Η «κατά Κλεισθένη» αυτοδιοίκηση

Με φόντο την επιλογή του πρωθυπουργού για τον χρόνο διεξαγωγής των εθνικών εκλογών εντός του 2019, μέσα σε αυτόν τον χρόνο θα διεξαχθούν οι κρισιμότερες ίσως αυτοδιοικητικές εκλογές από την ημέρα που επανακαθορίστηκε ο καταστατικός χάρτης της αυτοδιοίκησης. Εκλογές κρίσιμες τόσο για τον χρόνο στον οποίο γίνονται όσο και μέσα στο συγκεκριμένο πολιτικοοικονομικό περιβάλλον που θα πραγματοποιηθούν.

Όσο πλησιάζουμε στις εκλογές οφείλουμε να ξεκαθαρίζουμε τον χάρτη στον οποίο αυτές θα διεξαχθούν. Και να καταλάβουμε και το γιατί αυτές οι αυτοδιοικητικές εκλογές είναι απολύτως κρίσιμες για τη πορεία περιφερειών και δήμων αλλά και για τις ίδιες τις κοινωνίες.

Οι επερχόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές θα πραγματοποιηθούν μέσα σε πολύ συγκεκριμένο καταστατικό χάρτη. Οφείλουμε να αναλύσουμε προσεκτικά το τοπίο και να δώσουμε στους πολίτες όλες εκείνες τις πληροφορίες προκειμένου οι επιλογές τους να είναι οι βέλτιστες για τις κοινωνίες στις οποίες δραστηριοποιούνται.

Οι αυτοδιοικητικές εκλογές θα διεξαχθούν υπό τον «νόμο Κλεισθένη» που ψήφισε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Προκύπτουν αλλαγές που έχουν να κάνουν κυρίως με τον τρόπο εκλογής των δημοτικών/περιφερειακών συμβουλίων και του δημάρχου/περιφερειάρχη της κάθε περιοχής. Η εφαρμογή της απλής αναλογικής σε αυτές τις εκλογές σημαίνει πολύ απλά, πως το ποσοστό που λαμβάνει ο κάθε συνδυασμός στον πρώτο γύρο των εκλογών, είναι και το τελικό ποσοστό των δημοτικών συμβούλων με τους οποίους θα μετάσχει ο συνδυασμός την επόμενη αυτοδιοίκητή περίοδο στο συμβούλιο. Απολύτως ανεξάρτητα από τον δήμαρχο που θα εκλέγεται στον δεύτερο γύρο (προφανώς μιλάμε για την περίπτωση μη συγκέντρωσης 50% +1 ψήφο στον πρώτο γύρο).

Για κάποιους αυτό θεωρείται βήμα εμπρός, καθώς η απλή αναλογική θεωρείται και είναι, το απολύτως αντιπροσωπευτικό εκλογικό σύστημα. Είναι όμως έτσι; Σε τί καταστάσεις θα οδηγήσει τόσο την προεκλογική περίοδο όσο και τη περίοδο λειτουργίας των δήμων/περιφερειών;

Κινδυνεύουμε άμεσα να συναντήσουμε συνδυασμούς ελάχιστης κοινωνικής απήχησης και μηδενικής οραματικής πρότασης, με μοναδικό σκοπό την εκλογή του ελάχιστου αριθμού Συμβούλων. Το γιατί διάφοροι θα επιθυμούν να συμμετέχουν στα κατακερματισμένα συμβούλια με 2-3 έδρες, γίνεται εύκολα κατανοητό. Η πολυπόθητη πολυφωνία, θα μετατραπεί σε πολυδιάσπαση και τιμαριοποίηση. Τα δημοτικά συμβούλια θα αποτελούνται από ομάδες και γκρούπες περιφερόμενων συμβούλων και συμφερόντων μιας πρόθυμης ανταλλαγής.

Για να γίνει ακόμα πιο κατανοητό το περιβάλλον στο οποίο εισέρχεται η αυτοδιοίκηση, θα αναφέρω μόνο πως για κάθε απόφαση συμβουλίου είναι δυνατόν να σχηματίζεται και διαφορετική πλειοψηφία. Διαφορετικοί σύμβουλοι κάθε φορά, θα υπερψηφίζουν ή θα καταψηφίζουν κάθε διαφορετική απόφαση.

Αποτέλεσμα του παραπάνω νόμου θα είναι προφανώς ο πιθανός σχηματισμός «κυβερνώντων μειοψηφιών» γεγονός που θα καθιστά εξαιρετικά δύσκολη τη διακυβέρνηση της κρίσιμης για τις κοινωνίες αυτοδιοίκηση. Προφανώς θα οδηγήσει και σε δημάρχους/περιφερειάρχες οι οποίοι θα έχουν εκλέξει λιγότερους συμβούλους από άλλον υποψήφιο, καθώς είχαν καταταχθεί δεύτεροι στον πρώτο γύρο.

Κάποιοι λένε πως η εφαρμογή της απλής αναλογικής στην αυτοδιοίκηση πρέπει να οδηγήσει σε ενδυνάμωση της κουλτούρας συνέργειας και σύνθεσης μεταξύ των συμμετεχόντων στα συμβούλια. Και θα συμφωνήσω απολύτως πως πρέπει. Μπορεί όμως να αυξηθεί αυτή η ανάγκη ή θα οδηγηθούμε σε ακυβερνησίες αυτοδιοικήσεων και πάγωμα όλων των λειτουργιών, καθώς δεν θα είναι εφικτή η λήψη αποφάσεων; Έχουμε στη χώρα μας πολιτική κουλτούρα ευρέων συναινέσεων; Και πόσο δυνατό είναι να μπορεί ένας δήμος να διοικείται από έναν δήμαρχο που θα καλείται να υλοποιεί πιθανά αποφάσεις διαφορετικές από το πρόγραμμά του;

Η προκύπτουσα – εκ του νόμου – δυσλειτουργία θα αντιμετωπιστεί με δυο μόνο τρόπους: είτε με εκλογή του δημάρχου από τον πρώτο γύρο, άρα και απόλυτη πλειοψηφία της ομάδας του είτε με παρουσία ανθρώπων στα συμβούλια με φρέσκιες λογικές σύνθεσης και ανεπτυγμένο αίσθημα συνεργασίας.

Στη περίπτωση της απόλυτης πλειοψηφίας από τον πρώτο γύρο θα αποφεύγονται οι δυσλειτουργίες των δήμων. Και θεωρώ πως με τον υφιστάμενο νόμο θα είναι η βέλτιστη λύση για την ενδιάμεση κατάσταση έως ότου αλλάξει ξανά ως προς την εκλογική του διαδικασία – όπως αναμένεται – ο συγκεκριμένος νόμος. Ο δεύτερος τρόπος αντιμετώπισης των δεδομένων θεμάτων λειτουργίας που έχει να κάνει με τη συμμετοχή ανθρώπων με άλλη λογική από τη έως σήμερα επικρατούσα απαιτεί όχι μόνο υποψηφίους διαφορετικής αντίληψης αλλά και πολίτες που ψηφίζουν πέρα από στεγανά παλαιού τύπου. Και σε αυτή τη περίπτωση έχουμε όλοι μας να δώσουμε σημαντικές εξετάσεις. Και οι υποψήφιοι και οι πολίτες.

Η αυτοδιοίκηση θα αποτελεί στο άμεσο μέλλον το όχημα προόδου των τοπικών κοινωνιών. Και δυστυχώς ο υφιστάμενος νόμος ρισκάρει πολλά πράγματα για τις κοινωνίες. Είναι ευθύνη όλων μας να επιτρέψουμε στην τοπική αυτοδιοίκηση να κάνει εκείνα τα βήματα που θα βελτιώσουν τη καθημερινότητα, θα αναβαθμίσουν το κοινωνικό μας περιβάλλον και θα δώσουν ρεαλιστικές λύσεις σε προβλήματα.