Η δημιουργία, η απασχόληση, η τέχνη, η συντροφικότητα, η συζήτηση, αποτελούν μικρά μυστικά που μπορούν να «ξεκλειδώσουν» ανθρώπους που έχουν κλειστεί στον εαυτό τους, ανθρώπους απομονωμένους, φοβισμένους, άτομα που αντιμετωπίζουν μικρά ή μεγάλα προβλήματα ψυχικής υγείας. Στο πλαίσιο της μεγάλης προσπάθειας που έχει ξεκινήσει στη χώρα για την αποασυλοποίηση και αποϊδρυματοποίηση των ψυχικά πασχόντων, αλλά κυρίως για την ομαλή επανένταξή τους στην κοινωνία και την αποστιγματοποίησή τους, η τέχνη φαίνεται να έχει ευεργετικές επιδράσεις, αφού αποτελεί μια μορφή έκφρασης συναισθημάτων δημιουργίας και έμπνευσης, που ξεδιπλώνει άγνωστες πτυχές τις προσωπικότητας των ατόμων, φέροντας παράλληλα σε επαφή με άλλα άτομα. Όμως η απασχόληση με την τέχνη και η δημιουργία γενικότερα, συμβάλλει καθοριστικά στη διατήρηση της ψυχικής ισορροπίας.
Στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα σε μια διαφορετική προσέγγιση της ψυχοθεραπευτικής πράξης, που στόχο έχει να συνδεθούν οι λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας με την τέχνη, τη δημιουργικότητα και τη φαντασία. Αυτό επιτυγχάνεται με μια σειρά σεμιναρίων που πραγματοποιούνται με την καθοριστική συμμετοχή, τόσο του προσωπικού του Κέντρου, όσο και εθελοντών. Εργαστήρια πηλού, ζωγραφικής και θεάτρου συμβάλλουν στην ψυχολογική «αποσυμπίεση» των ατόμων που βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για έκφραση των αγωνιών και των προβλημάτων τους στη δημιουργία και στη μεταξύ τους επικοινωνία.
Η τέχνη σε όλες της τις μορφές έχει καθαρτικά αποτελέσματα για τον πάσχοντα, αλλά και στον αποστιγματισμό της ψυχικής νόσου, σύμφωνα με τα όσα ανέφερε στα «Ρ.Ν.» ο κ. Λιοδάκης. Χαρακτηριστικά επεσήμανε: «Τα τελευταία χρόνια στα πλαίσια της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, όπου το σύστημα περίθαλψης μεταλλάσσεται από ασυλοκεντρικό και μεταφέρεται στην κοινότητα και στην κοινωνία, τώρα που καταργούνται τα ψυχιατρεία και αντικαθίστανται με ένα δίκτυο υπηρεσιών ψυχικής υγείας πολύ κοντά στον τόπο κατοικίας και στον τόπο εργασίας για τον ψυχικά πάσχοντα, έχουμε επιστρατεύσει δυνάμεις πολυεπίπεδες, που σπάνε τη φαρμακευτική μονομέρεια και τις έως σήμερα γνωστές θεραπείες. Μια από όλες αυτές τις δράσεις είναι η τέχνη σε όλες της τις εκφάνσεις, μουσική, χορός, θέατρο, κινηματόγραφος κλπ. Η τέχνη έχει αποδειχτεί ότι συμβάλει καθοριστικά στις ψυχιατρικές θεραπείες και σε διαγνωστικό, αλλά κυρίως σε θεραπευτικό επίπεδο, διότι δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να συναντήσει πιο ουσιαστικά τον εαυτό του, να εκφραστεί μέσα από αυτήν, να εκφράσει όλη τη δύναμη της ψυχής του και με αυτή την έννοια να αυτοπροσδιοριστεί και να κατακτήσει την απαραίτητη αυτοδιάθεση, αυτοδιαχείριση, λειτουργικότητα και κοινωνικοποίηση. Σε όλα αυτά τα πεδία η τέχνη είναι καθοριστική, ενώ παράλληλα συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό και σε ό,τι αφορά τον αποστιγματισμό της ψυχικής νόσου και στην κοινωνική επανένταξη. Μιλάμε για μουσικοθεραπεία, ψυχόδραμα και χοροθεραπεία και θεραπείες εικαστικών τεχνών, μιλάμε για μεθόδους καθαρτικές για κάθε πάσχοντα».
Ειδικότερα, αναφερόμενος στις δράσεις του Κ.Ψ.Υ. Ρεθύμνου τόνισε ότι η επαφή των εξυπηρετούμενων ατόμων με την τέχνη, που άλλοτε σε πιο μόνιμη βάση άλλοτε λόγω κάποιων παροδικών δυσκολιών απευθύνονται στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας, είναι προτεραιότητα του προσωπικού, ενώ παράλληλα ευαισθητοποιεί την κοινωνία απέναντι στους πάσχοντες, ομαλοποιώντας την επανένταξή τους στο κοινωνικό σύνολο. «Υπό αυτή την έννοια οι ψυχιατρικές θεραπείες εμπεριέχουν προτάσεις πολιτισμού και για τους πάσχοντες, αλλά και για την κοινωνία» επεσήμανε ο κ. Λιοδάκης.
Έκθεση πήλινων αντικειμένων και έργων ζωγραφικής
Την ευεργετική επίδραση της τέχνης, σε όλες της τις εκφάνσεις, στην ψυχιατρική, τόσο ως παράγοντα διατήρησης όσο και ανάκτησης της ψυχικής υγείας, είχε στόχο να αναδείξει η εκδήλωση με θέμα «Τέχνη και ψυχιατρική», που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου. Στα πλαίσια της πολυδιαδραστικής αυτής συνάντησης, πέραν τον ομιλιών του διευθυντή του Κέντρου κ. Αντώνη Λιοδάκη και του καθηγητή Προσχολικής Αγωγής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και πρόεδρου των εικαστικών εργαστηρίων στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Κώστα Χρηστίδη, πραγματοποιήθηκε έκθεση των συνολικά εβδομήντα πήλινων αντικειμένων και έργων ζωγραφικής που δημιούργησαν οι λήπτες ψυχικής υγείας στα εικαστικά εργαστήρια του Κέντρου. Παράλληλα, μεικτές ομάδες ανθρώπων με ψυχιατρικές ή ψυχοκοινωνικές δυσκολίες αλλά και απλοί πολίτες του Ρεθύμνου, σε μια αρμονική μεταξύ τους συνεργασία, ζωγράφισαν πήλινες κατασκευές, καταδεικνύοντας πως το να μοιράζεσαι τα θετικά συναισθήματα που γεννά η δημιουργία, μόνο επωφελή αποτελέσματα μπορεί να έχει για την ψυχοσύνθεση του κάθε άτομου.
Η τέχνη, η δημιουργική απασχόληση αλλά και η κοινωνικοποίηση που επέρχεται μέσα από τη συμμετοχή στα εικαστικά εργαστήρια του Κ.Ψ.Υ. Ρεθύμνου, βοηθάει τα άτομα με ψυχιατρική διαταραχή και ψυχοκοινωνικά προβλήματα στην επανένταξή τους στην κοινωνία αλλά και στον μετριασμού του αισθήματος μοναξιάς που αισθάνονται όταν βιώνουν μια δυσκολία, όπως η ανεργία ή το πένθος, τόνισε στην εφημερίδα με τη σειρά της η νοσηλεύτρια του Κέντρου και συντονίστρια της έκθεσης Μαρία Δρανδάκη. Η κ. Δρανδάκη, υπογράμμισε επίσης την ουσιαστική συμβολή των εθελοντών για την επιτυχία των προγραμμάτων αυτών.
Από την πλευρά της, η κ. Ελένη Μιχελουδάκη, εθελόντρια εκπαιδεύτρια του εργαστηρίου πηλού, σχολιάζοντας τα αποτελέσματα των εικαστικών προγραμμάτων του Κ.Ψ.Υ. Ρεθύμνου, επεσήμανε τη διαπίστωσή της για την καθοριστική τους συμβολή στην ψυχολογική ανάταση των ληπτών υπηρεσιών. Υπογράμμισε παράλληλα, μεταξύ άλλων, πως ο χώρος έκφρασης που δίνεται στους συμμετέχοντες με όχημα την τέχνη σε συνδυασμό με την αλληλεπίδραση των ατόμων που παρακολουθούν τα εργαστήρια, γίνεται βασικός άξονας για τη βελτίωση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν. Συγκεκριμένα τόνισε: «Κύριος σκοπός των εργαστηρίων που έλαβαν χώρα από τον Μάρτιο μέχρι και τον Ιούνιο, ήταν αφενός η προώθηση της ψυχικής υγείας μέσω της τέχνης και αφετέρου ο αποστιγματισμός των ατόμων με ψυχοκοινωνικά προβλήματα, με κινητήριο έρισμα την καλλιτεχνική έκφραση μέσω του πηλού. Η επικοινωνία, η συνεργασία και η συνύπαρξη μέσα στην ομάδα του εργαστηρίου λειτούργησαν έξω από τα στιγματιστικά πλαίσια και τους περιοριστικούς κανόνες που περιθωριοποιούν τον ψυχικά πάσχοντα και χωρίζουν την κοινωνία σε ομάδες υγειών και μη υγειών ατόμων. Η φαντασία, η δημιουργικότητα και η ανάγκη για έκφραση και κοινωνική συμμετοχή των μελών της ομάδας, βρήκαν διέξοδο μέσα από την ενασχόληση με τον πηλό. Παράλληλα, η διάδραση μέσα στην ομάδα, έδωσε την ευκαιρία για ισότιμη συμμετοχή και ανταλλαγή εμπειριών ανάμεσα στους λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγεία και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Ενθαρρύνθηκαν να εκφράσουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους μέσα από τη διαδικασία της δημιουργίας. Το να μοιραζόμαστε εκφράζοντας θετικά συναισθήματα μέσα στα πλαίσια λειτουργίας μιας ομάδας είναι πολύ σημαντικό και για τον καθένα ξεχωριστά, αλλά και για την ομάδα».