Ολοκληρώνοντας σήμερα το αφιέρωμά μας στις σημαντικότερες εθνικές στιγμές που συμμετείχε ο Παύλος Βαρδινογιάννης, θα αναφερθούμε στη δράση του όταν η χούντα των συνταγματαρχών είχε βάλει τη δημοκρατία στο «γύψο».
Στις 19 Απριλίου 1967 αναγγέλλεται η προκήρυξις εκλογών για τον Ιούνιο του ιδίου έτους.
Ο Παύλος Βαρδινογιάννης όμως, έπρεπε να παραστεί ως μάρτυρας σε δίκη, στο Ρέθυμνο, στις 21 Απριλίου 1967. Κανόνισε λοιπόν να συναντηθεί με τον Γέρο της Δημοκρατίας το ίδιο εκείνο απόγευμα, της 19ης Απριλίου, για να κλείσουν τον συνδυασμό του Ρεθύμνου και να μην αφήσει πίσω του εκκρεμότητες. Είχε σκοπό να μείνει στην Κρήτη για τον προεκλογικό του αγώνα.
Στη συνάντηση παρέστη και ο Ανδρέας.
Όταν γύρισε στο σπίτι του κατά τις 10 το βράδυ ήταν περίεργα σιωπηλός, σχεδόν βλοσυρός. Οι συνεργάτες του που τον περίμεναν με αγωνία παραξενεύτηκαν.
«Κλείσατε τον συνδυασμό;» τον ρώτησαν με αγωνία.
«Γιατί; Περιμένετε να γίνουν εκλογές;» τους απάντησε. Κι επειδή τον κοίταζαν απορημένοι βιάστηκε να διευκρινίσει:
«Έχω την πληροφορία για δικτατορία των Στρατηγών. Πληροφορία που ανέφερα τόσο στον Γέρο όσο και στον Ανδρέα, ο οποίος ήτο παρών στην συνάντησή μας. Δεν με πίστεψαν όμως κι η απάντησις του Ανδρέα ήτο: «Έχουμε την βάση με το μέρος μας. Δεν χάνουμε τις εκλογές» κι εγώ του απήντησα: «Την βάση την έχουμε τον στρατό δεν τον ελέγχουμε».
Τελικά η δικτατορία έγινε. Όχι όμως από τους στρατηγούς όπως ανεμένετο αλλά από τους συνταγματάρχες. Στις 11 το βράδυ της 20-4-1967, ο Παύλος αποχωρεί για Ρέθυμνο μέσω Ηρακλείου.
Ξημέρωμα της 21ης Απριλίου 1967, πληροφορείται ο Σήφης την κήρυξη της δικτατορίας στο Ηράκλειο που βρισκόταν και σπεύδει να συναντήσει τον Παύλο στο ΞΕΝΙΑ που έμενε ανήσυχος μήπως τον συλλάβουν.
Αρχικά του πρότεινε να πάνε στα Χανιά υπολογίζοντας στην υποστήριξη του Μεράρχου, του διοικητή Αεροπορίας και του Ναυάρχου της Ναυτικής Βάσης που ήταν φίλοι τους.
Κι ενώ ήταν έτοιμοι να ξεκινήσουν καταφθάνει ο στρατηγός Χαράλαμπος Λουκάκης που επρόκειτο να είναι υποψήφιος στις εκλογές του Ιουνίου.
Ο Παύλος ζήτησε από το Σήφη να περιμένουν το στρατηγό για να πάρουν και τη γνώμη του. Εκείνος όμως ήταν αντίθετος με τη λύση της διαφυγής.
«Ως νομιμόφρονες πολίτες θα πάμε σπίτια μας» τους είπε.
Ο Παύλος δεν υπαναχώρησε. Με συντροφιά το Μανόλη Πετράκη και το Σπύρο Βότζη έφθασε στους Καλούς Λιμένες και με το πλοίο του Ομίλου «Μανουέλλα Β» έφυγε στο εξωτερικό.
Έφτασε πρώτα στην Κωνσταντινούπολη, από εκεί διέφυγε στο Παρίσι κι αργότερα στο Λονδίνο και στην Αμερική.
Τα χρόνια εκείνα της εξορίας του συνέχισε και πολλαπλασίασε τις διασυνδέσεις του με εξέχουσες προσωπικότητες, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική.
Αυτό που χαρακτήριζε τον Παύλο και του το αναγνώριζαν ακόμα και οι πολιτικοί του αντίπαλοι ήταν η διορατικότητά του. Όταν μιλούσε έδινε την εντύπωση ότι έβλεπε το μέλλον μιας κατάστασης όπως αυτής που οδήγησε στην τραγωδία της Κύπρου.
Κι επειδή πάντα έβαζε πάνω από όλα το εθνικό συμφέρον έκανε μια ύστατη προσπάθεια να την αποτρέψει.
Γράφει μια επιστολή στο Γεώργιο Παπαδόπουλο αναφέροντας μεταξύ άλλων «…Έχετε καθήκον σεβόμενοι την αποστολή των Ενόπλων Δυνάμεων να παραδώσετε την εξουσία στον λαό… Σε σας εναπόκειται να διαλέξετε μεταξύ μιας θέσεως στην ιστορία και του εδωλίου του κατηγορημένου…».
Για να μεθοδεύσει λοιπόν την προσπάθειά του αυτή, το 1972, αποφασισμένος να πείσει τους δικτάτορες επιστρέφει στην Ελλάδα όπου όμως η προσπάθειά του υπονομεύθηκε από διάφορες πλευρές και ματαιώθηκε. Θύμα κι αυτός της αιώνιας κατάρας της φυλής Αντιμετώπισε δίκη και καταδικάστηκε για τη στάση του στο Κίνημα.
Δεν το βάζει κάτω και επανέρχεται κάνοντας προσωπική επαφή με τους συνταγματάρχες, γι’ αυτό που ήδη είχε γράψει στον Γ. Παπαδόπουλο. Δηλαδή να γίνει αναίμακτη παράδοσης της εξουσίας. Την εποχή εκείνη γράφει στην εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» το «Από Λαού Άρξασθαι».
Το 1973 έρχεται σ’ επικοινωνία με τον, επίσης, εξόριστο στο Παρίσι, Κωνσταντίνο Καραμανλή. Συναποφασίζουν να προσπαθήσει να πείσει τους συνταγματάρχες για την αναίμακτη μεταβίβαση της εξουσίας στον Καραμανλή. Την στιγμή που ο Παύλος πήγαινε στο αεροδρόμιο για να υποδεχθεί τον Καραμανλή γίνεται το αντικίνημα του Ιωαννίδη και ανατρέπονται τα πάντα αλλά αποφεύγεται η δική του σύλληψη.
Οι εξελίξεις δικαίωσαν τις προβλέψεις του. Είχαμε την τραγωδία της Κύπρου και την πτώση της δικτατορίας.
Αργότερα, μετά την μεταπολίτευση, το 1977, ανασύστασε το Κόμμα των νεοφιλελευθέρων χρίζοντας αρχηγό όχι τον εαυτό του αλλά τον Κων. Μητσοτάκη, ο οποίος μπήκε στην Βουλή με το μεγάλο αριθμό ψήφων που συγκέντρωσε ο Παύλος στο Ρέθυμνο. Ο τόπος που αγάπησε για μια ακόμα φορά τον τίμησε και του έδωσε τη δυνατότητα να μπει στην Βουλή. Τον επόμενο χρόνο, το Κόμμα των Νεοφιλελευθέρων προσχώρησε στην Νέα Δημοκρατία και το 1981, ο Παύλος Βαρδινογιάννης, συμμετείχε ως Γενικός Γραμματεύς στην επαναδραστηριοποίηση του Κόμματος των Φιλελευθέρων με αρχηγό αυτή τη φορά, τον Νικήτα Βενιζέλο.
Το 1981 κατεβαίνει πάλι υποψήφιος με το Κόμμα των Φιλελευθέρων αλλά το εκλογικό σύστημα δεν του επέτρεψε να εκλεγεί, παρότι έλαβε μεγάλο ποσοστό των ψήφων του νομού Ρεθύμνης. Επέλεξε να ζητήσει την ψήφο των Ρεθυμνιωτών με το Κόμμα των Φιλελευθέρων κι όχι ως υποψήφιος με το Κόμμα της Νέας Δημοκρατίας παρά το γεγονός ότι η συμμετοχή του στο ψηφοδέλτιο του Ράλλη θα του εξασφάλιζε την βεβαιότητα της εκλογής του.
Είναι γεγονός ότι εκείνη την ιστορική χρονιά οι πάντες, ιδιαίτερα οι νέοι ψηφοφόροι ένοιωθαν έντονη την ανάγκη της αλλαγής. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε καταφέρει να ενώσει ιδεολογικά τις προοδευτικές δυνάμεις.
Αυτό που δεν έπρεπε να συμβεί ήταν οι αχαρακτήριστες συμπεριφορές στο όνομα της αλλαγής. Δεν έπρεπε να ξεχαστούν οι προσφορές του Παύλου στον τόπο και να απαξιωθεί η πολιτική αξία του.
Όπως μου έλεγε δεν τον πείραζε να βλέπει πρώην φίλους του να τον προκαλούν σείοντας έξω από το γραφείο του τη σημαία της αλλαγής.
«Το ΠΑΣΟΚ είναι ένα ΣΟΚ στην πολιτική μας ζωή» έλεγε χαρακτηριστικά.
Αυτό δικαιολογεί τα πάντα. Όχι όμως κι αυτές τις προκλητικές συμπεριφορές από άτομα μάλιστα που ακόμα και τη ζωή τους όφειλαν στον Όμιλο έχοντας με έξοδα του υποβληθεί σε πανάκριβες εγχειρίσεις στο εξωτερικό.
Δεν «αναγόρευε» ο Παύλος Ομολογούσε τη βαθειά του πίκρα.
Ο Παύλος Βαρδινογιάννης υπήρξε ο εμπνευστής και δημιουργός του Αραβο-Ελληνικού Επιμελητηρίου Εμπορίου και Αναπτύξεως, του οποίου και διετέλεσε Πρόεδρος μέχρι τον θάνατό του. Χάριν της ενεργητικότητας και του δυναμισμού του συνέβαλε δημιουργικά στην ανάπτυξη των δεσμών που συνδέουν την χώρα μας με τον αραβικό κόσμο.
Φαίνεται πως αυτά τα τελευταία γεγονότα του 81, επηρέασαν την υγεία του Λέγεται πως δεν έδειχνε πια διάθεση για ζωή μετά την τελευταία περιπέτεια της υγείας του. Δεν άξιζε αυτά που έζησε.
Ευτυχώς βέβαια που δεν έζησε και το άλλο κωμικοτραγικό που ευτυχώς δεν το θυμάται κανένας.
Ο Παύλος είχε μια θαυμάσια έπαυλη στην οποία εκτός από σπάνια φυτά διέθετε και μια σπάνια συλλογή από παραδείσια πτηνά.
Όπως ήταν επιθυμία του αυτά επρόκειτο να δωριθούν στο δήμο Ρεθύμνου για να τα χαίρονται οι δημότες του.
Έτυχε να είναι σε εκείνη τη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου που θα αποφάσιζε για την αποδοχή ή όχι της δωρεάς.
Κι εκεί που περίμενε κανείς μια πανηγυρική αποδοχή, εκφράστηκε αμφιβολία αν χρειάζεται τα πουλιά το Ρέθυμνο και για να γίνει τελικά δεκτή η δωρεά θα έπρεπε να εξασφαλιστεί και η …διατροφή τους.
Δεν γέλασε το παρδαλό κατσίκι αλλά χαμογέλασαν και τα μουστάκια των Ηρακλειωτών, αφού ο Μανόλης Καρέλης ο τότε δήμαρχός του έσπευσε να ζητήσει με κάθε τίμημα τα παραδείσια αυτά πτηνά για το δήμο του. Και τα πήρε.
Σαν άνθρωπος ο Παύλος ήταν δίκαιος και σωστός. Λάτρευε τα ανίψια του, ιδιαίτερα την Όλγα. Αγαπούσε όλα τα παιδιά του κόσμου. Και μερικές φορές θύμιζε κι ο ίδιος παιδί.
Από μια εκδήλωση ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΕΙΩΝ 1991 αντιγράφουμε τα παρακάτω από ομιλία που πραγματικά σκιαγραφούσε τη μεγάλη αυτή μορφή της πολιτικής.
Άνθρωπος εκπληκτικής ευφυίας, με καταπληκτική ικανότητα στην μάθηση. Εκφραστής της γνήσιας λεβεντιάς της Κρητικής του ράτσας, με πάμπολλες αρετές. Αρετές που κληρονόμησε από τους προγόνους του.
Ελεύθερος, ειλικρινής, αντρειωμένος, θαρραλέος, αποφασιστικός, μ’ ευελιξία κι αλύγιστη αγωνιστική διάθεση. Με τόλμη, πράτος, διακριτικός, διορατικός, με σύνεση και σωφροσύνη. Καρτερικός, μετριοπαθής, με έντονο αίσθημα δικαιοσύνης και ακλόνητον πίστη στη δημοκρατία και τ’ ανθρώπινα δικαιώματα.
Ψύχραιμος και στις πιο αντίξοες συνθήκες και περιστάσεις.
Είχε κρυστάλλινη διαύγεια πνεύματος, και σωστή κρίση. Κρίση βγαλμένη μέσα από την σοφία που τον διακατείχε.
Άνθρωπος της ανιδιοτελούς προσφοράς προς τον καθένα, ο Παύλος Βαρδινογιάννης, σ’ ολάκερη την ζωή του.
Εγνώριζε να προσαρμόζει την δράση σε σκοπούς κι όχι σε σκοπιμότητες κι αυτό ήταν που τον έκανε ξεχωριστό.
Διετήρησε την ανθρωπιά του μέσα του, σ’ όλο της το μεγαλείο. Ανθρωπιά που δεν θυσίασε στην ματαιοδοξία, δηλαδή την προσωπική φιλοδοξία.
Δεν ξεχώριζε τους Κρητικούς και δη τους Ρεθυμνιώτες σε φίλους κι αντιπάλους. Βοηθούσε όποιον μπορούσε κι όσο μπορούσε και πολλές φορές περισσότερο κι απ’ ότι μπορούσε.
Τ’ όνομα εδέσποζε του επιθέτου. Παύλο τον ξέρανε αλλού, Παυλή τον αποκαλούσαν στο Ρέθυμνο, στην Κρήτη κι όλοι εγνώριζαν ότι επρόκειτο για τον Παύλο Ιωάννου Βαρδινογιάννη.
Αγωνιστής των δημοκρατικών ιδεών και ιδεωδών δεν εγνώριζε συμβιβασμούς μπρος στο συμφέρον του Έθνους και της δημοκρατίας.
Υπεστήριζε με πάθος την αλήθεια, το δίκαιο κι εμάχετο σκληρά την αδικία.
Ανερριχάτο το βουνό της ζωής ως Ελεύθερο Κρητικό Αγρίμι.
Ανδρώθηκε στην πολιτική με τους μεγάλους της εποχής δασκάλους, τον θεμιστοκλή Σοφούλη, τον Νικόλαο Πλαστήρα, τον Γεώργιο Παπανδρέου, τον Σοφοκλή Βενιζέλο ο οποίος και τον εμύησε στα μυστήρια της Διεθνούς Πολιτικής και τον οδήγησε να παρακολουθεί τα διεθνή γεγονότα στην βάση τους.
Έφτασε να μιλά όλες τις σημαντικές γλώσσες του κόσμου: Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Αραβαικά, ιταλικά, Ρωσσικά.
Έφτασε να γνωρίζει καλά τα βασικότερα προβλήματα της διεθνούς κοινωνίας χωρίς όμως ποτέ ν’ αποκολλάται από την ρίζα του.
Έφτασε να γνωρίζει καλά τα μικρά και μεγάλα προβλήματα του λαού της Κρήτης, του λαού του Ρεθύμνου. Του δικού του λαού. Το λαό για τον οποίο πολλές φορές, (400 περίπου) έδωσε ο ίδιος αίμα για να γίνει μετάγγιση σε κάποιον από εκείνους.
«Ρουσφέτι, έλεγε, δεν είναι όταν βοηθείς τον οιονδήποτε άνθρωπο να βρει το δίκιο του… Αυτό είναι το καθήκον του κάθε πολιτικού. Το αντίθετο είναι εύνοια προς τους ισχυρούς και καταδίκη των αδυνάτων».
Ο καθένας που του χτύπαγε την πόρτα εγνώριζε εκ των προτέρων ότι θα υπήρχε ανταπόκρισις στο χτύπημά του γι’ αυτό κι έπαιρνε το θάρρος να την χτυπήσει. Σχεδόν όλοι έφευγαν σχεδόν πάντα δικαιωμένοι. Έτσι δικαιωμένοι έφυγαν από το γραφείο του Παύλου Βαρδινογιάννη 12.000 άνθρωποι γιατί ο Παυλής τούτους ν’ αρκείτο στις υποσχέσεις και την παραπλάνηση αλλά τα δίκαια αιτήματα τους έμπρακτα υλοποιούσε.
Ο Παύλος δεν επαναπαύετο στα μεγάλα λόγια αλλά πίστευε στα μεγάλα έργα. Γι’ αυτό κι ο Παύλος είχε πολλούς και μπιστικούς φίλους κι έτσι εξηγούνται τα 1.200 περίπου προσωπικά του βαφτιστήρια.
Εγνώριζε, ακολουθούσε, συντηρούσε και διέδιδε τα ήθη και τα έθιμα της ιδιαιτέρας του πατρίδος με παθολογική αγάπη.
Λάτρευε το λαό του. Τον λαό της Κρήτης ολάκερης και δη του Ρεθύμνου. Μοιραζόταν μαζί του τις χαρές και τους πόνους του. Έτρωγε, έπινε και χόρευε στην χαρά τους, μαζί τους. Συμπαραστάτης στην λύπη, στον πόνο, στο πένθος τους.
Δεν εμφανίζετο στα χωριά του Ρεθύμνου μόνο κατά τις προεκλογικές ημέρες για να μοιράσει μεγάλες υποσχέσεις μαζί με μικρά ψηφοδέλτια.
Δεν ήτο κάτοικος Αθηνών και βουλευτής Ρεθύμνης.
Ήτο κάτοικος όλων των χωριών του Ρεθύμνου, γιατί ζούσε μέσα στις ζεστές κι αγνές καρδιές των Ρεθυμνίων. Γνώριζε τους περισσότερους όχι μόνο με τα μικρά τους ονόματα μα και με τα παρατσούκλια τους, καθώς πλείστες φορές και το οικογενειακό τους δέντρο.
Ήτο βουλευτής όχι μόνο του κάθε Ρεθυμνίου μα και του κάθε Κρητικού, του κάθε Έλληνα.
Περιέρχετο τα χωριά χειμώνα – καλοκαίρι κι ευρίσκετο στην Βουλή όταν έπρεπε ν’ ακούσει και ν’ ακουστεί, όταν έπρεπε ν’ απαιτήσει και να ελέγξει.
Αληθινός, αγνός φίλος, προστάτης κι υποστηρικτής στις ανάγκες όλων.
Με το σαρίκι και τα στιβάνια, που πολλές φορές φορούσε, ήτο γνήσιος Κρητικός και με το φράκο ήτο γνήσιος διπλωμάτης.
Εξέχουσες προσωπικότητες απ’ όλους τους χώρους των πέντε ηπείρων, πολιτικές, πολιτιστικές, οικονομικές, ανθρώπους των τεχνών και των γραμμάτων καθώς και καθηγητές και πρυτάνεις πολλών πανεπιστημίων υπήρξαν προσωπικές του γνωριμίες και προσωπικού του φίλοι. Με ανθρώπους του διπλωματικού σώματος όλων σχεδόν των χωρών της υδρογείου τον συνέδεαν στενοί δεσμοί φιλίας.
Μεταξύ όλων αυτών μερικά μόνο ονόματα: ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Θεοτοκάς, ο Ρίτσος, ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος… Ο Νιάρχος, ο Αριστοτέλης Ωνάσης, η Μαρία Κάλλας, ο Γουίνστον Τσώρτσιλ, οι Ρούσβελτ, οι Αϊζενχάρουερ, οι Κέννεντυ… ο Νίξον, γερουσιαστές και Κυβερνήτες της Αμερικής, ο Ντε Γκώλ, ο Πομπιντού, ο Ζισκάρ Ντ’ Εσταίν…ο Φαρολύκ. Ο Νάσερ, ο Σαντάντ, ο Καντάφι (στον οποίο κάποτε ο Παύλος χάρισε το πρώτο τουφέκι που κατασκεύασε η Ελληνική Βιομηχανία Όπλων – Ε.Β.Ο.), ο Αραφάτ. Οι βασιλείς της Σουηδίας, της Δανίας, της Ολλανδίας, της Αγγλίας, του Βελγίου, της Ισπανίας του Μονακού, της Σαουδικής Αραβίας, του Μπρουνέι, της Ιορδανίας, οι σεΐχηδες των Αραβικών Εμιράτων, ο Πάππας της Ρώμης, ο Προκαθήμενος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, Αθηναγόρας, καθώς και τους: Αλεξανδρείας, ιεροσολύμων, Αμερικής, Αυστραλίας και τόσοι άλλοι με τους περισσοτέρους δε από τους οποίους έχει και φωτογραφίες…
Αυτός ήταν ο Παύλος Βαρδινογιάννης που αγαπήσαμε και θα τιμάμε πάντα τη μνήμη του.
ΠΗΓΕΣ:
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΡΕΘΥΜΝΟ: Παύλος Βαρδινογιάννης
ΕΝΤΥΠΟ ΦΙΛΩΝ ΠΑΥΛΟΥ ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗ (Αρχείο Δημήτρη Τζανακάκη)
