακάκης: Ό,τι έχω κάνει συνιστά και αποτελεί έκφραση λατρείας μου προς τον γενέθλιο τόπο μου
«Δίκην εξομολογήσεως σας αποκαλύπτω απόψε πως ό,τι έχω κάνει συνιστά και αποτελεί έκφραση των αισθημάτων όχι απλώς αγάπης, αλλά λατρείας μου προς τον γενέθλιο τόπο μου και έχει την έννοια της αντανακλάσεως από εμένα της αγάπης που από τα παιδικά μου χρόνια ένοιωθα από τους συγχωριανούς μου, η οποία στη συνέχεια μεγάλωνε και στην οποία προσετέθη και η εκτίμηση» τόνισε ο δημιουργός του ντοκιμαντέρ Ηλίας Γιαννακάκης στην ομιλία του.
Ο βραβευμένος σκηνοθέτης αναφερόμενος στο πως έφτασε να δημιουργήσει το ντοκιμαντέρ «Επιστροφή στην Πηγή», είπε μεταξύ άλλων:
«Από ετών με διακατείχε έντονη επιθυμία να γίνουν ευρύτερα γνωστά τα του χωριού μας, της Πηγής, η ιστορία του και μάλιστα η νεώτερη. Ευτύχησα να δω, να πιάσω στα χέρια μου, να μελετήσω και να απολαύσω τα εξαιρετικά βιβλία που αφορούν το «Αρχοντοχώρι Πηγή», όπως προσφυώς το έχει αποκαλέσει ο κ. Κώστας Μυγιάκης, που υπήρξε πρωτεύουσα των δεκαέξι (16) του τέως Δήμου Πηγής και εν συνεχεία του τέως Δήμου Αρκαδίου.
Τα βιβλία αυτά με χρονικά το πρώτο εκδοθέν που έχει τίτλο «ΠΗΓΙΑΝΑ-Εύθυμα και Σοβαρά» και το χρονικά δεύτερο «Το χωριό Πηγή του Ρεθύμνου» συνέγραψαν με προτροπή και παράκλησή μου οι στενοί μου φίλοι, το μεν πρώτο ο εκπαιδευτικός, αείμνηστος Σταύρος Βογιατζής και το δεύτερο ο αείμνηστος εκπαιδευτικός, συγγραφέας και ερευνητής Γεώργιος Εκκεκάκης. Συν τω χρόνω όμως εσκέφθηκα και εθεώρησα ότι για την πληρότητα της γνώσης των αφορώντων την Πηγή έπρεπε να υπάρχει και οπτικοακουστικό αποτύπωμά της.
Για την επίτευξη του σκοπού αυτού απευθύνθηκα και παρεκάλεσα τον γνωστό και πολυβραβευμένο σκηνοθέτη, ανιψιό μου κ. Ηλία Γιαννακάκη να ανταποκριθεί. Δέχθηκε ασμένως να «γυρίσει» και μάλιστα αφιλοκερδώς το ντοκιμαντέρ που θα παρακολουθήσετε, γεγονός για το οποίο θερμώς τον ίδιο καθώς και τους συνεργάτες του.
O ίδιος απευθύνει δι’ εμού εγκάρδιο χαιρετισμό και εκφράζει την λύπη του, που οι αυξημένες επαγγελματικές του υποχρεώσεις δεν του επιτρέπουν να είναι σωματικά παρών, παρ’ όλο που πολύ το ήθελε και ως Πηγιανός στην καταγωγή, εγγονός του Κωνσταντίνου Γιαννακάκη, αδελφού του πατέρα μου.
Για την υλοποίηση του ανωτέρω στόχου παρεκάλεσα τους λάτρεις της Πηγής, ομοχωρίους μας και γνωρίζοντες πολύ καλά την νεώτερη ιστορία της, με τα βιώματα και τις μνήμες τους, τον εκπαιδευτικό κ. Κώστα Μυγιάκη και τον επίσης εκπαιδευτικό και συγγραφέα κ. Μαρίνο Γαλανάκη, οι οποίοι ευχαρίστως ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση-παράκλησή μου και εφώτισαν και εμπλούτισαν με την γνωστή γλαφυρότητα, ενάργεια και ζωντάνια που διακρίνει τον λόγο τους το όλο εγχείρημα.
Τους ευχαριστώ από καρδιάς όλως ιδιαιτέρως. Θα ήταν παράλειψή μου αν δεν ευχαριστούσα και μάλιστα ιδιαιτέρως τον Πολιτικό Μηχανικό κ. Γιάννη Μοάτσο και την Αρχιτέκτονα σύζυγό του κ. Μαρίνα-Λουίζα Τζόγια – Μοάτσου για την εξαιρετική συμβολή τους στο θέμα, καθ’ όσον έθεσαν στην διάθεση του σκηνοθέτη για τις ανάγκες της ταινίας το πλούσιο ιστορικό υλικό που διαθέτουν, καθώς επίσης τον επιτηδευματία κ. Σπύρο Μαϊνωλά, ο οποίος επέτρεψε ευγενώς την λήψη και χρησιμοποίηση φωτογραφιών από το δημιουργούμενο Μουσείο του».
Ο κ. Γιαννακάκης, δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει όλους όσοι στήριξαν το εγχείρημα του οικονομικά: τον Δήμο Ρεθύμνης, την Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης, τον φίλο του πολιτισμού, όπως είπε, Θανάση Μαρτίνο, την πρόεδρο του Λιμενικού Ταμείου Ρεθύμνου Ρένα Κουτσαλεδάκη και τον σύζυγό της Πολιτικό Μηχανικό κ. Σταύρο Καπετανάκη, την αντιδήμαρχο Ρεθύμνου Πέπη Μπιρλιράκη. Ευχαρίστησε επίσης τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πηγής-Αγ. Δημητρίου, την πρόεδρό του κ. Μαρία Κουτσαλεδάκη-Βαρούχα και τον αντιπρόεδρο κ. Νίκο Καφφάτο.
Ο κ. Γιαννακάκης εξέφρασε και την ιδιαίτερη χαρά του για το γεγονός ότι μεταξύ των άλλων την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους:
α) ο διεθνώς αναγνωρισμένος και εξέχων καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι των ΗΠΑ, ο οποίος οργάνωσε το Πανεπιστήμιο Κρήτης, Αδελιανός, αγαπημένος μου φίλος, κ. Γεώργιος Αλεξανδράκης,
β) ο διακεκριμένος καθηγητής της Ιατρικής, χειρουργός και διοικητής του ΠΑΓΝΗ κ. Γεώργιος Χαλκιαδάκης, Πηγιανός επίσης,
και γ) ο με παγκόσμια απήχηση γνωστός οικονομολόγος, πρώην λέκτωρ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, στην συνέχεια καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ και ήδη καθηγητής του Πανεπιστημίου Βρυξελλών κ. Γεώργιος Μαυρωτάς, του οποίου η σύζυγος είναι Πηγιανή, η κ. Ελένη Γιαννακάκη.