Μια επιτυχημένη επιχειρηματική καριέρα μπορεί σήμερα να μη σημαίνει και πολλά πράγματα, αλλά στην εποχή της απόλυτης ένδειας, που για να φανεί πελάτης στην αγορά του Ρεθύμνου έπρεπε να είναι εποχή της βεντέμας, ήταν υπόθεση ζωής να πάρουν κάποιοι το ρίσκο και να ασχοληθούν με το εμπόριο.
Κάθε επιχείρηση ήταν λιμάνι ελπίδας για την ταλαίπωρη νεολαία που προσδοκούσε μια θεσούλα για να φτάσει ψωμί στο στερημένο τραπέζι.
Εκείνη την εποχή τη σημαδεμένη από πολέμους και δυστυχία ξεκινά τη δράση του στο Ρέθυμνο ο Ιωάννης Φραγάκης από τα Καψαλιανά Ρεθύμνου.
Αυτοδημιούργητος επιτελεί θαύματα
Ήταν γεννημένος στα 1878 τότε που ακόμα η γη στον ίσκιο του Αρκαδιού ανάδινε τη μυρωδιά του μπαρουτιού και του αίματος. Ο μικρός Γιάννης μεγάλωσε σε μια φτωχή οικογένεια που πέρα από την τιμή και την περηφάνια δεν είχε άλλο βιος.
Ο Φραγάκης όμως είχε θέληση και πίστη στον εαυτό του. Ήρθε στην πόλη και ξεκίνησε δειλά δειλά την ενασχόλησή του με το εμπόριο. Από την πρώτη στιγμή ο «Καψαλιανός», όπως τον αποκαλούσαν λόγω καταγωγής, έδειξε το χαρακτήρα του. Ευθύς, συνεπής, συγκροτημένος, μεθοδικός, έντιμος, έπειθε με μια ματιά, με μια κίνηση για τις προθέσεις του. Κέρδισε άμεσα τον σεβασμό και την εκτίμηση από τα μεγάλα ονόματα της αγοράς. Μπορεί να ήταν «ακίνδυνος» σαν ανταγωνιστής αλλά στην τοπική αγορά κανένας δεν ήθελε καιροσκόπους. Κι έτσι του έδωσαν τη θέση που του ανήκε. Εκείνος δουλεύοντας σκληρά και αποκτώντας με ιδρώτα τη δικαίωση του μόχθου του, μόλις «στάθηκε» επαγγελματικά άφησε να ξεδιπλωθεί η άλλη πτυχή του χαρακτήρα του που ήθελε να κάνει κάτι ουσιαστικό για τον τόπο του.
Με απόλυτα ψύχραιμες κινήσεις και χωρίς να επαναπαυθεί από τις πρώτες επιτυχίες του έβαλε στόχο τη δημιουργία ενός πυρήνα βιομηχανίας αξιοποιώντας τα προϊόντα του τόπου μας και ιεραρχώντας τις ανάγκες της αγοράς.
Παράλληλα έκανε μια όμορφη οικογένεια και σύντομα απέκτησε και το μεγαλύτερο βιος της ζωής του. Παιδιά που κληρονόμησαν τις αρετές τους και την επιχειρηματική του δεινότητα.
Ο πρωτότοκος στα χνάρια του πατέρα
Ο Νίκος, πρωτότοκος γιος, ακολούθησε αμέσως τα χνάρια του πατέρα του. Έγινε το δεξί του χέρι και συνέβαλε στην υλοποίηση κάθε οράματος που είχε ο γεννήτορας. Νέοι τομείς δημιουργίας ξεκίνησαν και το Ρέθυμνο αποκτούσε μια οικονομική μονάδα από τις πιο εύρωστες που γνώρισε ποτέ.
Είχε πολλές αρετές ο νεαρός Καψαλιανός. Διέθετε σπάνια ιδιοφυία, διορατικότητα και εμπορικό δαιμόνιο.
Με την πολυσχιδή δράση του και την πολύπλευρη προσωπικότητά του έδωσε στην πόλη μας οικονομική κίνηση και ενεργητικότητα, ψωμί και δουλειά σ’ ένα πλήθος εργαζομένων.
Ήταν από τους πρώτους που συνέβαλε στην οικονομική ανόρθωση του τόπου μας.
Ίδρυσε νέες επιχειρήσεις σαπωνοποιίας, χαρουπομύλου κ.α. και νέες βιομηχανίες κυλινδρομύλων και ραφιναρίας. Έδωσε τον καλύτερο εαυτό του για την επιτυχία αυτών των στόχων. Κι όπως ο ίδιος έδωσε «μπράτσο» στον πατέρα για να καταφέρει όσα ονειρεύτηκε, έτσι κι αυτός βρήκε γερό συμπαραστάτη τον αδελφό του Γιώργο μετέπειτα πρόεδρο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου.
Οι σπάνιες αρετές των Καψαλιανών
Αυτό που διέκρινε πάντα τους «Καψαλιανούς» ήταν η λεβεντιά να μοιράζονται γνώσεις και εμπειρίες με όποιον άλλο είχε τη διάθεση και τις ικανότητες. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί εργαζόμενοι στους Φραγάκηδες κατόρθωσαν να δημιουργήσουν δικές τους δουλειές και να προκόψουν χωρίς ποτέ να ξεχάσουν τους ευεργέτες τους.
Δεν είναι και μικρό πράγμα αυτό. Ο Γιάννης Φραγάκης και οι γιοι του κι από τα συμφέροντά τους ακόμα, έβαζαν πάνω απ’ όλα το Ρέθυμνο και την προκοπή του.
Ο Νίκος, ιδιαίτερα, επέκτεινε τη δράση του και σε κοινωνικές πρωτοβουλίες ανακουφίζοντας πάσχοντες συνανθρώπους.
Ευτύχησα στα πρώτα βήματα της καριέρας μου, αρχές της δεκαετίας του 70, να έρχεται στο γραφείο της εφημερίδας που εργαζόμουν η αξέχαστη Αντιγόνη Βαρούχα που με την αδελφή της Ευαγγελία είχαν καταξιωθεί στο χώρο προσφοράς στον συνάνθρωπο. Κάθε φορά κάποια αφορμή μας δινόταν να μιλήσει για τους Καψαλιανούς, που είχε τη μεγάλη χαρά να εργάζεται κοντά τους και να είναι από τα βασικά στελέχη τους μάλιστα. Σε κάθε έργο ζωής για τον τόπο, φιλανθρωπίας, πολιτισμού, οι επιχειρήσεις Φραγάκη με προτροπή πάντα του Νίκου έδιναν το παρόν και μάλιστα δυναμικά. Αυτοί οι άνθρωποι ανταπέδιδαν την εύνοια της τύχης με έργα καλά και αγαθά, πραγματικά άγγελοι προσφοράς και αγάπης. Σκόρπισαν αμέτρητα χαμόγελα ελπίδας και ανόρθωσαν πολλά νοικοκυριά που ζούσαν μέσα σε αφόρητη μιζέρια.
Όπως και ο πατέρας του έτσι και ο Νίκος διακρίθηκε σαν άνθρωπος, οικογενειάρχης και πατέρας. Λάτρευε τους γονείς του και η ευχή τους το ένοιωθε πως τον ακολουθούσε παντού. Στάθηκε στ’ αδέλφια του σαν πατέρας και καμάρωνε τις προόδους τους. Επαινούσε τις επιχειρηματικές τους εξελίξεις και τους πρόσφερε ό,τι μπορούσε από την πολύτιμη εμπειρία και γνώση του. Πάντα με ανοικτή καρδιά και πραγματική διάθεση να βοηθήσει και να στηρίξει τους άξιους συνεχιστές του Ομίλου Φραγάκη. Διέθετε όλα του τα κεφάλαια για το Ρέθυμνο. Την εμπορία υφασμάτων διαδέχτηκε το ελαιοεμπόριο και παράλληλα με αυτό δημιουργούνται σιγά σιγά σαπωνοποιία, χαρουπόμυλος και οι λοιπές βιομηχανίες.
Είχε να βασιστεί στο Γιώργο τον αδελφό του που αποδείχτηκε το ίδιο χαρισματικός και αποτελεσματικός συνεργάτης.
Αδόκητος θάνατος ενός δημιουργικού ανθρώπου
Ο Γιάννης έφυγε στα 1963, σε ηλικία 85 χρόνων και με ήσυχη τη συνείδηση ότι σαν άνθρωπος και σαν επιχειρηματίας έκανε το καλύτερο για τον τόπο του, κερδίζοντας επάξια τη ζηλευτή υστεροφημία του. Το Ρέθυμνο τον πένθησε με ειλικρινή θλίψη. Κυρίως οι νέοι που ευεργετήθηκαν από αυτόν και που προχώρησαν στη ζωή τους με εφόδια που απέκτησαν κοντά του. Ποτέ δεν ξέχασαν τον ευεργέτη τους.
Ένα χρόνο αργότερα τον ακολούθησε ο Νίκος. Ήταν στο απόγειο της επιχειρηματικής του δράσης. Νεότατος. Μόλις 53 ετών. Πλήρωνε όμως με βαρύ τίμημα τη σκληρή δουλειά, τη συνεχή ένταση και την γιγάντια προσπάθεια να κρατήσει τα κεκτημένα και να προχωρήσει σε νέες δημιουργίες το ίδιο πολύτιμες για τον τόπο. Η καρδιά του δεν άντεξε τόση πίεση. Και τον πρόδωσε στερώντας τον από τους αγαπημένους του και από την επιχειρηματική ζωή του Ρεθύμνου που τον είχε τόσο ανάγκη. Ο θάνατός του ήταν μεγάλο πλήγμα για την ηλικιωμένη μητέρα του που ήπιε τόσο πικρό ποτήρι κοντά στη δύση της ζωής της. Ήταν όμως μεγάλη απώλεια και για την τοπική κοινωνία. Αξίζει να τονίσουμε ότι τα αισθήματα των Ρεθεμνιωτών στους Φραγάκηδες ήταν απολύτως ειλικρινή γιατί μόνο όφελος ήταν για τον τόπο. Λέγεται πως πλήρωναν πολύ καλύτερα από κάθε άλλο επιχειρηματία. Ήταν παροιμιώδης η αγάπη που έδενε την οικογένεια και τ’ αδέλφια μεταξύ τους. Στις σχέσεις τους, τις φιλίες τους, τις συναλλαγές του ήταν απολύτως συνεπείς. Και αυτό μετρούσε για την δύσκολη τοπική κοινωνία που ήξερε όμως να εκτιμά το σωστό και το δίκαιο.
Αυτό φάνηκε άλλωστε και στην κηδεία του Νίκου που έγινε με πάνδημη συμμετοχή.
Πάνδημη συμμετοχή στην κηδεία
Μετά τη νεκρώσιμη ακολουθία ο δικηγόρος και σπουδαίος λογοτέχνης και ποιητής Σπύρος Λίτινας, μια μεγάλη μορφή των κρητικών γραμμάτων και ο εκλεκτός έμπορος Γιάννης Κουτσουράκης τον αποχαιρέτισαν με λόγια της καρδιάς που εξέφραζαν και όλους τους παρισταμένους. Αμέτρητα και τα στεφάνια που κατατέθηκαν στο σορό του. Διαβάζοντας τα αναρίθμητα ονόματα στις ετικέτες των στεφάνων εκτός από τα αναμενόμενα εντυπωσιάζεσαι βλέποντας και στέφανα από συνδικαλιστικούς φορείς όπως το σωματείο φορτοεκφορτωτών ξηράς, το σωματείο των υπαλλήλων του δήμου Ρεθύμνου, τις τηλεφωνήτριες του ΟΤΕ κ.α.
Αξίζει να παραθέσουμε και ένα απόσπασμα από τον επικήδειο του Σπύρου Λίτινα, κομψοτέχνημα διανοημάτων που σκιαγραφεί περίτεχνα την προσωπικότητα του Νικολάου Φραγάκη. Είπε μεταξύ άλλων ο επιφανής λόγιος:
«Πάντα ματαιότης τα ανθρώπινα.
Βαρεία και καταθλιπτική η μοίρα του ανθρώπου. Ύστερα από την κίνηση, ύστερα από τη δράση, ύστερα από το ξεπέταγμα, το μεσουράνημα ακολουθεί η πτώση, έρχεται η αδράνεια, η ακινησία, ενσκήπτει η νέκρα, γίνεται η φθορά και η διάλυση. Τη ζωτικότητα διαδέχεται η ύφεση, την ύφεση η εξασθένηση, την εξασθένιση η κατάρρευση, την κατάρρευση ο θάνατος.
Την τύχη αυτή την ανθρώπινη επέπρωτο να έχεις κι εσύ αγαπητέ Νίκο εις το φθαρτό σου σώμα. Ύστερα από μια λαμπρά άνοδο, μια εξαιρετική άνθηση και πληθωρική ζωντάνια, κατάκεισαι σήμερον μπροστά μας άμορφος, άδοξος, μη «έχων είδος» κατά τον εκκλησιαστικό μελωδό. Επόμενο είναι το γενικό πένθος, η οδύνη, η λύπη και ο στεναγμός. Διότι εν τω προσώπω σου δεν χάνομαι ολίγα. Χάνουμε από τον κόσμο αυτό τον εκλεκτό τον ανυστερόβουλο τον εκκριτικό φίλο τον συμπαραστάτη και σύντροφο της νεότητάς μας. Τον ανοιχτόκαρδο, τον θετικό, τον προσγειωμένο, τον λαμπρό συμπολίτη, τον δραστήριο, τον δημιουργικό, τον οικοδόμο, τον ειλικρινή, τον προοδευτικό, τον σώφρονα, τον φιλόπολιν, τον πονούντα τον τόπο αυτόν τον έρημον ο οποίος μας εγέννησε μέσα στη μετριότητα, αλλά και υπό το βάρος μιας μεγάλης προγονικής παραδόσεως και δόξας.
Χάνουμε τον ευγενικό και εύχαρη συμπολίτη τον φιλάνθρωπο, τον πρόθυμο να συμβάλει πάντοτε και να υπερθεματίσει εις κάθε επωφελή κίνηση για το γενικό καλό.
Οι συνάδελφοί σου, οι έμποροι, οι επαγγελματίες χάνουν ένα διακεκριμένο λαμπρό συνάδελφο και συνεργάτη.
Αλλά και ο εργατικός κόσμος χάνει ένα σπουδαίο εργοδότη, την κινούσα δύναμη σημαντικής εμπορίας και σοβαρών βιομηχανιών, οι οποίες βελτίωσαν κατά πολύ το κινησιακό και οικονομικό δυναμικό του καχεκτικού νομού μας δημιουργημάτων όλων αυτών κατά μέγα μέρος ιδικών σου προσφιλή Νίκο.
Το Ρέθεμνος είναι μικρόν και ασθενικόν και συνθλίβεται μεταξύ των γειτονικών κολοσσών και άνδρες ως εσύ δαχτυλοδειχτούμενοι ελάχιστοι αποτελούν δύναμη αναντικατάστατη για την πόλη μας. Δεν ημπορούν να λησμονηθούν οι προσπάθειές σου, οι αγώνες σου, τα ασταμάτητα ταξίδια σου κατά το χρόνο των δημιουργιών σου, οι αεροπορικαί σου πτήσεις μέσα στην κακοκαιρία και στη θύελλα αγωνιστού άκαμπτου εις την εκτέλεση των αποφάσεών σου και των αναγκών σου εξορμήσεων των οποίων ως συνταξιδιώτης σου και ομοτράπεζος έσχον ιδίαν αντίληψη.
Φεύγεις εκ του κόσμου τούτου εν μέσω κοπετών και θρήνων των συμπολιτών μας ακολουθών κατά πόδας σχεδόν τον εκλεκτόν σου πατέρα από τον οποίο εδείκνυες αναπόσπαστος. Φεύγει ο εργάτης των καλών και των αγαθών φεύγεις και μας απορφανίζεις. Θα πρέπει όμως να μας διασκεδάζει τη θλίψη και την οδύνη η παρηγοριά ότι εις τον κόσμο τούτο αφήνεις τους βλαστούς σου…».
Ακολούθησαν δωρεές που ανακούφισαν πολλούς αναξιοπαθούντες.
Πέρασαν τα χρόνια αλλά η οικογένεια Φραγάκη άφησε ιστορία στον τόπο αυτό. Και μνημονεύεται όποτε γίνεται αναφορά στους στυλοβάτες της τοπικής οικονομίας που δε άφησαν το Ρέθυμνο να μαραζώσει.
