Η παρεξηγημένη έννοια της πολιτικής ευθύνης

«Η έννοια της πολιτικής ευθύνης είναι ιδιαίτερα παρεξηγημένη και ταλαιπωρημένη» (Ευάγγελος Βενιζέλος, καθηγητής του συνταγματικού δικαίου και πολιτικός). Με την ευκαιρία, λοιπόν, του ζητήματος που ανέκυψε πρόσφατα σχετικά με την ευθύνη της υπουργού Πολιτισμού, να πούμε δυο λόγια.

Η πολιτική ευθύνη, ως γνωστό, διακρίνεται σε αντικειμενική και υποκειμενική. Αντικειμενική ευθύνη σημαίνει ότι ο υπουργός είναι υπόλογος -τουτέστιν ερευνητέα η τυχόν υπαιτιότητα, η υποκειμενική ευθύνη του- επί πάσης, ναί, παρατυπίας που λαμβάνει χώρα στον ευρύτερο, μάλιστα, χώρο αρμοδιότητάς του. Και η έρευνα αυτή να γίνεται με τον πλέον αυστηρό τρόπο και κριτήρια, σύμφωνοι, λεπτομερέστατα, μέσα από μικροσκόπιο.

Μόνον, όμως, κατόπιν τέτοιας ενδελεχούς εξέτασης, και εφόσον αυτή οδηγήσει σε στοιχειοθέτηση υπαιτιότητας, δηλαδή υποκειμενικής ευθύνης του υπουργού, μόνο τότε στοιχειοθετείται και μπορούμε να μιλάμε για πολιτική ευθύνη αυτού σαν φταίχτη, άρα μόνο τότε και να απαιτήσουμε την παραίτηση ή αποπομπή του.

Στη χώρα πάντως που ζούμε, της αμάθειας και ημιμάθειας, όπου η αλίευση οπαδών και ψηφοφόρων εξακολουθεί να γίνεται και στα θολά νερά, μέσα στην ασάφεια και την αοριστία, τη σύγχυση και τον εντυπωσιασμό, δυστυχώς βρίσκονται ακόμη πολλοί που τους βολεύει να παρασύρουν τον κόσμο, εμφυτεύοντάς του την πλανημένη αντίληψη ότι αντικειμενική ευθύνη σημαίνει στοιχειοθέτηση πολιτικής ευθύνης, άγουσας σε παραίτηση ή αποπομπή, ανεξάρτητα από την υποκειμενική, ανεξάρτητα από υπαιτιότητα, ακόμη και αν ο υπουργός αποδεικνύει ότι πουθενά δεν έφταιξε!

Για την άνω «παρεξήγηση» δυο τινά μπορεί να φταίνε: Ίσως η έννοια της αντικειμενικής ευθύνης στο αστικό δίκαιο, όπου, σε ορισμένες περιπτώσεις, για κάποιους λόγους θεσπίζεται υποχρέωση αποζημίωσης δίχως υπαιτιότητα. Και, σίγουρα, η τάση να θέσουμε εκτός μάχης, να κατατροπώσουμε τον πολιτικό αντίπαλο, ει δυνατόν «αβρόχοις ποσί», με τον μικρότερο κόπο και όσο πιο εύκολα γίνεται, άνετοι, ξένοιαστοι καβαλάρηδες (easy riders).