Ηλίας Μοσχάκης: Ο μεγάλος πολέμιος του εμφυλίου

Κάθε Έλληνας έκανε το χρέος του σε δύσκολες εποχές και κάποιοι με το παραπάνω αγωνίστηκαν για τη λευτεριά. Η γενιά του καναπέ, που διαδέχτηκε την πολλά υποσχόμενη αλλά δυστυχώς στην πλειοψηφία της μοσχοκρατικοδίαιτη γενιά του Πολυτεχνείου ούτε και μπορεί να φανταστεί πόση ψυχική δύναμη έκρυβαν οι παππούδες μας που μάχονταν μπέτη με μπέτη το φασισμό. Αυτά που έζησαν οι άνθρωποι μιας ηρωικής γενιάς και να τα βλέπαμε στους τηλεοπτικούς δέκτες μας ούτε που θα το πιστεύαμε. Ήταν νέοι, λεβέντες, όμορφοι, κρυφό όνειρο πολλών κοριτσιών. Ποιος τους εμπόδιζε να χαρούν τη ζωή και τον έρωτα κι όπως εμείς με τόση απάθεια ακούμε σήμερα την κ. Μέρκελ να υποδέχεται τον «Μακεδόνα» λέει πρωθυπουργό, χωρίς να μας καίγεται καρφί έτσι και εκείνοι να άφηναν τις δυνάμεις του άξονα να ταπεινώνουν τη φυλή μας.

Κι όμως τα έκαναν όλα πέρα, ξέχασαν τη ζωή και τα δώρα της κι έγιναν θεριά και στοιχειά της νύχτας για να κατατροπώσουν τον πανίσχυρο κατακτητή.

Η ιδέα του σημερινού αφιερώματος μου δόθηκε από ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ανάγνωσμα που υπογράφει ο Γιώργος Δ. Χρηστάκης και το εντόπισα στην εφημερίδα «Πατρίς» του Ηρακλείου πριν από καιρό.

Αναφερόταν στους γιατρούς της Κρήτης που είχαν οργανωθεί ενεργά στην Εθνική Αντίσταση και ονομάτιζε στο νομό Ρεθύμνου τους:

1. Χριστοφοράκη Μιχάλη Γενική Ιατρική Ρέθυμνο

2. Δασκαλάκη Ευάγγελο Γενική Ιατρική Ρέθυμνο

3. Αγγελιδάκη Γεώργιο Γενική Ιατρική Ρέθυμνο

4. Βουλγαράκη Γεώργιο Γενική Ιατρική Ρέθυμνο

5. Γενεράλη Αλέξανδρο Π. Ν. Γενική Ιατρική Ρέθυμνο που σκοτώθηκε σε μάχη με τους Γερμανούς

6. Στρατιδάκη Νίκο Γενική Ιατρική Ρέθυμνο

7. Κουνάλη Κωσταντίνο Γενική Ιατρική Ανώγεια

8. Μανούσο Νικόλαο Γενική Ιατρική Ανώγεια

9. Βογιατζή Νικήστρατο Ακτινολόγο Ανώγεια

10. Σταυρουλάκη Ιάκωβο Γενική ιατρική Αμάρι

11. Σταυρουλάκη Γεώργιο Γενική ιατρική Αμάρι

12. Κοκονά Νικόλαο Γενική ιατρική Ρέθυμνο

13. Φουντουλάκη Μάρκο Γενική ιατρική Ρέθυμνο

14. Αναγνωστάκη Στέλιο Γενική ιατρική Ρέθυμνο

15. Αλιγιζάκη Στέλιο Γενική ιατρική Ρέθυμνο

16. Τσουδερό Γεώργιο Γενική ιατρική Ρέθυμνο

17. Μοσχάκη Μόσχο χειρουργό Ρέθυμνο

18. Κατσαντώνη Αντώνη Γενική ιατρική Ρέθυμνο

19. Ψυχουντάκη Γεώργιο Γενική ιατρική Ρέθυμνο

Διαβάζεις τα ονόματα αυτά κι ένα ρίγος σε διαπερνά. Ο κατάλογος βέβαια δεν είναι πλήρης, αφού δεν βλέπουμε τον αξέχαστο ήρωα Μιχάλη Μαρούλη και τόσους άλλους που θα ανασύρουμε από τα σκονισμένα αρχεία τις επόμενες μέρες. Περιλαμβάνει όμως πρόσωπα που κάποια από αυτά μένουν εμβληματικές μορφές να μας θυμίζουν τα χρέος.

Όπως ο Γιώργης Αγγελιδάκης που τον σεβάστηκε ο χρόνος και σήμερα στα 98 του χρόνια μας χαρίζει δοθείσης ευκαιρίας τις πολύτιμες μνήμες του που συνθέτουν την ιστορία της νεότερης Ελλάδας.

Από τους γιατρούς που δεν αναφέρονται και ο Ηλίας Αλεξ. Μοσχάκη ο λαμπρός επιστήμονας που κατήργησε τον εμφύλιο.

Ο Δρ. Ηλίας Αλεξ. Μοσχάκης, αδελφός του Μόσχου, γεννήθηκε το 1916 και σπούδασε κι αυτός ιατρική. Ειδικεύτηκε στην Χειρουργική, στην ομάδα του καθηγητή Καραγιαννόπουλου της Σχολής του Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός».

Απέκτησε τεράστια φήμη σαν μοναδικός δεξιοτέχνης χειρουργός. Αν και ο ίσκιος του Μόσχου, ήταν βαρύς πάνω του και τον είχε πάντα πρότυπο, κατάφερε με τη σειρά του, με την κατάρτιση, τον πατριωτισμό και την αγάπη για το συνάνθρωπο να ξεχωρίσει και να θεωρείται μια αυθεντία στην επιστήμη του. Στη διάρκεια του εμφυλίου έδειξε το μεγαλείο της ψυχής του.

Ας αφήσουμε όμως τις μαρτυρίες να το αποκαλύψουν. Και ας πάρουμε αποσπάσματα από το βιβλίο του Μανώλη Χριστουλάκη διακεκριμένου καρδιολόγου «Η Μάχη της Φλώρινας».

«Η Μάχη της Φλώρινας», γράφει μεταξύ άλλων, «δεν αποτελεί στρατιωτική αναφορά ή πολεμική ανταπόκριση. Είναι η αντικειμενική περιγραφή μετά από σχεδόν μισό αιώνα, ενός περιστατικού, μιας πτυχής της μάχης που έζησε, εβίωσε ένας απλός στρατιώτης.

Τα συναισθήματα είναι αδύνατον να καταγραφούν, όσοι όμως έτυχε να ζήσουν παρόμοια περιστατικά είναι σε θέση να συναισθανθούν αυτόν τον στρατιώτη.

Η μνήμη του άδικου χαμού τόσων αθώων παιδιών ήταν το κίνητρο της συγγραφής αυτού του σύντομου σημειώματος.

Γύρω από το 1033, σ’ ένα ύψωμα που καταλήγει η Μποσδροβίτσα, 500 μέτρα πάνω από τη Φλώρινα γίνεται σκληρή μάχη. Κάποια στιγμή ήρθε διαταγή όλοι οι φοιτητές να μεταβούν στο Νοσοκομείο της Φλώρινας.

Στο νοσοκομείο γινόταν χαμός.

Είμαστε καμιά δεκαπενταριά πρωτοετείς και δευτεροετείς της Ιατρικής της Φαρμακευτικής και της Οδοντιατρικής. Στο νοσοκομείο γινότανε χαμός! Θάλαμοι, διάδρομοι, σκάλες γεμάτα από τραυματίες και κάθε τόσο διακομίζονταν και καινούργιοι.

Χειρούργος ήταν ο οπλίτης-ιατρός Ηλίας Μοσχάκης, αποσπασμένος εκεί απ’ την 250 χειρουργική Μονάδα. Έφεδρος πολίτης ιατρός! Ο Σωτήρας. Παλαιότερα ήταν επιμελητής στο Λαϊκό Νοσοκομείο της Αθήνας, δεξί χέρι του καθηγητή Καραγιαννόπουλου.

Παρουσιαστήκαμε στο Μοσχάκη και μετά τα πρώτα λιγοστά λόγια μας ανέθεσε… καθήκοντα. Στραβάδια εμείς τότε της Ιατρικής (πρωτοετείς και δευτεροετείς) θα αναλαμβάναμε να παίξουμε σημαντικούς ρόλους μέσα σ’ ένα χειρουργείο, που στην ουσία βλέπαμε για πρώτη φορά! Βοηθοί χειρουργού, εργαλειοδότες, αναισθησιολόγοι, νοσοκόμοι κ.λπ.

Ο Μοσχάκης μας έστειλε να ψάχνουμε ανάμεσα στους τραυματίες να βρούμε τα πιο επικίνδυνα περιστατικά.

Τα τραύματα στην κοιλιά από θραύσματα ολμοβομβίδων ήταν τα πιο ύπουλα, τα πιο επικίνδυνα.

Το θραύσμα έκανε μια μικρή τρυπούλα στο τοίχωμα, ο τραυματίας αισθανότανε ένα καυτερό τσίμπημα και μετά το ξεχνούσε. Μέσα του όμως είχε φωλιάσει ο θάνατος!

Αμέσως μετά τον τραυματισμό η κοιλιά γινότανε σκληρή σαν «σανίδι». Αυτή την κατάσταση της κοιλιάς έπρεπε με την ψηλάφηση να διαπιστώσουμε εμείς.

Ατέλειωτες ώρες ο Μοσχάκης μέσα στο χειρουργείο έσωζε ζωές και ζωές. Με μικρές διακοπές για φαγητό και ξεκούραση συνέχιζε να χειρουργεί επί μέρες».

Στην αναφορά αυτή του Μανόλη Χριστουλάκη, αξίζει να προσθέσουμε και τη βεβαίωση του Κωνσταντίνου Βάκκα, επίατρου-διευθυντή του 428 Στρατ. Νοσοκομείου, που αναφέρει:

«Ο Ανθ/τρος Μοσχάκης Ηλίας υπηρέτησε από 23/10/48 -30/5/49, ως Τμηματάρχης Χειρουργός του ως άνω Νοσοκομείου.

Κατά το χρονικό τούτο διάστημα εξετέλεσεν την υπηρεσία του λίαν ευσυνειδήτως ως άριστος επιστήμων, ως ανώτερος άνθρωπος και λαμπρός πατριώτης.

Η μόνη του σκέψις ήτο ο πόνος του αρρώστου και μόνη του φροντίς η ανακούφιση αυτών. Δια της αρίστης του επιστημονικής μορφώσεως κατώρθωσε να διασώσει εκ βεβαίου θανάτου πλείστους τραυματίας. Δια τους βαρέως τούτους, ιδιαιτέρως, νυχθημερόν παρέστεκεν πλησιόντων, κατηύθυνε την νοσηλείαν κι ήλεγχε αυστηρότητα κάθε αμέλειαν ή παράλειψιν.

Κατά το ως άνω διάστημα ενοσηλεύθησαν υπ’ αυτού και εχειρουργήθησαν, συνολικώς 1100 ασθενείς, με άριστα αποτελέσματα. Απέσπασε πλειστάκις τα συγχαρητήρια κατά τα γενομένας επιθεωρήσεις, επροτάθη παρ’ ημών δια το μετάλλιον εξαιρέτων πράξεων και δια πολεμικόν Σταυρόν Γ’ τάξεως…».

Κι όμως ένας παράφρονας λίγο έλειψε να τον στείλει στον τάφο. Αναφέρει σχετικά στ’ απομνημονεύματά του ο γιατρός Μανόλης Χριστουλάκης:

«Εκατοντάδες ζωές έσωσε ο Μοσχάκης. Ξέρετε ποια ήταν η ανταμοιβή του; Μια μέρα διακομίστηκε στο νοσοκομείο ένας λοχαγός, σε αθλία κατάσταση, με κουρελιασμένα κυριολεκτικώς τα δυο του σκέλη από νάρκη, με μεγάλη αιμορραγία και σε κατάσταση σοκ και «δηλητηρίασης» που προκαλούσε η απορρόφηση τοξικών ουσιών από τα κατατεμαχισμένα σκέλη του. Τον βάλαμε στο χειρουργείο και παρά τις υπεράνθρωπες, άψογες επιστημονικώς, προσπάθειες του γιατρού Μοσχάκη ο λοχαγός απέληξε.

Πριν καλά καλά γνωστοποιηθεί επισήμως ο θάνατος, τα «χωνιά», απέναντι, μετέδιδαν στους αποδώ, με τη γνωστή πια στις μέρες εκείνες φρασεολογία «…σας φάγανε το λοχαγό στο χειρουργείο της Φλώρινας, όλοι έτσι θα πάτε».

Άγνωστο για ποιο λόγο, ο ανθυπασπιστής του λόχου που διοικούσε ο λοχαγός, ξεκίνησε για τη Φλώρινα, μπήκε με δυο-τρεις άλλους στο νοσοκομείο, αναζήτησε το γιατρό Μοσχάκη, που μόλις έβγαινε από το λουτρό και τον πυροβόλησε στην κοιλιά!

Ευτυχώς ο γιατρός Μοσχάκης χειρουργήθηκε απ’ τον χειρουργό Γαϊτάναρο, που ήρθε από το νοσοκομείο της Κοζάνης και στη συνέχεια αφού σταθεροποιήθηκε η κατάστασίς του, διακομίστηκε στην Αθήνα. Ο δράστης μετά από χρόνια καταδικάστηκε σε τρία χρόνια φυλάκιση με… αναστολή!».

Για τον Ηλία Μοσχάκη δεν υπήρχαν τραυματίες της μιας ή της άλλης πλευράς σε εκείνη την παράλογη εποχή του εμφυλίου πολέμου. Και αναφέρει σχετικά, ο ίδιος, σε μια σειρά από μνήμες του με γενικό τίτλο «Οδοιπορικό θανάτου»:

«Κάποτε οι εγχειρήσεις και η περίθαλψη των τραυματιών στρατιωτών τελείωσε. Όμως οι διάδρομοι του νοσοκομείου ξαναγέμισαν με τραυματίας αντάρτας. Μου συνεστήθη από τη Διεύθυνση του Νοσοκομείου ότι έπρεπε να ξεκουραστώ και μετά να επιληφθώ της περίθαλψης και των τραυματιών αυτών. Αντέδρασα έντονα. Με δική μου ευθύνη και πρωτοβουλία έθεσα σε κίνηση και πάλι όλο το μηχανισμό.

Η ψυχή και το κουράγιο κρατούσαν γερά, μα το σώμα είχε κουραστεί. Τα πόδια μου παρουσίαζαν έντονα ορθοστατικά οιδήματα.

Ξαναμπήκα στο χειρουργείο και εχειρούργησα όλους τους τραυματίας αντάρτας χωρίς εξαίρεση, χωρίς διάκριση με την ίδια προσοχή και φροντίδα. Τούτο διεπιστώθη από κλιμάκιο του Ο.Η.Ε., που έφθασε μεσάνυχτα στο νοσοκομείο κι επιστοποίησε την άψογη επιστημονική κι ανθρωπιστική αντιμετώπιση και περίθαλψη των τραυματιών.

Όμως μια σφαίρα απ’ ένα επαγγελματία φονιά διέκοψε άδικα το έργο εκείνο. Μόνο όσοι αντιμετώπισαν τα βαριά τραύματα από τις νάρκες με τα μη ανατασσόμενα τοξικά shock γνωρίζουν γιατί πέθανε ένα παλικάρι, ο λοχαγός του φονιά.

Η σφαίρα εκείνη -πιστεύω από θεία πρόνοια- κτύπησε στην πόρπη της ζώνης μου, πήρε λοξή κατεύθυνση χωρίς να θίξει ζωτικά όργανα. Φαίνεται πως κάποτε και οι σφαίρες σέβονται. Για το επεισόδιο εκείνο εξεδόθησαν διαταγές της ΙΙ Μεραρχίας και του Β6 /ΓΕΣ προς όλας τα υγειονομικάς μονάδας.

Η συμπάθεια και η συμπαράσταση της Ιατρικής κοινότητας υπήρξε συγκινητική. Το τραύμα επουλώθη. Όμως η ουλή παρέμεινε».

Όπως ο Ηλίας Μοσχάκης, έτσι κι όλοι οι συνάδελφοί του, μπορεί να ήταν ταγμένοι στον αγώνα αλλά δεν έκαναν διακρίσεις όταν ένας συνάνθρωπος κινδύνευε. Πόσα δεν έχουν να πουν για το Γιώργη Αγγελιδάκη. Μπροστά στον άρρωστο έκανε το καθήκον του σαν γιατρός. Στο μετερίζι του αγώνα έκανε το χρέος του ως πατριώτης.

Αξίζει να αφιερώσουμε μερικά ακόμα δημοσιεύματα στους γιατρούς της Αντίστασης και του Αγώνα. Και αυτούς που αναφέρονται σε επίσημες λίστες και σε ανώνυμους. Κυρίως σ’ αυτούς τους αδικημένους. Η λησμονιά του ιστορικού μας γίγνεσθαι οδήγησε τη χώρα μας στα σημερινά της αδιέξοδα. Και το γεγονός ότι αφήσαμε να χαθούν στη λήθη εκείνοι που αγωνίστηκαν για τη δική μας ελευθερία.