Της ΤΖΕΝΗΣ ΚΑΛΛΕΡΓΗ*
Η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια παγκόσμια κρίση, ίσως τη μεγαλύτερη τον τελευταίο αιώνα. Είναι η στιγμή που πρέπει να σκεφτόμαστε όχι μόνο πώς θ’ αντιμετωπίσουμε την άμεση απειλή, αλλά και πως θα είναι ο κόσμος που θα κατοικούμε όταν περάσει η καταιγίδα.
Πολλά από τα μέτρα έκτακτης ανάγκης θα γίνουν στο μέλλον αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Η ελευθερία του ανθρώπου διακυβεύεται. Στη μάχη ενάντια στην πανδημία του κορωνοϊού αρκετές κυβερνήσεις έχουν ήδη αναπτύξει νέα εργαλεία παρακολούθησης.
Τόσο η πανδημία του κορωνοϊού όσο και η επακόλουθη οικονομική κρίση είναι παγκόσμια προβλήματα που μπορούν ν’ αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά και μόνο με παγκόσμια συνεργασία και αλληλεγγύη. Αν επιτευχθεί αυτό παγκόσμια, θα είναι νίκη όχι μόνο ενάντια στον κορωνοϊό αλλά και απέναντι σε όλες τις μελλοντικές πανδημίες που θα μπορούσαν να απειλήσουν το ανθρώπινο γένος τον 21ο αιώνα.
Πώς φτάσαμε αλήθεια, την πρώτη του Μάη, να είναι και πάλι επίκαιρο, να διεκδικούμε κοινωνική ασφάλιση, οκτάωρο, και αργία την Κυριακή; Πώς έφτασαν οι νέοι άνθρωποι να σπαταλούν τα πιο δημιουργικά τους χρόνια, σε μια δήθεν καριέρα δήθεν στελέχους επιχείρησης, χωρίς ωράριο, με ιδιωτική ασφάλιση; Πρέπει να απαντήσουμε ειλικρινά σ’ αυτά τα ερωτήματα και να παραδεχτούμε ότι οι ταξικοί αντίπαλοι της εργατικής τάξης έχουν κερδίσει πολλές μάχες, ενώ η εργατική τάξη έχασε τις μάχες αυτές.
Παρ’ όλα αυτά οι άνθρωποι σ’ όλο τον κόσμο δεν έπαψαν ποτέ να αντιδρούν, να ξεσηκώνονται, να οργανώνονται και να αγωνίζονται.
Φέτος υποδεχόμαστε την Εργατική Πρωτομαγιά σε δύσκολες και πρωτόγνωρες συνθήκες όχι μόνο στην χώρα μας αλλά παγκόσμια. Αυτό όμως δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο ν’ ανακαλέσουμε στη μνήμη μας την ιστορία της.
Το 1889 ιδρύθηκε στο Παρίσι η Β’ Διεθνής.
Εκεί πάρθηκε ομόφωνα μια ιστορική απόφαση με πρόταση των Αμερικανών αντιπροσώπων. Κάθε χρόνο να γιορτάζεται η Πρωτομαγιά, σ’ όλα τα κράτη, όχι σαν ημέρα της άνοιξης και των λουλουδιών αλλά σαν μια ημέρα διεθνούς εργατικής αλληλεγγύης και αγωνιστικής διεκδίκησης των αιτημάτων της εργατικής τάξης. Ημέρα τιμής και μνήμης για τους Αμερικανούς εργάτες – απεργούς που δολοφονήθηκαν στο Σικάγο την 1η Μαΐου 1866.
Η πρώτη Εργατική Πρωτομαγιά στον κόσμο γιορτάστηκε στο Παρίσι το 1890.
Την ίδια χρονιά ο Σταύρος Καλλέργης προχωρεί στην ίδρυση του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου στην Αθήνα και εκδίδει την εφημερίδα του «Σοσιαλιστής» και με τα χτυπητά συνθήματα στα πλάγια της προμετωπίδας «Πάντες δι έκαστον – Έκαστος δια πάντας» και με σταράτη πιο κάτω διατύπωση των θεμελιωδών αρχών του Σοσιαλισμού που πρεσβεύει:
Πολιτικώς: Ελευθερία
Οικονομικώς: Ισότης
Θρησκευτικώς: Ανεξιθρησκία.
Με πρωτοβουλία του Σταύρου Καλλέργη, στις 2 Μαΐου, του 1893 γιορτάστηκε επίσημα η πρώτη στην Ελλάδα Εργατική Πρωτομαγιά, στο χώρο μπροστά στο Στάδιο.
Ο Καλλέργης μίλησε προς τους συγκεντρωμένους, ανέπτυξε τη δράση και τις επιδιώξεις των σοσιαλιστών στην Ευρώπη και στην Ελλάδα και διάβασε το ψήφισμα το οποίον θα έπρεπε να υπογράψουν στο τέλος όλοι οι παρευρισκόμενοι, για να κατατεθεί στη Βουλή.
Το κείμενο του ψηφίσματος, όπως δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες της εποχής, είναι το ακόλουθο:
Συνελθόντες σήμερον την 2 Μαΐου ημέραν Κυριακήν και ώραν 5μ.μ. εν τω αρχαίω Σταδίω οι κάτωθι υπογράφοντες μέλη του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου και οι υπό μισθόν πάσχοντες εψηφίσαμεν:
α) Την Κυριακή να κλείωσι τα καταστήματα και εργοστάσια καθ’ όλην την ημέραν και οι πολίται να αναπαύονται.
β) Οι εργάται και οι μισθωτοί να εργάζονται 8 ώρας την ημέραν.
γ) Να απονέμεται σύνταξις εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους, προς συντήρησιν εαυτών και της οικογενείας των.
δ) Να καταργηθώσιν αι θανατικαί εκτελέσεις.
ε) Να καταργηθεί η δια χρέη προσωπική κράτησις και
στ) Το Διοικητικόν Συμβούλιον του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου να επιδώσει το Ψήφισμα τούτο εις την Βουλήν.
Τα μέλη του Δ.Σ. με επικεφαλής τον Καλλέργη, πήγαν στην Παλιά Βουλή να επιδώσουν το Ψήφισμα, στον Πρόεδρο της Βουλής. Εκείνος παρέλαβε το Ψήφισμα και μπήκε στην Αίθουσα. Ο Καλλέργης ανέβηκε στο θεωρείο των δημοσιογράφων και περίμενε ν’ ακούσει τον Πρόεδρο να διαβάζει το Ψήφισμα του λαού προς τους αντιπροσώπους του Έθνους. Πέρασε όμως η ώρα και ο Πρόεδρος απαξίωσε να διαβάσει το Ψήφισμα.
Και τότε συνέβη ένα από τα πιο παράδοξα επεισόδια στα κοινοβουλευτικά χρονικά:
Ο Καλλέργης, που εναγώνια παρακολουθούσε την κάθε κίνηση του Προέδρου, αντιλήφθηκε την κοροϊδία. Έγινε έξω φρενών, τινάχτηκε απάνω και με στεντόρεια φωνή άρχισε να διαβάζει τα αιτήματα του εργαζόμενου λαού.
Ξαφνικά μια ομάδα αστυνομικοί όρμησαν και τον άρπαξαν, κι ενώ τον τραβούσαν προς τα έξω αυτός φώναξε: «Ζήτω ο Σοσιαλισμός»!
Αυτό το περιστατικό, αναφέρεται και στα Πρακτικά της Βουλής της 2 Δεκεμβρίου 1893.
Αφού τον καταχέρισαν για τα καλά τα όργανα της τάξεως, τον οδήγησαν στον Μπαϊραχτάρη, τότε αστυνομικό Διευθυντή της Αθήνας. Δικάστηκε 12 μέρες φυλάκιση.
Τον κλείσανε στην Παλιά Στρατώνα μαζί με τους βαρυποινίτες. Έτσι έληξε η πρώτη στην Ελλάδα Εργατική Πρωτομαγιά.
Με πρωτοβουλία και πάλι του Καλλέργη, μετά την αποφυλάκισή του, αποφάσισαν όλες οι παρατάξεις, για τον ενωτικό γιορτασμό της Πρωτομαγιάς το 1894 στον ίδιο χώρο του Σταδίου.
Ο Σταύρος Καλλέργης αφού ανέβηκε στο βήμα με τη βροντερή του φωνή ανέπτυξε το σοσιαλιστικό πρόγραμμα και τις επιδιώξεις του Σοσιαλισμού παγκόσμια. Και στην συνέχεια διάβασε το ψήφισμα της Πρωτομαγιάς με τα αιτήματα των εργατών. Η εκδήλωση τέλειωσε ειρηνικά.
Κι όμως το ειρηνικό τέλος της Πρωτομαγιάς ακολούθησαν άγρια και σκληρά μέτρα της Κυβέρνησης ενάντια στους οργανωτές της.
Ο Καλλέργης συνελήφθη ύστερα από 4 μήνες και έμεινε δύο μήνες προφυλακισμένος στην Παλιά Στρατώνα. Ένας από τους βασικούς στόχους των Κυβερνητικών μέτρων ήταν η εξουδετέρωση του Καλλέργη.
Μετά την αθώωσή του φεύγει αμέσως για το Παρίσι. Θα παραμείνει εκεί περίπου δύο χρόνια. Παίρνει μέρος σε συγκεντρώσεις και συνέδρια, γνωρίζεται και συνεργάζεται με τις πιο εξέχουσες προσωπικότητες του Ευρωπαϊκού σοσιαλιστικού κινήματος.
Εκείνο τον καιρό ξέσπασε η Κρητική Επανάσταση του ’97.
Ο Καλλέργης φεύγει προσωρινά για την Κρήτη. Ήταν ένα χρέος γι’ αυτόν. Παίρνει μέρος στην κρίσιμη επανάσταση του κρητικού λαού, εκλέγεται Πληρεξούσιος της Κρητικής Πολιτείας, βάζει υποψηφιότητα Βουλευτή στο Ρέθυμνο. Γίνονται τρεις απόπειρες δολοφονίας εναντίον του.
Με την ειρήνευση στην Κρήτη ο Καλλέργης επιστρέφει και πάλι στην Αθήνα.
Ενώ προγραμματίζει να επανεκδώσει το Σοσιαλιστή, οι φίλοι του τον πληροφορούν ότι κατά την απουσία του, τον είχαν καταδικάσει στην Πάτρα, ερήμην, σε εξάμηνο φυλάκιση για αναδημοσίευση από την εκεί εκδιδόμενη εφημερίδα «Επί τα πρόσω» κάποιου άρθρου από τον Σοσιαλιστή.
Εκτός όμως απ’ αυτό, η Μεταλλευτική Εταιρεία Λαυρίου είχε υποβάλλει μήνυση εναντίον του για τη μεγάλη απεργία των εργατών στα Μεταλλεία. Τα γνωστά «Λαυρεωτικά».
Ακούγοντας ο Καλλέργης όλα αυτά και έχοντας τις εμπειρίες αστυνομικών διώξεων και φυλακίσεων και με αυτές τις κατηγορίες κατάλαβε ότι τελούσε υπό σύλληψη και βέβαια καταδίκη. Και αποφασίζει πάραυτα να επιστρέψει στην Κρήτη.
Κατέβηκε στην Κρήτη οριστικά γύρω στο 1905. Εντάχθηκε στο κίνημα του Κρητικού λαού που πάλευε τότε για την απελευθέρωσή του και την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Παντρεύτηκε το 1908 μια Κρητικοπούλα τη Μαρία Γιακουμάκη.
Ο Σταύρος Καλλέργης στάθηκε ένας από τους βασικούς προδρόμους και πρωτεργάτες του σοσιαλισμού στην Ελλάδα. Η ζωή του, ο τρόπος που έδρασε, τα ντοκουμέντα που άφησε φανερώνουν ένα ιδεολόγο -επαναστάτη οραματιστή και ανθρωπιστή που προτρέχει του καιρού του και από γνώση αλλά κι από διαίσθηση.
Το σύνθημά του «ΠΑΝΤΕΣ ΔΙ ΕΚΑΣΤΟΝ και ΕΚΑΣΤΟΣ ΔΙΑ ΠΑΝΤΕΣ» είναι επίκαιρο όσο ποτέ.
* Η Τζένη Καλλέργη είναι ηθοποιός – συγγραφέας
