Με τη βοήθεια των ηλεκτρονικών υπηρεσιών του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, στο παρόν αρθρίδιο θα παρουσιάσουμε δημόσια εκπαιδευτικά διαφόρων βαθμίδων ιδρύματα σε χώρες που ανήκαν παλαιότερα στην ΕΣΣΔ και στα οποία διδάσκονται σήμερα τα ελληνικά, λόγω της παρουσίας ελληνικού στοιχείου εκεί.
Ας κάνουμε αρχή με τα σχολεία του Ουζμπεκιστάν που διδάσκεται η ελληνική γλώσσα και στα οποία φοιτούν περί τους 100 μαθητές, με διδάσκοντες έναν αποσπασμένο εκπαιδευτικό από την Ελλάδα και 6 επιτόπιους εκπαιδευτικούς.
Η Ομογένεια στο Ουζμπεκιστάν αποτελείται κυρίως από ομογενείς της Ρωσίας, που εκτοπίσθηκαν στην Κ. Ασία κατά τη δεκαετία του 1940, και από πολιτικούς πρόσφυγες εξ Ελλάδος.
Σε ό,τι αφορά το Αζερμπαϊτζάν, στο Μπακού, την πρωτεύουσα της χώρας, λειτουργεί το Κέντρο Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού στα πλαίσια του Σλαβικού Πανεπιστημίου στο οποίο φοιτούν περί τους 50 σπουδαστές.
H ελληνική ομογένεια του Αζερμπαϊτζάν βρίσκεται συγκεντρωμένη στο Μπακού και αριθμεί μερικές εκατοντάδες άτομα. Η πλειονότητα των ομογενών αυτών έλκει την καταγωγή της από Έλληνες Ποντίους της Μ. Ασίας, οι οποίοι μετανάστευσαν στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα στο Μπακού.
Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία που σχετίζονται με τη Γεωργία. Συγκεκριμένα, στην εν λόγω πρώην Σοβιετική Δημοκρατία παρατηρείται μεγάλο ενδιαφέρον για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, τα Ελληνικά Γράμματα και τον πολιτισμό. Στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Τιφλίδας λειτουργεί το Ινστιτούτο Νεοελληνικών, Βυζαντινών και Κλασσικών Σπουδών με 80 φοιτητές, ενώ στα Πανεπιστήμια του Αχαλτσίχε και του Βατούμ λειτουργούν έδρες Ελληνικών Σπουδών. Επιπλέον, στα σχολεία της Γεωργίας διδάσκεται η Ελληνική γλώσσα σε 1.680 μαθητές.
Το ελληνικής καταγωγής ομογενειακό στοιχείο στη Γεωργία, αριθμεί σήμερα περίπου 15.000 άτομα, οι περισσότεροι των οποίων είναι υπερήλικες που διαμένουν κυρίως στην περιοχή της Τσάλκα. Η συρρίκνωση οφείλεται στο μεγάλο κύμα παλιννόστησης που άρχισε ευθύς μετά την κατάρρευση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και συνεχίζεται με αυξομειώσεις μέχρι και τις ημέρες μας.
Σε πέντε πολύ γνωστές πόλεις της Ουκρανίας λειτουργούν έδρες (Κίεβο, Συμφερούπολη, Μαριούπολη) και τμήματα (Οδησσός, Λβιβ) νεοελληνικής γλώσσας. Τα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων, Πατρών και Αιγαίου συνεργάζονται με ουκρανικά Πανεπιστήμια και υλοποιούν προγράμματα εκμάθησης της ελληνικής και φιλοξενίας Ουκρανών φοιτητών και καθηγητών στην Ελλάδα.
Η παρουσία του ελληνικού στοιχείου κυρίως στην Νότια και Ανατολική Ουκρανία, είναι σημαντική και ανάγεται στις περιόδους της αρχαιότητας και του Βυζαντίου. Ο αριθμός των ελληνικής καταγωγής Ουκρανών ανέρχεται σε 91.000 άτομα, αν και η Ομοσπονδία Ελληνικών Κοινοτήτων Μαριούπολης εκτιμά ότι είναι πολύ περισσότερα.
Επόμενος σταθμός μας είναι η Εσθονία. Όπως σημειώνουν οι υπηρεσίες του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, αξιόλογη συνεργασία παρατηρείται, τα τελευταία χρόνια, μεταξύ ελληνικών και εσθονικών πολιτιστικών φορέων, με αντιπροσωπευτικό παράδειγμα την συνεργασία των μουσείων Φρυσίρα στην Αθήνα και της εσθονικής πόλεως Pärnu, για τη φιλοξενία εικαστικών εκθέσεων Ελλήνων καλλιτεχνών στην Εσθονία. Στο Tartu της Εσθονίας, εξάλλου, λειτουργεί Τμήμα Κλασσικών Σπουδών για λατινικά και αρχαία ελληνικά.
Ενώ στην περιοχή του Τουρκμενιστάν δραστηριοποιούνται λίγοι επιχειρηματίες ελληνικής καταγωγής, που στην πλειονότητά τους κατοικούν στην πρωτεύουσα Ασκαμπάντ, από το 1972, ο καθηγητής Βίκτωρ Σαρηγιαννίδης πραγματοποιεί εκτεταμένες αρχαιολογικές ανασκαφές στην έρημο Karakum στην περιοχή Gonur Tepe, που οδήγησαν στην ανακάλυψη ενός αρχαίου πολιτισμού, ο οποίος έχει μεγάλη συνάφεια και είναι σύγχρονος με των Μινωικό πολιτισμό.
Στο Καζακστάν συναντούμε σημαντικό σε αριθμό ελληνικό στοιχείο. Στη χώρα ζουν σήμερα 10-12 χιλιάδες ομογενείς, οργανωμένοι σε αρκετούς συλλόγους και σωματεία. Έτσι ίσως εξηγείται γιατί στα κρατικά Πανεπιστήμια του Αλμάτυ, Al Faraby και Abylai Khan διδάσκεται η νέα ελληνική γλώσσα.
Ενώ στην Κιργιζία ζουν περί τους 700 ομογενείς, στο Πανεπιστήμιο του Μπισκέκ λειτουργεί το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού και Νεοελληνικής Γλώσσας ΕΛΛΑΣ, τη στιγμή που τα ελληνικά διδάσκονται και στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της χώρας.
Στη Λεττονία διαβιούν ελάχιστοι Έλληνες (περί τα 100 άτομα) και μερικοί ομογενείς, γόνοι κυρίως μικτών οικογενειών, ενώ αν και στη Λιθουανία δεν υπάρχουν πολλοί Έλληνες, εντούτοις στον τομέα του πολιτισμού οι δεσμοί Λιθουανίας – Ελλάδας είναι αξιόλογοι και χαρακτηριστική είναι η λειτουργία ελληνο-λιθουανικού Πολιτιστικού Κέντρου στα πλαίσια αδελφοποιήσεως Βίλνιους-Πειραιώς με σημαντική δραστηριότητα σε πολιτιστικές εκδηλώσεις. Άλλες αδελφοποιημένες πόλεις είναι οι: Ύδρα/Kaunasκai, Αγ. Παύλος Θεσσαλονίκης/Kaishiandoris. Στο Πανεπιστήμιο του Βίλνιους, τέλος, λειτουργεί Τμήμα Κλασσικής Φιλολογίας όπου δίνονται μαθήματα ελληνικής γλώσσης.
Προχωρούμε. Αφού στο Τατζικιστάν δεν έχει καταγραφεί ελληνική παρουσία, ας πάμε και στη Μολδαβία. Η ελληνόγλωσση εκπαίδευση παρέχεται σε τρία Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας. Σήμερα ο αριθμός των ομογενών που διαβιούν στην Μολδαβία κυμαίνεται μεταξύ 3.000 και 4.000 ατόμων, που προέρχονται, κυρίως από όλες τις περιοχές της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. και στην πλειοψηφία τους είναι ρωσόφωνοι.
Τελευταίος σταθμός του «ταξιδιού» μας, όμως, θα είναι η Ρωσία. Η Ελληνική γλώσσα, σύμφωνα με τα στοιχεία του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, διδάσκεται στα Πανεπιστήμια της Μόσχας, της Α. Πετρούπολης και της Ν. Ρωσίας. Ιδιαίτερης αναφοράς χρήζουν το Τμήμα Βυζαντινής και Νεοελληνικής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Λομονόσωφ της Μόσχας, το Τμήμα Νεοελληνικών του Παιδαγωγικού Πανεπιστημίου της Μόσχας, το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Κουμπάν και την έδρα Φιλολογίας του Κρατικού Πανεπιστημίου Πετροζοβόνσκτ στην Αγία Πετρούπολη. Να σημειωθεί, λοιπόν, και ότι στο Νότο του Ευρωπαϊκού τμήματος της Ρωσικής Ομοσπονδίας κατοικεί ένας όχι ευκαταφρόνητος αριθμητικά ελληνικής καταγωγής πληθυσμός.
