Το 1933 ο Γιόζεφ Γκαίμπελς, υπουργός Λαϊκής Διαφώτισης και Προπαγάνδας των Ναζί, ενεργοποίησε την ιδέα του για σταθεροποίηση και επικράτηση της ιδεολογίας των ναζί, με το να θέσει τις γερμανικές τέχνες και τον πολιτισμό σε απόλυτο έλεγχο στην υπηρεσία της Ναζιστικής ιδεολογίας.
Στις 10 Μαΐου 1933 Γερμανοί φοιτητές έκαψαν πάνω από 25.000 τόμους, υποτίθεται «αντιγερμανικών» βιβλίων, εισάγοντας τη Γερμανία σε μια εποχή κρατικής λογοκρισίας και ελέγχου της πνευματικής και πολιτιστικής ζωής. Σε κάθε προγραμματισμένο από την ηγεσία σημείο συνάντησης, φοιτητές πετούσαν τελετουργικά τα «ανεπιθύμητα» βιβλία στην πυρά με τη συνοδεία ορχήστρας, ενώ έδιναν και τους λεγόμενους «πύρινους όρκους». Στην πυρά παραδόθηκαν βιβλία διάσημων συγγραφέων όπως ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, ο θεμελιωτής της έννοιας του κομμουνισμού Καρλ Μαρξ και συγγραφείς με «αρνητικές επιρροές από το εξωτερικό», όπως ο Αμερικάνος συγγραφέας Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Ακόμη τα γραπτά του Γερμανού νομπελίστα συγγραφέα Τόμας Μαν και τα έργα του δημοφιλή συγγραφέα του «Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο» Έριχ Μαρία Ρεμάρκ. Επίσης τα βιβλία της Χέλεν Κέλερ, της οποίας η πίστη στην κοινωνική δικαιοσύνη έγινε η κινητήριος δύναμη στον αγώνα της για τα δικαιώματα των αναπήρων και το κίνημα του ειρηνισμού. Αυτονόητα μεταξύ των συγγραφέων τα έργα των οποίων παραδόθηκαν στην πυρά ήταν και Εβραίων, όπως ο Φραντζ Βέρφελ, ο Μαξ Μπροντ και ο Στέφαν Τσβάιχ. Τα πλήθη έκαψαν επίσης τα γραπτά του Χάινριχ Χάινε, αγαπητού γερμανοεβραίου συγγραφέα του δέκατου ένατου αιώνα, ο οποίος το 1820 έγραψε: «Εκεί που καίνε βιβλία, στο μέλλον θα καίνε ανθρώπους». Η ιστορία στη συνέχεια, που λίγο πολύ όλοι μας γνωρίζουμε, στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης Άουσβιτς, Μπιρκενάου, Μπέργκεν Μπέλζεν και Νταχάου, απέδειξε πόσο προφητικά ήταν τα λόγια του!
Για κάποιον που θα επισκεφτεί τη Γερμανία, όταν πάει στην πλατεία Bebelplatz του Βερολίνου θα δει το έργο του Micha Ullman που είναι μια Κενή Βιβλιοθήκη. Το μνημείο είναι υπόγειο και αποτελείται από μια γυάλινη πλάκα στο λιθόστρωτο, δίνοντας την όψη μιας βιβλιοθήκης με άδεια ράφια.
Το συγκεκριμένο μνημείο έγινε για να μας υπενθυμίζει ακριβώς αυτό που ανέφερα παραπάνω, ότι τον Μάιο του 1933 οι ναζιστές του Χίτλερ έκαιγαν στην τότε πλατεία Opernplatz (σημερινή Bebelplatz) χιλιάδες βιβλία Εβραίων, σοσιαλιστών και φιλελεύθερων συγγραφέων, θυμίζοντας μας βέβαια και τις υπόλοιπες συνέπειες που ακολούθησαν.
Προφανώς σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, όπως ήταν τότε ο ναζισμός, οι παραπάνω επιλογές για την δια της βίας επικράτηση της συγκεκριμένης ιδεολογίας, είναι υποθέτω από τον οποιονδήποτε αυτονόητες.
Στην Ελλάδα του σήμερα, λόγω της πανδημίας και των όποιων προβλημάτων έχουν προκύψει, οι λεγόμενοι θεματοφύλακες του συντάγματος, οι οποίοι δεν πιστεύουν στα εμβόλια και την προστασία από τον ιό. Πριν 2-3 μέρες πρόσθεσαν ακόμη μια μαύρη σελίδα στην ιστορία της καύσης των βιβλίων που ξεκινά από τον μεσαίωνα και είναι επιλογή των ακραίων, θρησκόληπτων και φασιστικών καθεστώτων, με τελευταίο κλασσικό παράδειγμα τον ISIS. Αντιγράφοντας τις μεθόδους του Γκαίμπελς, παρέδωσαν στην πυρά βιβλία του γνωστού Έλληνα παραμυθά Ευγένιου Τριβιζά στη Χαλκίδα.
Η καύση βιβλίων και ειδικότερα βιβλίων που προορίζονται για παιδιά, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν είναι μια απλή ή συνηθισμένη πράξη που μπορεί να περάσει απαρατήρητη. Είναι μια ενέργεια που στην κυριολεξία προκαλεί τρόμο και θα πρέπει να απασχολήσει έντονα τις αρχές της πολιτείας. Η ιστορία και η λογική λένε πως οι καύση βιβλίων παραπέμπει σε μεσαίωνα και σκοταδισμό με τις ανάλογες συνέπειες. Αυτό θέλει η πολιτεία; Αυτό θέλουμε οι πολίτες;
Έχω ξαναγράψει ότι η δημοκρατία, το αναμφισβήτητα παγκοσμίως αποδεκτό καλύτερο πολίτευμα από γεννήσεως κόσμου, έχει ταυτόχρονα ένα καλό και ένα άσχημο προτέρημα. Μπορείς να λες και να γραφείς ότι θέλεις, εννοείται πάντα στα πλαίσια των νόμων που την διέπουν. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι η δημοκρατία δεν έχει το δικαίωμα να κάνει και νόμους που να την προστατεύουν από άτομα και ενέργειες τύπου Γκαίμπελς. Άμεσα η πολιτεία πρέπει να αντιδράσει, ανεξάρτητα από το πιθανό πολιτικό κόστος, για την προστασία των πολιτών και της δημοκρατίας.
Ο κάθε πολίτης πρέπει να σέβεται τη γνώμη των άλλων άσχετα αν δεν συμφωνεί πάντοτε μαζί τους. Το να προκαλείς παραδίδοντας στην πυρά παιδικά βιβλία για αντίδραση, δεν έχει θετικό αποτέλεσμα, ειδικά στα μικρά παιδιά. Τέτοιου είδους παραδείγματα φιλοδοξούμε να δίνουμε στις νέες γενιές;
Δημοκρατία δεν είναι να κάνει κάποιος ότι του γουστάρει και όποτε του γουστάρει, αλλά να ακολουθεί τους νόμους της πολιτείας και της πλειοψηφίας, είτε του αρέσουν , είτε όχι. Σε κάθε άλλη περίπτωση ας γυρίσει η μνήμη μας στη χώρα με το ολοκληρωτικό καθεστώς, όπως τότε το 1967… όσοι έκαψαν τα παιδικά βιβλία στη Χαλκίδα ξέρουν άραγε από ολοκληρωτικά καθεστώτα; Ξέρουν ότι σ’ αυτά είναι που στην κυριολεξία δεν έχεις το δικαίωμα ούτε να μιλήσεις, ούτε να διαβάσεις ότι θέλεις, ούτε και να ζήσεις ελεύθερα όπως εσύ θέλεις και οτιδήποτε και να κάνεις θα σου το υπαγορεύουν οι άνωθεν, είτε σου αρέσει είτε όχι!. Ή μήπως αυτό θέλουν και επιδιώκουν;
Πάρθηκαν στοιχεία από την ιστοσελίδα: https://encyclopedia.ushmm.org/content/el/article/book-burning-abridged-article
* Ο Βαγγέλης Παπαδάκις είναι π. διευθυντής του 1ου Γυμνασίου Ρεθύμνου -Ε:11 Φυσικής αγωγής
