Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΑΡΚΑΤΑΤΟΥ*
Καλές προοιωνίζονται οι προοπτικές για την ανάπτυξη της περιφέρειας της χώρας μας, αν φυσικά η κυβέρνηση αρθεί στο ύψος των περιστάσεων. Μόλις πριν λίγες εβδομάδες το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο κατάληξαν σε προσωρινή πολιτική συμφωνία σχετικά με τους κανόνες της πολιτικής συνοχής και τα διαρθρωτικά ταμεία που στηρίζουν την πολιτική της ΕΕ για οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή. Το ποσόν που αποτελεί μια από τις σοβαρότερες προίκες της ΕΕ είναι πάνω από 240 δισεκατομμύρια ευρώ επενδύσεων της ΕΕ κατά την περίοδο 2021-2027. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ταμείο Συνοχής αποτελούν μέρος του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Το κείμενο του σχεδίου κανονισμού θα οριστικοποιηθεί από τα αρμόδια όργανα που συναποφασίζουν τους πρώτους μήνες του 2021 1.
Για τις λιγότερο αναπτυγμένες περιφέρειες ορίζονται πέντε νέοι στόχοι πολιτικής που αντικατοπτρίζουν τις πολιτικές προτεραιότητες της ΕΕ και οι οποίοι θα καθορίσουν τους τομείς επενδύσεων που χρηματοδοτούνται από τα ταμεία:
- μια πιο έξυπνη Ευρώπη – καινοτόμος και έξυπνος οικονομικός μετασχηματισμός
- μια πιο πράσινη Ευρώπη με χαμηλή περιεκτικότητα σε άνθρακα
- μια πιο συνδεδεμένη Ευρώπη – κινητικότητα και περιφερειακή συνδεσιμότητα ΤΠΕ
- μια πιο κοινωνική Ευρώπη – εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα των κοινωνικών δικαιωμάτων
- Η Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες – βιώσιμη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη αστικών, αγροτικών και παράκτιων περιοχών μέσω τοπικών πρωτοβουλιών.
Το σχέδιο κανονισμού εισάγει επίσης ορισμένες αλλαγές, όπως:
- μείωση της γραφειοκρατίας για τις διαχειριστικές αρχές
- αυξανόμενη ευελιξία για αποτελεσματικότερη κατανομή πόρων
- ενίσχυση του δεσμού με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο
- καθιέρωση δυνατοτήτων που πρέπει να εφαρμόζονται καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου προγραμματισμού, όπως η αποτελεσματική παρακολούθηση των δημοσίων συμβάσεων, η συμμόρφωση με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και η εφαρμογή της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία
- πραγματοποίηση μιας νέας ενδιάμεσης αναθεώρησης το 2025 για να εξασφαλιστεί ότι τα προγράμματα αντιμετωπίζουν επαρκώς τις νέες προκλήσεις που θα προκύψουν τα επόμενα χρόνια
- εισαγωγή νέου μηχανισμού παρακολούθησης του κλίματος για την ισχυρή συμβολή των διαρθρωτικών ταμείων στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα.
Αρχίζει και γίνεται συνείδηση πλέον, ότι η συγχρηματοδότηση στις περιφέρειες είναι αναγκαία μήπως και γίνουμε αδιάψευστοι μάρτυρες μιας ενδεχόμενης σύγκλισης με τις περισσότερο αναπτυγμένες περιφέρειες. Και τούτο γιατί τα όρια των περιφερειών ορίζονται ως εξής:
- λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες – κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ μικρότερο από το 75% του μέσου όρου της ΕΕ
- περιφέρειες μετάβασης – κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ μεταξύ 75% και 100% του μέσου όρου της ΕΕ
- πιο ανεπτυγμένες περιφέρειες – κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ άνω του 100% του μέσου όρου της ΕΕ
Όλα τα προγράμματα συνοχής απαιτούν εθνικές συνεισφορές εκτός από τη χρηματοδότηση της ΕΕ. Η συμφωνία αναφέρει ότι το μερίδιο των πόρων της ΕΕ δεν θα είναι υψηλότερο από:
- 85% για λιγότερο ανεπτυγμένες και εξόχως απόκεντρες περιοχές
- 70% για περιοχές μετάβασης που ταξινομήθηκαν ως λιγότερο ανεπτυγμένες την περίοδο 2014-2020
- 60% για περιοχές μετάβασης
- 50% για πιο ανεπτυγμένες περιοχές που προηγουμένως ταξινομήθηκαν ως περιοχές μετάβασης
- 40% για πιο ανεπτυγμένες περιοχές
Το Ταμείο Συνοχής θα εξακολουθήσει να υποστηρίζει μόνο τα κράτη μέλη των οποίων το κατά κεφαλήν ΑΕΕ είναι μικρότερο από το 90% του μέσου όρου της ΕΕ. Το ποσοστό συγχρηματοδότησης της ΕΕ δεν θα υπερβαίνει το 85%. Στις χώρες αυτές ανήκει και η χώρα μας και έτσι είμαστε στην καρδία της επιλεξιμότητας των χρηματοδοτήσεων αυτών.
Τα κύρια διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία είναι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο Plus και το Ταμείο Συνοχής, ενώ το νέο Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης είναι μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Τα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από αυτά τα ταμεία στοχεύουν στη μείωση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων στα κράτη μέλη και σε ολόκληρη την Ευρώπη, ενισχύοντας έτσι την ενιαία αγορά.
Βέβαια όλα τα στοιχεία που αναφέραμε πρέπει να ντύνονται και με τον μανδύα της πανδημίας που έχει ταλανίσει τόσο τις ζωές μας, αλλά και έχει επιφέρει καταθλιπτικά κατάγματα στην οικονομία μας. Στα κοινοτικά κείμενα αναφέρεται ρητά ότι «Μετά το ξέσπασμα του COVID-19, το υφιστάμενο πλαίσιο συνοχής αποδείχθηκε καθοριστικό για την ταχεία υποστήριξη στα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση των αρχικών επιπτώσεων της πανδημίας. Με βάση αυτή τη θετική εμπειρία, εισήχθη μια νέα διάταξη που επιτρέπει προσωρινά μέτρα στη χρήση των κεφαλαίων ως απάντηση σε εξαιρετικές και ασυνήθιστες περιστάσεις.
Επίσης, ενόψει της οικονομικής επιρροής της πανδημίας, τα κράτη μέλη θα έχουν επιπλέον ευελιξία για τη μεταφορά πόρων μεταξύ των ταμείων για την καλύτερη αντιμετώπιση των ειδικών αναγκών τους.
Η εφημερίδα μας έχει αναφερθεί πολλές φορές στη χρηματοδότηση που προέρχεται από την ΕΕ. Έτσι και στο άμεσο μέλλον θα αναλάβουμε μια συνολική προσπάθεια να αναπτύξουμε το σύνολο των δράσεων που χρηματοδοτούνται ή συγχρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Έτσι, τονίζουμε εξ αρχής ότι όλα τα κράτη μέλη θα χρησιμοποιήσουν πόρους του ΕΤΠΑ για να συμβάλουν στην ψηφιακή και πράσινη μετάβαση χρηματοδοτώντας έργα σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, όπως έρευνα και καινοτομία, ψηφιοποίηση υπηρεσιών, ενεργειακή απόδοση, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κυκλική οικονομία και βιοποικιλότητα. Ταυτόχρονα, στο πνεύμα της αλληλεγγύης και για την αντιμετώπιση των περιφερειακών ανισορροπιών, τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες με υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΕ θα πρέπει να αφιερώσουν ένα σημαντικό μερίδιο των εθνικών τους κονδυλίων στον έξυπνο οικονομικό μετασχηματισμό και τις πράσινες επενδύσεις. Τα λιγότερο ευημερούσα κράτη μέλη και οι περιφέρειες θα είναι σε θέση να επενδύσουν περισσότερο στη βελτίωση της πρόσβασης στην ποιοτική απασχόληση και στην ποιοτική εκπαίδευση και κατάρτιση, καθώς και στην κοινωνική ένταξη των μειονεκτουσών ομάδων.
* Ο Γιώργος Μαρκατάτος είναι διευθύνων σύμβουλος
