Από τότε που είδα το φως του ήλιου, στο Ατσιπόπουλο, έβλεπα στο σπίτι μας μια παράξενη και ακαταλαβίστικη για τα παιδικά μου μάτια εικόνα. Αυτή ήταν μέσα σε μια μεγάλη κρεμαστή κορνίζα στο δωμάτιο υποδοχής του σπιτιού μας. Και σαν να βλέπω τον φιλίστορα πατέρα μας, να είναι μπροστά της και να μιλά γι’ αυτήν απευθυνόμενος στους επισκέπτες μας. Κι’ ακόμη σαν να ακούω τη μάνα μας να λέει. Όποιος κι’ αν μπει στο σπίτι, τούτονε το κάδρο ξανοίγει.
Πρόκειται για τη γκραβούρα που τυπώθηκε στην Αθήνα, στις αρχές του 1899 και απεικονίζει με μοναδικό τρόπο την ανακήρυξη της Κρήτης σε «αυτόνομη πολιτεία» τον Δεκέμβρη του 1898. Μόνο όταν άρχισα να συλλαβίζω, ξεκίνησα να ρωτώ. Κι’ από τότε συνέχεια ρωτώ και πάντα μαθαίνω.
Το ξεκίνημα έγινε από την επιγραφή που είναι στο κάτω μέρος της, με μεγάλα κεφαλαία γράμματα «Η ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ». Στο πάνω μέρος της, η Λευτεριά με τη μορφή αγγέλου, που κρατά στα χέρια του μια πλουμιστή επιγραφή κι’ αυτή με κεφαλαία, ΧΑΙΡΕ ΚΡΗΤΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ. Ένα στεφάνι και μια σάλπιγγα. Στα δεξιά μια ερειπωμένη εκκλησία. Αριστερά μια αψίδα, που έχει στο πάνω μέρος της, την επιγραφή κι’ αυτή με κεφαλαία, ΚΡΗΤΙΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ. Στο τοξωτό της τμήμα, γραμμένα με χρονολογική σειρά τα έτη που αυτές έγιναν 1770, 1821, 1833, 1841, και 1858, 1866-69, 1878, 1880, 1896-97. Δίπλα τους οι θυρεοί, με τις σημαίες των «προστάτιδων δυνάμεων» και στο μέσο τους, η σημαία της Ανεξάρτητης Κρητικής Πολιτείας με το τούρκικο αστέρι- σύμβολο της κρητικής υποτέλεια στον σουλτάνο, Κάτω και ανάμεσα σε όλα αυτά τα επτά πρόσωπα – παράγοντες του συγκεκριμένου πολιτικού γεγονότος και πολλοί συμβολισμοί . Από δεξιά προς τα αριστερά βλέπουμε, την τούρκικη σκλαβιά, με τη μορφή κυβισμένου Ογκόλιθου, που ήταν αλυσοδεμένη η Κρήτη και στις δύο ορατές πλευρικές του έδρες βλέπουμε, από τη μια την ημισέληνο και το αστέρι της οθωμανικής αυτοκρατορίας και στην άλλη τη σουλτανική σφραγίδα, τον επιλεγόμενο τουρά.
Στην πάνω επίπεδη έδρα, ο λαός της Κρήτης, με τη μορφή του κρητικού πολεμιστή που κρατά μια βαριά και να σπα τις αλυσίδες της σκλαβιάς, βοηθούμενος από τον ένα εκ των προστατών βασιλιά της Ιταλίας Ουμβέρτο Α. Στη μέση, η ιδιαίτερη μας πατρίδα η Κρήτη, με τη μορφή της μισολιπόθυμης και ρακένδυτης κοπελιάς, που έχει στο ένα της χέρι, τμήμα της αλυσίδας της σκλαβιάς, να υποβαστάζεται από τους άλλους τρείς προστάτες, τον Γάλλο πρωθυπουργό Φίλιξ Φορ, τη Βασίλισσα της Αγγλίας Βικτωρία και τον Ρώσο μονάρχη Τσάρο. Αριστερά και πάνω στο σκαλοπάτι της αψίδας, ο πρίγκιπας Γεώργιος, πρώτος ύπατος αρμοστής της Κρήτης που οι ξένοι διόρισαν. Δίπλα του, ο φλογερός πατριώτης, Ιωάννης Σφακιανάκης, πρώτος πρόεδρος της βουλής των Κρητών (1899). Κύριο πρόσωπο των πολιτικών πραγμάτων της Κρήτης από το 1878 μέχρι την επανάσταση του Θερίσσου το 1905 και μέντορας του Ελευθερίου Βενιζελου .
Στην άκρη αριστερά ο δυσαρεστημένος Τούρκος επικυρίαρχος, με βλοσυρό πρόσωπο, σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ που είναι το ίνδαλμα του σημερινού αλλά «εκλεγμένου» Σουλτάνου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Στο έδαφος ριγμένα, συμβολικά η τουρκική σημαία με σπασμένο κοντάρι, ένα ματωμένο σπαθί, δύο κουμπούρες, τμήμα της σπασμένης αλυσίδας και ένα ανθρώπινο κρανίο.
Τώρα πρέπει να αναφερθώ στη διαδρομή της αναφερομένης γκραβούρας και εκ των πραγμάτων στην οικογένεια μου. Την προμηθεύτηκε ο θείος του πατέρα μου, Παύλος Τζέλησης και την τοποθέτησε στο κατάστημα του (καφενείο και χασάπικο) που είχε στον κεντρικό δρόμο του Ατσιποπούλου. Το κατάστημα αυτό, σήμερα στεγάζει το εργαστήρι, του γνωστού οργανοποιού, χωριανού και φίλου Γιώργη Παπαλεξάκη. Κι’ όταν σταμάτησε τη λειτουργία του τη μετέφερε στο σπίτι του, που αργότερα έγινε πατρικό μας. Ο θείος του πατέρα μου, Παύλος Τζέλησης (1866-1944) δεν δημιούργησε δική του οικογένεια. Ήταν αδελφός της γιαγιάς μου, Ειρήνης συζύγου Μανώλη Πολογιωργάκη το γένος Ιωάννη Τζέληση ή Γεραματζογιάννη. Ζούσε με τον ανηψιό του και πατέρα μου, Νίκο Πολογιωργάκη (1902-1975) από τον Νοέμβριο του 1905, που πέθανε η αδελφή του και γιαγιά μου Ειρήνη κι’ ο άνδρας της μετανάστευσε στην Αμερική. Ήταν δηλαδή το μοναδικό πρόσωπό στο οποίο ο πατέρας μου γνώρισε τη γονική αγάπη και στοργή.
Σύμφωνα πάντα με τις αφηγήσεις του πατέρα μου. Ο θείος του ο Παυλής, κατά τη διάρκεια του Β’ παγκοσμίου πολέμου, του έδειχνε τη γκραβούρα και του έλεγε. Δυο φορές στη ζωή μου εόρτασα την Ανάσταση μέσα στον Δεκέμβρη . Η μια είναι τούτηνε κι’ η άλλη τον Δεκέμβρη του 13. Εσύ βέβαια δεν τη καλοθυμάσαι γιατί ήσουνε κοπελάκι, εγώ όμως. Γι’ αυτό απίς φύγουνε οι Γερμανοί θα μου φέρεις τη φωτογραφία τσι εορτής τσι ένωσης απού γίνηκενε τοτεσάς στα Χανιά για να τηνε βάλω δίπλα τσι. Μόνο που αυτός «έφυγε» πριν φύγουν αυτοί.
Μπορεί ο γεννημένος στην επαναστατημένη Κρήτη του 1866, Παύλος Τζέλησης του Ιωάννη. Αδελφός της γιαγιάς μου και θείος του πατέρα μου. Να εόρτασε με τους σιόκαιρους του, την ανάσταση μέσα στο Δεκέμβρη δύο φορές. Εγώ όμως με τους δικούς μου. Χάρη σ’ αυτούς. Εορτάζαμε και θα εορτάζουμε την ανάσταση, πάντα στην ώρα της, με κατάνυξη και χαρά. Ευτυχίσαμε ακόμη πριν από πέντε χρόνια, να γιορτάσουμε την επέτειο των 100 χρόνων από την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων, αυτής της επετείου. Η περιφέρεια Κρήτης και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών Ελευθέριος Βενιζέλος συνδιοργάνωσαν έκθεση με τίτλο Κρήτη Πορεία προς την Ένωση. Απίστευτη ήταν η χαρά μου, όταν είδα αυτή τη γκραβούρα να κοσμεί σε σμίκρυνση το εξώφυλλο του έντυπου-οδηγού της έκθεσης αυτής.
Δεν είχε περάσει ούτε ένας χρόνος από τότε που παλιννοστήσαμε. Όταν άκουσα τον Λευτέρη, τον αδελφό που μου στέρησε ο καρκίνος να μου λέει. Συνεννοήθηκα με τη μάνα μας και θα πάρω τη. γκραβούρα στα Χανιά για να την ανατυπώσω. Έχω ένα φίλο αυτής της δουλειάς, που θα μας κάνει το καλλίτερο. Και την ξαναγυρίσω στον τόπο της. Έτσι και έγινε. Γι’ αυτό ένα πιστό και άριστο αντίγραφο της, στολίζει το σπίτι μας και με ταξιδεύει στο παρελθόν.
Υ.Σ. Ευχαριστώ θερμά τον νέο επιστήμονα της ιστορίας και χωριανό μας Κωστή Φραδέλλο του Ανδρέα για τη βοήθεια του.
