Ζουρίδι Ρεθύμνου

 

Το Ζουρίδι βρίσκεται πάνω σε ύψωμα 260μ. και 20 χλμ. ΝΔ από το Ρέθυμνο, γύρω από ένα κυκλικό δρόμο  σε σχήμα αβγού, με μοναδική θέα και μεγάλη ιστορία.

 

Το 2011 αποτελεί τοπική κοινότητα του Δήμου Ρεθύμνου με 66 κατοίκους, ενώ το 2001 δημοτικό διαμέρισμα Δήμου Νικηφόρου Φωκά με 120 κατοίκους.

 

Στις 20-9-2015 οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι ήταν 96 και ψήφισαν οι 73.

 

 

 

 

Τα αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν, ότι από παλιά υπήρξε στην περιοχή οργανωμένη οικιστική εγκατάσταση, μ’ άλλο άγνωστο όνομα.

 

Η περιοχή του γειτονικού Αγ. Κωνσταντίνου είχε παραχωρηθεί  το 1182 στη βυζαντινή οικογένεια Χορτάτζη, ενώ δεν αναφέρεται το χωριό την περίοδο αυτή.

 

Στο κέντρο του χωριού σώζεται ένας πύργος ενετού άρχοντα, με αποθήκες και στάβλους και φαίνεται αυτός να ήταν ο πυρήνας που γύρω του εγκαταστάθηκαν εργάτες για να καλλιεργούν τα κτήματά του.

 

Ένας δρόμος Ν.Δ. του χωριού που διατηρείται με καλντερίμι, η μοναδική διάβαση προς τα ορεινά χωριά Ασή Γωνιάς-Μυριοκεφάλων, φέρει την ονομασία «Βασιλικός δρόμος» και ήταν κατάλληλος για ενέδρες, από τους χριστιανούς για τους Ενετούς και τους Τούρκους.

 

Τις ενέδρες αυτές τις ονόμαζαν «ζουρίδες» και απ’ αυτές πήρε τ’ όνομά του το Ζουρίδι.

 

Γνωστοί από τις ενέδρες αυτές και τη δράση τους ήταν οι Χαΐνηδες (δραπέτες που κρύβονταν στις γυροποταμιές και σπηλιές, για να αιφνιδιάσουν τον εχθρό). Γνωστός στην περιοχή είναι ο «Σπήλιος του Χαΐνη».

 

Το χωριό αναπτύχθηκε ιδιαίτερα επί Τουρκοκρατίας μετά την ολοκληρωτική καταστροφή του Αρτού και Χριστοχωρίου από τον Χουσεΐν Πασά, μάλιστα όσοι κάτοικοι σώθηκαν (Δρανδάκης, Κακλής, Αγριμάκης) εγκαταστάθηκαν στο Ζουρίδι.

 

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή την περιοχή καταδυνάστευε ένας Τούρκος γενίτσαρος που λεγόταν «Ζουρίδης», τον οποίο σκότωσαν σε ένα γλέντι εξαιτίας της άσχημης συμπεριφοράς του και από το γεγονός αυτό, το χωριό πήρε τ’ όνομά του.

 

Το Ζουρίδι αναφέρεται για πρώτη φορά το 1583 με 103 κατοίκους και το 1881 στο δήμο Ρουστίκων με 170 χριστιανούς και 1 Τούρκο.

 

Το 1900 στον ίδιο Δήμο και μαζί με τον Άγ. Γεώργιο είχαν 276 κατοίκους.

 

Το 1940 αποτελεί κοινότητα με το όνομα Ζουρίδιον και 213 κατοίκους, ενώ το 1981 τους 89 κατοίκους.

 

Το 1995 με Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ 728 τεύχος Δ’), χαρακτηρίστηκε παραδοσιακός οικισμός.

 

 

 

 

 

Ανάμεσα στα χωριά Ζουριδίου – Αγ. Κωνσταντίνου – Κ. Πόρου και μέσα στα λιόφυτα της περιοχής σώζονται τα λείψανα του παλαιού χωριού Αρτού. Μάλιστα τ’ όνομα σώζεται ως τοπωνύμιο της περιοχής.

 

Ήταν ακμαίο χωριό και αναφέρεται στην απογραφή του 1583 με 157 κατοίκους και με 125 οφειλόμενες αγγαρείες. Επίσης αναφέρεται σε συμβόλαιο του 1644 από τον «παπα-Μανώλη καλογερέα από το χωριό Αρτώ».

 

Μία από τις τρεις εκκλησίες του Αρτού είναι του Αγ. Γεωργίου του 1401, όπως αναφέρει η κτητορική επιγραφή, με κατάγραφες τοιχογραφίες: «Ανακενή(σθη και αντιστ)ορήθι ο θήος και πάνσεπτως (να)ός του αγίου και εν(δ)ό(ξ)ου μεγαλωμάρτυρος Γε(ωργί)ου, διά κόπου και μόχθου και εξόδου πολού Νικολάου του Κ… συμβίου αυτού καλής κα(αι) της θυγατρός αυτού… (Αμ)ήν. Έτους 1461, μην σεπτευρύος τες Β’».

 

Οι Αρτιανοί με διαταγή του Ενετού κατακτητή φρουρούσαν συνεχώς το γειτονικό Νησί από τους πειρατές.

 

Το χωριό βρισκόταν σε μεγάλη ακμή το 16^ο-17^ο αιώνα και οι Τούρκοι το απέφευγαν, όπως και όλα τα χωριά του Αζώνα, γιατί ποτέ δεν είχαν κερδίσει μάχη στην περιοχή.

 

Ο Αρτός υπέθαλπτε επαναστάτες και για τον λόγο αυτό δέχτηκε την οργή του Χουσεΐν πασά.

 

Το 1646 μετά την εκπόρθηση του Ρεθύμνου στράφηκε προς τον Αρτό και τα γύρω χωριά, όμως αποκρούστηκε από τους γενναίους Αρτιανούς.

 

Δεν το έβαλε κάτω ο Χουσεΐν και το επόμενο έτος 1647 με ισχυρές δυνάμεις στράφηκε προς την περιοχή την οποία απέκλεισε από 4 σημεία και την κατέλαβε μετά από προδοσία. Κατέστρεψε πρώτα την Παναγία τη Νησιανή και τον αγιόγραφο ναό του Αγ. Νικολάου και στη συνέχεια την Παναγία τη Ρημαγμένη στον Κάτω Πόρο, συνεχίζοντας την πορεία του προς τον Αζώνα.

 

Η άλλη ομάδα του κατέστρεψε τους οικισμού Γουρνιά, Μουρί και μισογκρέμισε την εκκλησία του Αγ. Ιωάννη του Θεολόγου.

 

Η τέταρτη ομάδα των Τούρκων έδωσε σκληρές μάχες στο χώρο της βυζαντινής εκκλησίας του Αγ. Γεωργίου του Πήγαδου και της Λειβάδας, όμως οι Τούρκοι δεν διανοήθηκαν να γκρεμίσουν το ναό του, γιατί τον θεωρούσαν τον Αγ. Γεώργιο και προστάτη τους, ονομάζοντάς τον Εντρελέζε.

 

Οι Αρτιανοί πολέμησαν γενναία, όμως βρέθηκαν περικυκλωμένοι, χωρίς τρόπο διαφυγής και σκοτώθηκαν σχεδόν όλοι, όσοι σώθηκαν σφαγιάστηκαν. Απαγορεύτηκε στο μέλλον η επανίδρυση του εξαφανισμένου ηρωικού Αρτού και μόνο οι ομαδικοί τάφοι και τα ερείπια θυμίζουν την ύπαρξη του χωριού πριν το 1647.

 

 

 

 

Εξαφανισμένος οικισμός κοντά σε Κάτω Πόρο – Ζουρίδι, που κατοικήθηκε στους Μεσαιωνικούς χρόνους γύρω στον 13^ο-15^ο αιώνα και αναφέρεται στις απογραφές του 1577 και 1630.

 

Επίσης το 1633 στον κατάλογο των σκοπιών, επανδρώνει τη σκοπιά της Κούφης με αρχηγό τον Ανδρέα Βλαστό.

 

Φαίνεται να καταστράφηκε το 1647 κατά την εισβολή του Χουσεΐν πασά στην Αρτό, όσοι κάτοικοι σώθηκαν ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στο Ζουρίδι.

 

Από τότε ξεχάστηκε και σήμερα ακούγεται μόνο ως αγροτική περιοχή ως Αστοχώρι ή Σιτοχώρι.

 

Σώζεται σήμερα η κατάγραφη εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Χριστού (για το λόγο αυτό Χριστοχώρι) του 14^ου αιώνα, αλλά και η εκκλησία της Αγ. Παρασκευής.

 

Το 1826 το νερό μιας (βρύσης) της πηγής διοχετεύτηκε στο Ζουρίδι με δαπάνη τούρκου αγά, στη μνήμη των γονέων του, όπως αναγράφεται σε μαρμάρινη πλάκα.

 

Από το Χριστοχώρι κατάγονται οι οικογένειες: Αγριμάκη, Δρανδάκη, Κακλή.

 

 

 

 

Οι Ζουριδιανοί εκτός από την εργατικότητα, τη θρησκευτικότητα διακρίθηκαν για τη φιλοπατρία τους και τον πατριωτισμό τους.

Σ’ όλους τους αγώνες έλαβαν ενεργό μέρος και η προσφορά αίματος υπήρξε σημαντική για την πατρίδα.

 

Επί Τουρκοκρατίας έδρασε ο οπλαρχηγός Σταυριανός Μπίρης, που πήρε μέρος στις επαναστάσεις του 1878 και 1895 με δικό του Σώμα μαζί με τον ανιψιό του Μανούσο Γρυλλάκη. Σκοτώθηκε στις 1-8-1905 στο Βιολί Χαράκι πολεμώντας ηρωικά κατά των Ρωσικών στρατευμάτων κατοχής.

 

Επίσης τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας σκοτώθηκε ο Αναγνώστης Δρανδάκης, ο Μιχάλης Αγριμάκης άφησε τη ζωή του στη Γερμανία αιχμάλωτος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ στον αγώνα του 1912-14 διακρίθηκαν ο οπλαρχηγός Μιχ. Στ. Μπίρης και ο Δ. Χατζηδάκης ή Ζουριδιανός.

 

Στη Μ. Ασία σκοτώθηκαν ο Γιώργος Γρυλλάκης στη μάχη Εσκή Σεχήρ το 1921, όπου πήραν μέρος αρκετοί κάτοικοι.

Στον Αλβανικό πόλεμο και Κατοχή έπεσαν υπέρ πατρίδας ο Παύλος Γριντάκης (Τρεμπεσίνα), ενώ τραυματίστηκε ο Νικόλαος Δρανδάκης και πέθανε αργότερα επίσης είχαν ενεργό συμμετοχή οι Ζουριδιανοί στην Αντίσταση κατά των Γερμανών.

 

Τέλος στον Εμφύλιο και στη Μακεδονία σκοτώθηκε ο Στέλιος Α. Δρανδάκης.

 

 

 

 

Ανάμεσα στους αρκετούς Ζουριδιανούς που διακρίθηκαν σε διάφορους τομείς αναφέρομε τους παλαιότερους:

 

Δρανδάκης Μ. Γεώργιος, εκλέκτορας σε συνέλευση Ρεθύμνου το 1829.

 

Δρανδάκης Δ. Εμμανουήλ, εμπειροτέχνης, μηχανικός με σπουδαία έργα (Γέφυρα Κουρταλιώτη – Μεγάλου Ποταμού 1852).

 

Δρανδάκης Κωνσταντίνος, νομομηχανικός. Το 1900 επισκευάζοντας Νομαρχία, Στρατώνες Ρεθύμνου κ.ά.

 

Δρανδάκης Ν. Βασίλειος, δάσκαλος, έπαρχος, συμβολαιογράφος, εισαγγελέας και πληρεξούσιος το 1897 και 1899. Σχεδίασε τη σημαία της Αυτονομίας.

 

Δρανδάκης Β. Γιώργης, δικηγόρος, πρόεδρος Δικηγορικού Συλλόγου επί θητείας του το 1981 εγκαινιάστηκε το Δικαστικό Μέγαρο.

 

Δρανδάκης Χ. Παύλος (1894-1945), δημιουργός της Μεγάλης Ελλ. Εγκυκλοπαίδειας και εκδότης της το 1926.

 

Δρανδάκης Χ. Δημήτρης, γιατρός – φιλόσοφος, εκδότης και πολιτευτής.

 

Δρανδάκης Ι. Ευάγγελος, δικηγόρος, πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Ρεθύμνου, από τους ιδρυτές της βιβλιοθήκης.

 

Δρανδάκης Νίκος, γυμνασιάρχης και ο ταχυδρόμος του 44^ου Σ.Π. ΤΟ 1940-1941.

 

Λελεδάκης Ι. Γεώργιος (+1936), καθηγητής φιλολογίας, διευθυντής περιοδικού «Κρητικός Αστήρ» Χανίων. Έγραψε πολλά βιβλία με πλούσιο λαογραφικό υλικό.

 

Λελεδάκης Κ. Ιωάννης, Καβρός Ιωσήφ, Φραδέλλος Εμμανουήλ, υποστράτηγοι με μεγάλη προσφορά.

 

Μπίρης Σταύρος (1921-1999), πήρε μέρος στη Μάχη της Κρήτης, εκδότης αρχικά της εφημερίδας «Η Εθνική φωνή» το 1945.
Μετά την απελευθέρωση γενικός γραμματέας στην Κρήτη, ενώ ίδρυσε τον εκδοτικό οίκο «Μπίρης» εκδίδοντας πολλά βιβλία.

 

Το 1952-1956 εκλέχτηκε βουλευτής Ρεθύμνου με το ΕΠΕΚ και το 1963-1964 και 1964-1967 βουλευτής Πειραιά και υπουργός Ναυτιλίας 1964-1965.

 

Ήταν εγγονός του οπλαρχηγού Σταυριανού.

 

Μπίρης Σταυριανός ή Ζουριδιανός οπλαρχηγός που διακρίθηκε σε πολλές μάχες από το 1878 και έπεσε μαχόμενος στο Βιολί Χαράκι στις 1-8-1905. Καταγόταν από τ’ Ασκύφου και είχε παντρευτεί στο Ζουρίδι.

 

Ο θάνατός του προκάλεσε μεγάλη παγκρήτια συγκίνηση, ενώ λέγεται ότι τον μετέφεραν κρυφά γυναίκες και τον έθαψαν στο Ζουρίδι.

 

«Πουλιά μη κελαηδήσετε και ρόδα μαραθείτε τον ήρωα τον Σταυριανό, λυπηθείτε…».

 

 

 

 

Στη διπλανή φώτο διακρίνονται οι:

 

Πάνω: Νικ. Ν. Δρανδάκης  (1880-1912 επιχειρηματίας), Γ. Πισκοπάκης (γιατρός), Βασ. Ν. Δρανδάκης (1858-1954 εισαγγελέας επί Τουρκοκρατίας), Ευαγγ. Ν. Δρανδάκης (1864-1946, έμπορος).

 

Β’ Σειρά: 4^η από αριστερά Χαρίκλεια Ν. Δρανδάκη-Πισκοπάκη, Ελένη Χ. Δρανδάκη-Νικολαΐδη (1890-1962 δασκάλα).

 

Κάτω: Λευτ. Χ. Δρανδάκη-Μπενσουσάν (1879-1983 δασκάλα), Παύλος Χ. Δρανδάκης (1896-1945 εκδότης Μεγ. Ελλ. Εγκυκλοπαίδειας).

 

 

 

 

Στη φώτο 2:

Πάνω από αριστερά: Γιάννης Β. Δρανδάκης (πολιτικός μηχανικός), Χαρά Δρανδάκη, Πόπη Ι. Δρανδάκη (εφοριακός), Παντελής Β. Δρανδάκης (γιατρός).

 

Κάτω: Χρυσάνθη Β. Δρανδάκη (αρχ. Μηχανικός), Ευάγγελος Ι. Δρανδάκης (δικηγόρος), Χρυσή Ι. Δρανδάκη (οδοντίατρος), Αγησίαλος Καπετανάκης (έμπορος), Ελένη Β. Δρανδάκη (φαρμακοποιός).

 

 

 

 

Αγ. Παντελεήμονας (27/7), περικαλλής ενοριακός ναός στο Κέντρο του χωριού με τέμπλο του 1886 και εικόνες του 1892.

 

Αγ. Ιωάννης ο Πρόδρομος.

 

Ανάληψη Κυρίου.

 

Μεταμόρφωση Σωτήρα του 14^ου αιώνα στο Χριστοχώρι.

 

Αγ. Παρασκευή στο Χριστοχώρι.

 

Αγ. Ιωάννης ο Θεολόγος.

 

Αγ. Αντώνιος, Αγ. Νικόλαος, Ζωοδόχος Πηγή.

 

Ιερείς: Ανδρέας Σπαντιδάκης, Ιωάννης Μαυρουλάκης.

 

 

 

Οι μαθητές Ζουριδίου πήγαιναν στο σχολείο Αγ. Κωνσταντίνου που λειτουργούσε από το 1850, ενώ το σχολείο τους ιδρύθηκε το 1872 και από τότε φοιτούσαν σ’ αυτό.

 

Επειδή το Ζουρίδι ήταν κέντρο περιοχής λειτούργησε Ελληνικό Σχολείο (Σχολαρχείο), ανώτερο σχολείο με τρεις τάξεις.

 

Σ’ αυτό φοιτούσαν νέοι από τα γύρω χωριά που ερχόταν με τα πόδια περνώντας ρυάκια και ποτάμια. Μάλιστα σύμφωνα με μαρτυρία του τότε Ρουστικιανού μαθητή Αρ. Παναγιωτάκη, έβγαζαν τα παπούτσια τους στο ποτάμι για να μη βραχούν και να είναι στεγνά. Το μεσημέρι παρέμεναν στο σχολείο τρώγοντας ψωμί και ελιές, ενώ έκοβαν κρυφά και φρούτα για να χορτάσουν. Ήταν το μοναδικό ανώτερο σχολείο της περιοχής και η συμβολή του στην μόρφωση και πρόοδο ήταν σημαντική. Αποτέλεσμα οι πολλοί επιστήμονες από το Ζουρίδι, αλλά και τα άλλα χωριά. Από τους πρώτους δασκάλους Ζουριδίου ήταν οι: παπα-Μανόλης Μαυρομάδης (από Ασφέντου), παπα-Νικόλαος Παπαδάκης (Ζουρίδι), Γεώργιος Δρανδάκης, Ιωάννα Ιατρουδάκη (1930).

 

Ακολούθησαν Φραδέλλου Γεωργία, που εξόπλισε το παλιό σχολείο, Κατσανδρεδάκη Μάρθα, Λεωνιδάκη Βαρούχα Αγάπη (από Ρούστικα για 17 χρόνια 1957-1976), Κιοστεράκης Ορέστης, Δεληδάκης Νίκος (1980) κ.ά.

 

 

 

 

Το πρώτο κτίριο χτίστηκε γύρω στα 1890 στον περίβολο της εκκλησίας του Αγ. Παντελεήμονα.

 

Αργότερα, επειδή υπήρχε φόβος να κλείσει, εξαιτίας που οι μαθητές ολοένα λιγόστευαν, η τότε υπηρετούσα εκεί δασκάλα Λεωνιδάκη Αγάπη, σε συνεργασία με τον τότε πρόεδρο Ιωάννη Φραδέλλο και τον ιερέα Ανδρέα Σπαντιδάκη, προχώρησαν τις εργασίες κτισίματος νέου σχολείου στην είσοδο του χωριού, με προοπτική να εξυπηρετούν και τους μαθητές του διπλανού οικισμού Άγιος Γεώργιος κι έτσι να αυξηθεί ο αριθμός των μαθητών!

 

Οι εργασίες οικοδομής ξεκίνησαν το 1962 σε οικόπεδο που παραχώρησε η εκκλησία και τα έξοδα της τοιχοποιίας έγιναν από το Νομαρχιακό Ταμείο Ρεθύμνου. Οι εργασίες σταμάτησαν για κάποιο διάστημα μέχρι που ο Ο.Σ.Κ. ανάλαβε την αποπεράτωση του διδακτηρίου, με αίθουσα διδασκαλίας, γραφείο και κατοικία διδασκάλου. Το έργο τελείωσε το 1966, επιτυγχάνοντας τον σκοπό της μεταστέγασης του σχολείου από την παλιά του θέση και η αύξηση των μαθητών επετεύχθη…!

 

Βέβαια αργότερα συγχωνεύτηκε με το σχολείο Αγ. Κωνσταντίνου και τελευταία με το πολυθέσιο Γωνιάς.

 

Ζουριδιανοί δάσκαλοι: Παπα -Νικόλαος Παπαδάκης, Γεώργιος Δρανδάκης, Φραδέλλου Γεωργία, Χαρούλα Ι. Δρανδάκη-Ψωμά, Θεανώ Ι. Δρανδάκη-Ταταράκη, Ευγενία Σπαντιδάκη-Ζαμπετάκη (λογοτέχνης), Γαρυφαλιά Δ. Δρανδάκη, Βασίλης Ν. Δρανδάκης, Ελένη και Μαρία Χ. Δρανδάκη.

 

 

 

 

Με σχολική ποδιά (αγόρια-κορίτσια) σε καθημερινή βάση στη φώτο το σχολικό έτος 1972-1973 και οι 17 μαθητές (από Ζουρίδι-Άγ. Γεώργιο) με δασκάλα την Αγάπη Λεωνιδάκη-Βαρούχα.

 

Πάνω σειρά: Μπίρη Κ., Σπαντιδάκης Α., Δρανδάκης Γ., Αγριμάκης Μ., Δρανδάκη Γαρυφ.

 

2η Σειρά: Καρουζάκη Κ.Μ., Σπαντιδάκη Β., Αγριμάκης Ν., Μπίρης Γ., Καρουζάκης Γ., Σπαντιδάκη Ε.

 

Κάτω: Παπαδάκης Γ., Καρουζάκη Κ.Δ., Βερυκάκη Κ., Αγριμάκης Γ., Αγριμάκη Ε., Σπαντιδάκης Γ.

 

 

 

 

Αγριμάκης, Βουγιούκαλος, Γριντάκης, Γρυλλάκης, Δρανδάκης, Κατσανεβάκης, Καβρουλάκης, Κισσανδράκης, Κουντουράκης, Καβρουδάκης, Λελεδάκης, Μπίρης, Μαστροσηφάκης, Παπαδάκης, Πετράκης, Σπαντιδάκης, Σηφογιαννάκης, Φραδέλλος, Χατζηδάκης.