Ο Θουκυδίδης πίστευε ότι το επιχείρημα του δικαίου έχει αξία μόνο όταν υπάρχει η δύναμη η οποία μπορεί να το επιβάλει. Τα πολιτικά όντα, και κατ’ επέκταση τα κράτη, είναι ανόμοια όσο αφορά τις δυνάμεις και τις δυνατότητες τους στο να επιβληθούν στους άλλους και να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους. Για τον Θουκυδίδη, ο οποίος επηρέασε μια από τις μεγαλύτερες σχολές σκέψης των διεθνών σχέσεων, είναι σημαντικό για κάθε κράτος να γνωρίζει τη θέση του και να προσαρμόζεται στην πραγματικότητα αυτής της άνισης κατανομής ισχύος. Η ισχύς ενός κράτους δεν είναι απαραίτητα στρατιωτική. Μπορεί κάλλιστα να είναι πολιτική, οικονομική ή πολιτισμική.
Η Ελλάδα δεν προσεκλήθη στην διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη. Για τα κόμματα της αντιπολίτευσης το γεγονός αυτό αποτέλεσε ένα «Βατερλό» για την κυβέρνηση, ενώ για το κυβερνών κόμμα η ευθύνη βαραίνει την προηγούμενη κυβέρνηση που δεν είχε δείξει ενδιαφέρον τα προηγούμενα χρόνια να συμμετάσχει σε αντίστοιχες διασκέψεις. Και οι δύο αυτές απόψεις αποτελούν επιχειρήματα μόνο για εσωτερική κατανάλωση. Δεν υπήρξε καμία νίκη ή ήττα, υπήρξε και υπάρχει διπλωματική κινητικότητα και διαμόρφωση συσχετισμού δυνάμεων.
Η αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα απλά δρα στα πλαίσια των δυνατοτήτων της. Και αυτή η αλήθεια είναι που διαχρονικά αποφεύγεται να ειπωθεί στους πολίτες. Είθισται οι πολιτικοί να προβαίνουν σε ένα διαγωνισμό του ποιος θα φανεί ποιος σκληρός και πιο μάγκας, χωρίς να εξηγούν με ρεαλισμό και ειλικρίνεια ποια είναι η θέση της χώρας στο διεθνές στερέωμα και ποιοι οι συσχετισμοί δυνάμεων έναντι της Τουρκίας ή οποιουδήποτε άλλου. Βέβαια κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολη υπόθεση για τα κόμματα καθώς το παραφουσκωμένο μας εγώ δεν θα δέχονταν οτιδήποτε δεν τονίζει την υπέροχη μας σε όλα τα επίπεδα έναντι οποιουδήποτε αντιπάλου. Μια ματιά στα σχόλια κάτω από οποιοδήποτε άρθρο αφορά τα ελληνοτουρκικά είναι αρκετό για να κατανοήσει κανείς τον παραπάνω ισχυρισμό.
Δεν είναι ηττοπάθεια να παραδέχεσαι αυτονόητα πράγματα. Ένα από αυτά είναι το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν προσεκλήθη στη διάσκεψη επειδή για την Γερμανία η Τουρκία είχε και έχει μεγαλύτερο βάρος από την Ελλάδα. Οι μεταξύ τους πολιτικές και οικονομικές σχέσεις δεν θα επέτρεπαν σε κανένα καγκελάριο να δυσαρεστήσει τον Τούρκο Πρόεδρο με κίνδυνο να διαταράξει αυτές οι σχέσεις. Ούτε καν για χατίρι ενός κράτους μέλους της ΕΕ. Από την άλλη είναι βέβαιο ότι εάν η διάσκεψη πραγματοποιούνταν στη Γαλλία, η Ελλάδα θα είχε μια θέση στο τραπέζι των διαβουλεύσεων.
Ζητήματα ηθικής και δικαιοσύνης δεν έχουν θέση στην αντιπαλότητα μεταξύ δύο κρατών. Το διεθνές δίκαιο, που συνέχεια όλοι επικαλούνται σε αυτή τη χώρα, αφορά κράτη με παρόμοια ισχύ ή με ισορροπία διαφορετικών ειδών ισχύος. Σε διαφορετική περίπτωση όπως έχουμε δει σε πολλές περιοχές του πλανήτη, επιβάλλεται το δίκαιο του ισχυρού. Έτσι για παράδειγμα ήταν πολύ εύκολο κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου ο Ερντογάν να εισβάλει στη Συρία αλλά δεν του είναι το ίδιο εύκολο να πραγματοποιήσει ένα θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο.
Η κρίση αποδυνάμωσε τη θέση της Ελλάδας και σε πολλές περιπτώσεις κλόνισε την αξιοπιστία της. Ας τα βλέπουν αυτά όσοι πριν λίγα χρόνια έπαιζαν κορώνα γράμματα τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας, που παρά τις ατέλειες που έχει αυτή η σχέση, δεν παύει να αποτελεί μια πηγή μεγάλης ισχύος για την Ελλάδα. Ας αναλογιστούν τι επιπτώσεις θα είχε μια τέτοια εξέλιξη και που θα βρίσκονταν σήμερα η χώρα στη γεωπολιτική σκακιέρα. Γιατί δυστυχώς σαν χώρα έχουμε πολλά παραδείγματα μεγάλων εθνικών ηττών από υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων μας (πόλεμος του 1897, Μικρά Ασία, Κύπρος κ.α.).
Αντί λοιπόν να υπερεκτιμούμε τις δυνάμεις μας, εκείνο που οφείλουμε να κάνουμε είναι να είμαστε συνεχώς ενεργοί, παρόντες και να βάλουμε τα θεμέλια ώστε να αναβαθμίσουμε τη χώρα μας στη διεθνή σκακιέρα. Η απάντηση στο παραφουσκωμένο μας εγώ δεν είναι η ηττοπάθεια. Είναι ο ρεαλισμός και η αυτογνωσία. Και αυτό αφορά κυρίως εμάς τους πολίτες που ως «νίκη» εκλαμβάνουμε πολλές φορές τις κραυγές και τους ψευτοτσαμπουκάδες. Ο ρεαλισμός και η αυτογνωσία είναι αυτά που βοηθάνε να εκμεταλλεύεσαι τα σημεία εκείνα όπου υπερέχεις, ώστε να εξισορροπείς με εκείνα στα οποία μειονεκτείς. Είναι ο μοναδικός τρόπος να δρας αποτελεσματικά στα πλαίσια των δυνατοτήτων σου και παράλληλα να κάνεις το καλύτερο δυνατό για να αντιστρέψεις υπέρ σου σε βάθος χρόνου τους όποιους αρνητικούς συσχετισμούς.
* Ο Γεώργιος Νάστος είναι ιδιωτικός υπάλληλος, πολιτικός επιστήμονας
