Μέσα από εκατό ανέκδοτες και σπάνιες φωτογραφίες από το αρχείο του Δημήτρη Σκαρτσιλάκη ξεδιπλώνεται «Η μάχη του Ρεθύμνου 20-30 Μαΐου 1941», όπως είναι και ο τίτλος της έκθεσης που εγκαινιάστηκε χθες στο Σπίτι του Πολιτισμού.
Πρόκειται για την 10η κατά σειρά έκθεση του Δημήτρη Σκαρτσιλάκη, ο οποίος έχει συλλέξει πλούσιο υλικό για την περίοδο της Μάχης της Κρήτης που αφορά το Ρέθυμνο. Μια μάχη που, όπως λέει ο ίδιος, δεν είναι ευρέως γνωστή και γι’ αυτό μέσα από τις εκθέσεις που ο ίδιος διοργανώνει, επιθυμεί να την προβάλλει και να τη γνωστοποιήσει στο ευρύ κοινό. Αυτός άλλωστε είναι και ο στόχος του, όπως είπε, μιλώντας στα «Ρ.Ν.».
Οι φωτογραφίες που έχουν τραβηχτεί από τη Γερμανική πλευρά, χωρίς να είναι προπαγανδιστικές, απεικονίζουν την αλήθεια των γεγονότων, εξηγεί. Είναι συγκλονιστικές γιατί έχουν τραβηχτεί την ώρα της μάχης και όχι μετά από αυτήν.
Η έκθεση είναι στημένη χρονολογικά και ανά περιοχή, με την κατάλληλη ενημερωτική πινακίδα σε κάθε πόστερ από το οποίο ο επισκέπτης μπορεί να σχηματίσει μια πλήρη εικόνα για τα όσα συνέβησαν το τελευταίο δεκαήμερο του Μάη του ’41.
Η έκθεση ξεκινά με μια φωτογραφία της αποβίβασης των Αυστραλών στη Σούδα και ακολουθούν οι προετοιμασίες στα αεροδρόμια, το ταξίδι στην Κρήτη μέσα στο αεροπλάνο, όπου καταγράφονται μέσα από τα μάτια των πρωταγωνιστών τα όσα είδαν πριν τη Μάχη. Στη συνέχεια παρατίθενται φωτογραφίες με τις ρίψεις στα σημεία των αλεξιπτωτιστών. Σε τέσσερα πόστερ απεικονίζεται η μάχη των Περιβολίων μέσα από πρωτοεμφανιζόμενες φωτογραφίες, στις οποίες περιλαμβάνονται και δύο σπάνιες φωτογραφίες από την οχυρή θέση των αλεξιπτωτιστών στον Άγιο Γεώργιο. Ακολουθεί το πόστερ με το αεροδρόμιο του Ρεθύμνου που βρισκόταν επί της εθνικής οδού στην Πηγή και τα όσα συνέβησαν στα περίχωρα του αεροδρομίου, το οποίο ήταν ο αντικειμενικός σκοπός των αλεξιπτωτιστών, – χωρίς όμως να τα καταφέρουν. Ακολουθεί το πόστερ με τη μάχη του Σταυρωμένου με τον 2ο Λόχο πολυβόλων από το αρχείο του Αντώνη Βιστάκη, ο οποίος πολέμησε στη μάχη. «Το αρχείο του το βρήκα στα σκουπίδια και το μάζεψα και έχω κάνει μια μικρή παρουσίαση για τη μονάδα αυτή σα φόρο τιμής στον ίδιο», εξηγεί ο Δημήτρης Σκαρτσιλάκης.
Υπάρχει επίσης ένα πόστερ με την ελληνική συμμετοχή -οι Έλληνες στρατιώτες πολίτες που πολέμησαν και που περιλαμβάνει τη μοναδική φωτογραφία με χωροφύλακες, όπως μας λέει ο Δ. Σκαρτσιλάκης, «ουσιαστικά οι χωροφύλακες και κάποιοι στρατιώτες σταμάτησαν την προέλαση των Γερμανών στην πόλη του Ρεθύμνου, πολεμώντας ηρωικά», εξήγησε ξεναγώντας μας στην έκθεση.
Υπάρχει επίσης ένα ειδικό πόστερ αφιερωμένο στους βομβαρδισμούς, στο οποίο περιλαμβάνεται μια φωτογραφία τραβηγμένη 22-23 Μαΐου από ένα βομβαρδιστικό αεροπλάνο και απεικονίζει τη στιγμή ρίψης των βομβών, αλλά και τις εκτενείς καταστροφές που έχουν γίνει στην πόλη του Ρεθύμνου. Η έκθεση κλείνει με φωτογραφίες που αναφέρονται στις απώλειες των αντιμαχόμενων: το συσσίτιο, οι εκτελέσεις, τα αντίποινα των Γερμανών, οι τάφοι.
Ο Δημήτρης Σκαρτσιλάκης, μιλώντας στην εφημερίδα μας γι’ αυτήν την έκθεση, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Η Μάχη του Ρεθύμνου έχει μείνει για κάποιους λογούς στο περιθώριο, όχι για ιστορικούς, υποθέτω για άλλους λόγους που δεν γνωρίζω. Προσπαθώ μέσα από αυτή την έκθεση να αναδείξω αυτό το πράγμα. Οι φωτογραφίες που περιλαμβάνονται στην έκθεση είναι ως γνωστό ανέκδοτες-σπάνιες από τη Γερμανική πλευρά γιατί εκείνοι είχαν τα υλικά -τις φωτογραφικές μηχανές- ωστόσο δεν είναι προπαγανδιστικές, δείχνουν την πραγματικότητα και γι’ αυτό φαίνεται ότι πέρασαν δύσκολες ώρες στο Ρέθυμνο.
Οι Αυστραλοί υπαγορευόταν να έχουν μαζί τους κάμερες παρά μόνο μερικοί αξιωματικοί, οι οποίοι στο σύνολό τους αιχμαλωτίστηκαν με αποτέλεσμα να μην υπάρχει τέτοιο υλικό. Αλλά ακόμα και από τη Γερμανική πλευρά είναι σπάνιες οι φωτογραφίες από τη μάχη του Ρεθύμνου, γιατί και λίγοι ήταν στον αριθμό όσοι προσγειώθηκαν, αλλά και ακόμα λιγότεροι επιβίωσαν και μετά από 75 χρόνια υπάρχουν ελάχιστα αρχεία. Γιατί στο Ρέθυμνο τα δύο τρίτα των Γερμανών ήταν απώλειες.
Είναι περίπου 100 φωτογραφίες έχουν ταχτοποιηθεί και πρόσωπα και τοποθεσίες, έχουν φτιαχτεί ειδικοί χάρτες από τον γραφίστα-αρχαιολόγο Νίκο Βαλασσιάδη, ο οποίος είναι συνεργάτης και γνώστης ιστοριοδίφης. Οι χάρτες δείχνουν τα σημεία του ιστορικού ενδιαφέροντος, δηλαδή τις ρίψεις, τις μάχες που βρισκόταν η κάθε μονάδα των αντιμαχομένων. Είναι συγκλονιστικές φωτογραφίες διότι έχουν τραβηχτεί την ώρα της μάχης και όχι μετά. Έτσι όπως είναι στημένη η έκθεση χρονολογικά και θεματικά, μπορεί ο επισκέπτης να σχηματίσει μια ουσιαστική εικόνα για το τι συνέβη στο Ρέθυμνο. Περιληπτικά αλλά ουσιαστικά. Υπάρχουν σχόλια σε κάθε πόστερ που εξηγούν τι έγινε σε κάθε περιοχή.
Οι φωτογραφίες αυτές προέρχονται από απογόνους γερμανών στρατιωτών που πολέμησαν και οι οποίοι τις πουλάνε σε παζάρια στη Γερμανία και αργότερα βγαίνουν σε δημοπρασίες και τις έχω αγοράσει. Το ενδιαφέρον μου το αποδίδω σε προσωπικά βιώματα, σε ιστορίες παλαιότερων διαβάζοντας βιβλία σχετικά και στη συνέχεια το χόμπι μου για τη φωτογραφία, η οποία αποτελεί ένα αδιάψευστο στοιχείο».
Ο ίδιος μας ανέφερε ότι ετοιμάζει ένα βιβλίο που θα αναφέρεται αναλυτικά στη μάχη του Ρεθύμνου με τεκμηρίωση φωτογραφική, χάρτες, μαρτυρίες ντοκουμέντα, ημερολόγια αντιμαχόμενων.
Ο Δ. Σκαρτσιλάκης ευχαρίστησε την Αντιπεριφέρεια, τον Δήμο Ρεθύμνου και τον κ. Γιώργο Φραγάκη για την οικονομική του ενίσχυση και τα ΚΤΕΛ.
Η έκθεση γίνεται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τον εορτασμό της 75ης Επετείου της Μάχης της Κρήτης, συνδιοργανώνεται από τον Δημήτρη Σκαρτσιλάκη και τον Σύλλογο Ενεργών Πολιτών «Σύνπολις», ενώ τελεί υπό την αιγίδα της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου και του Δήμου Ρεθύμνου.
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 26 Μαΐου και ώρες επίσκεψης: 11:30-13:30 και 19:30-21:30.
Σημειώνεται, ότι τη Δευτέρα 24 Μαΐου θα πραγματοποιηθεί ξενάγηση στα σημεία των μαχών. Το σημείο συνάντησης είναι η ανατολική πλευρά του Δημοτικού Κήπου (απέναντι από το πάρκιγνκ) στις 17:00 το απόγευμα και η μεταφορά θα γίνει δωρεάν με λεωφορεία του ΚΤΕΛ. Οι θέσεις είναι περιορισμένες γι’ αυτό οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να δηλώσουν συμμετοχή στο τηλέφωνο του Δ. Σκαρτσιλάκη 6973795832.