Η διάσωση της παλιάς πόλης, παρελθόν-παρόν-μέλλον

Ο σχεδιασμός για τη Διάσωση της Παλιάς Πόλης έχει τρία σκέλη, τα εξής σε αδρές γραμμές:

α. Η εκπόνηση της θεμελιακής Μελέτης της Παλιάς Πόλης από Ερευνητική Ομάδα της Πολυτεχνικής Σχολής Θεσσαλονίκης (Καθηγητής Ν. Μουτσόπουλος, Γ. Ζέρβας). Η Μελέτη αυτή αποτέλεσε πραγματική αποκάλυψη για την Π.Πόλη, γιατί έφερε στο φως όλο τον μνημειακό της πλούτο, τον αξιολόγησε με κλασικό τρόπο και διατύπωσε πολύτιμες ιδέες και προτάσεις. Αποτελεί μόνη της μια βάση δεδομένων.

β. Η εκπόνηση της Μελέτης Αντιπλημμυρικής Προστασίας της Παλιάς Πόλης από Ερευνητική Ομάδα της Πολυτεχνικής Σχολής Θεσσαλονίκης (Καθηγητής Ιάκ. Γκανούλης), η οποία αποδέχτηκε τη βασική λύση που προτείναμε, δηλαδή την εκτροπή του χειμάρρου «Καμαράκι» προς τα δυτικά και αγωγό από το Ορφανοτροφείο μέχρι το «Καμαράκι», και τη συμπλήρωσε με Λεκάνες Ανάσχεσης Πλημμυρικών Αιχμών στους τρεις βασικούς χειμάρρους ανάντη της πόλης.

γ. Η διεξαγωγή Έρευνας Σεισμικής Τρωτότητας της Παλιάς Πόλης, ως μέρους της Μελέτης Αντισεισμικής Προστασίας του Ρεθύμνου, από Ερευνητική Ομάδα του Πανεπιστημίου Αθηνών (Καθηγητές Καρύδας- Λέκκας), του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου και του Οργανισμού Αντισεισμικής Προστασίας (Ο.Α.Σ.Π.). Η Ομάδα εγκατέστησε στην πόλη πέντε Επιταχυνσιογράφους που δίδουν χρήσιμα στοιχεία για την ασφάλεια των κατασκευών, παλαιών και νέων.

δ. Η εκπόνηση Μελέτης Υποθαλάσσιου Αγωγού για την ασφαλή εκβολή στη θάλασσα του Δικτύου Ομβρίων και εσωτερικής Αντιπλημμυρικής Προστασίας της Παλιάς Πόλης από Ερευνητική Ομάδα της Πολυτεχνικής Σχολής Θεσσαλονίκης (Καθηγητής Χριστόφ. Κουτίτας).

ε. Σχετική με την αναβάθμιση του Τουρισμού όχι μόνο της Π. Πόλης αλλά γενικότερα του Ρεθύμνου είναι η εκπόνηση Ερευνητικής Μελέτης για την κατασκευή Κρηπιδωμάτων Προστασίας των Λουομένων στην ανατολική παραλία από Ομάδα του Πανεπιστημίου Αιγαίου (Καθηγητής Καραμπάς Θεοφ.). Το έργο αυτό κάποτε πρέπει να χρηματοδοτηθεί, για να αποτραπούν κατά το δυνατόν οι ετήσιοι πνιγμοί και να αναδειχτούν οι αμμουδιές του Ρεθύμνου ασφαλείς καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους ανεξάρτητα από ρεύματα και κυματισμούς, όπως σε όλες τις τουριστικά προηγμένες χώρες.

στ. Η εκπόνηση Κυκλοφοριακής Μελέτης Παλιάς και Νέας Πόλης για την ορθή ρύθμιση της κυκλοφορίας. Για την εφαρμογή της διαμορφώθηκαν ανάλογα οι βασικοί οδικοί άξονες (Κουντουριώτη από του Κόρακα την Καμάρα μέχρι τον Άγιο Νικόλαο και Μοάτσου), έργο που συνέχισε η διάδοχος Δημοτική Αρχή προσθέτοντας την οδό Γερακάρη – Δημακοπούλου και άλλες.

Με τις ανωτέρω έρευνες και Μελέτες το θέμα της Προστασίας και Ανάδειξης της Παλιάς Πόλης τέθηκε εξ αρχής σε επιστημονικό επίπεδο και προωθήθηκε σε σωστή βάση.

α. Η Απόφαση του Δήμου να διασώσει και να αναδείξει την Παλιά Πόλη. Μ’ αυτήν ξεκίνησε και σ’ αυτή στηρίχτηκε το όλο θέμα.

β. Η συγκρότηση υψηλού επιπέδου Επιστημονικής Επιτροπής από Αρχαιολόγους και άλλους Ειδικούς υπό την προεδρία μου με έργο τη σύνταξη των προδιαγραφών της Μελέτης της Π. Πόλης και την παρακολούθηση και έλεγχο της εκπόνησής της και της εκτέλεσης του όλου Προγράμματος. Η Επιτροπή αυτή αναπλήρωσε με τον καλύτερο τρόπο την παντελή έλλειψη στελεχειακού δυναμικού του Δήμου.

γ. Η κατάργηση του Ρυμοτομικού Σχεδίου του 1947, που αλλοίωνε καταστροφικά τον ιστορικό χαρακτήρα της Παλιάς Πόλης, και η αποκατάσταση του αυθεντικού πολεοδομικού ιστού της με βάση τα βενετσιάνικα ρυμοτομικά σχέδια (ΡΙΑΝΤΕ) και την υφιστάμενη ρυμοτομική διαμόρφωση. Περπατήσαμε με τον Δημήτρη Φοβάκη βήμα προς βήμα και τους 98 δρόμους της Παλιάς Πόλης με τις Πινακίδες του παλαιού Σχεδίου στο χέρι συγκρίνοντας και αποκαθιστώντας.

δ. Η έκδοση Π.Δ/τος για την αναστολή κάθε δόμησης στην Παλιά Πόλη, επί δύο χρόνια, μέχρι να συνταχθεί η Μελέτη Προστασίας και Ανάδειξής της.

ε. Η ίδρυση και λειτουργία ειδικής Υπηρεσίας για την Παλιά Πόλη, του «Γραφείου Παλιάς Πόλης», στα πλαίσια Προγραμματικής Σύμβασης που υπογράψαμε με το ΥΠΠΟ, το ΥΠΕΧΩΔΕ, το ΤΑΠ, τον ΕΟΤ, την ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ και τη ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΡΕΘΥΜΝΗΣ.

Σκοπός της Υπηρεσίας αυτής, που περιελάμβανε αρχιτέκτονες, αρχαιολόγους, πολιτικούς μηχανικούς κλπ., ήταν η βαθύτερη δυνατή γνώση της Παλιάς Πόλης ως μνημείου και η οργάνωση και παρακολούθηση όλων ανεξαιρέτως των παρεμβάσεων που γίνονται ή θα γίνουν σ’ αυτήν, σε συνεργασία με τη 13^η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και τις άλλες Εφορείες και Υπηρεσίες του ΥΠΠΟ. Συνέταξε μελέτες, επέβλεψε έργα, παρακολούθησε στενά την πορεία του όλου Προγράμματος Προστασίας και Ανάδειξης της Παλιάς Πόλης, εισηγήθηκε ενέργειες και μέτρα και γενικά αποτέλεσε τον εξειδικευμένο μόνιμο Φορέα του θέματος. Σήμερα έχει ενσωματωθεί στον νέο δημοτικό φορέα, την ΚΕΔΗΡ.

στ. Η εκπόνηση και θεσμοθέτηση Ειδικού Οικοδομικού Κανονισμού. Ο Κανονισμός αυτός έλυσε αποφασιστικά όλες τις υφιστάμενες αγεφύρωτες αντιφάσεις μεταξύ του αρχαιολογικού νόμου και του Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού και καθόρισε τον τρόπο έκδοσης των οικοδομικών αδειών στην Παλιά Πόλη. Περιλαμβάνει και ειδικό χρωματολόγιο, για να επιλέγουν οι ιδιοκτήτες χρώματα που συνάδουν με τον αισθητικό χαρακτήρα της Παλιάς Πόλης

ζ. Η ίδρυση και λειτουργία της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης – Αποχέτευσης (ΔΕΥΑΡ), η οποία επωμίστηκε το βάρος του συνόλου των υδραυλικών έργων της Παλιάς Πόλης, μέσα στα οποία εντάχθηκαν και τα υπόγεια δίκτυα της Ανάπλασής της.

η. Σειρά Κανονιστικών Πράξεων που ρύθμιζαν επί μέρους θέματα.

Πρέπει να ειπωθεί ότι κάθε μια από τις ανωτέρω ενέργειες, που εδώ αποδίδονται με δυο-τρεις γραμμές, απαιτούσε για την ολοκλήρωσή της πολύμηνες ή και πολυετείς προσπάθειες και άκαμπτη επιμονή και υπομονή, χωρίς να είναι ποτέ βέβαιη η ευόδωσή της. Άλλωστε αρκετές άλλες δεν ευοδώθηκαν ποτέ.

Υ.Γ. Εκτεταμένο ιστορικό φωτογραφικό υλικό από την προηγούμενη κατάσταση και τα έργα της Παλιάς Πόλης βρίσκεται στο βιβλίο μου «Παλιά Πόλη, από υποβαθμισμένο γκέτο μοχλός ανάπτυξης του Ρεθύμνου», στα βιβλιοπωλεία.