Στην αρχή δυσανασχέτησα όταν δεν κατάφερα ούτε ένα τυπικό βιογραφικό του να εξασφαλίσω. Ευτυχώς που βρήκα μερικά στοιχεία στο αρχείο του Ιστορικού Λαογραφικού Μουσείου, στο Δ.Σ. του οποίου συμμετέχει, για να ξεκινήσω, αξιοπρεπώς, το αφιέρωμά μου στον κ. Γιάννη Παπιομύτογλου και στην εξαιρετική του ιστοσελίδα τον ΡΕΘΥΜΝΙΑΤΗ, απόκτημα για το πνευματικό Ρέθυμνο.
Ο σημαντικός αυτός συμπολίτης μας γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1945, όπου και ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του. Σπούδασε πολιτικές Επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και το 1976 διορίστηκε στη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνης, στην οποία υπηρέτησε ως διευθυντής μέχρι το 2011, οπότε συνταξιοδοτήθηκε, χωρίς να πάψει όμως να συμμετέχει σε εκδηλώσεις επιπέδου. Επί των ημερών του η Βιβλιοθήκη γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και σήμερα συγκαταλέγεται ανάμεσα στις μεγαλύτερες και καλύτερα οργανωμένες επαρχιακές βιβλιοθήκες της χώρας. Διετέλεσε επί πολλά χρόνια μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου και Αντιπρόεδρος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Ρεθύμνης και συμμετείχε ενεργά στην έκδοση και κυκλοφορία του περιοδικού της «Κρητολογικά Γράμματα».
Είναι ο συντάκτης του 20ού τόμου του περιοδικού αυτού, ο οποίος περιέχει το ευρετήριο των προηγούμενων 19 τόμων. Έχει εκδώσει τα βιβλία «Έγγραφα Ιεροδικείου Ρεθύμνης» και «Ημερήσιες Διατάξεις της Ρωσικής Διοίκησης στο Ρέθυμνο» και έχει δημοσιεύσει πολλές μελέτες σε περιοδικά και δεκάδες άρθρα σε εφημερίδες. Πρόσφατα άρχισε να τα αναρτά στο διαδίκτυο, στο rethymniates.blogspot.com, όπου καθένας μπορεί να σχηματίσει μια εικόνα για το μέγεθος της προσφοράς του ανδρός.
Στις σημαντικότερες συνεισφορές του εντάσσονται οι μελέτες για τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Ρεθύμνης, για τον Γυμναστικό Σύλλογο Ρεθύμνης, για τον Θεατρικό Σύλλογο Ρεθύμνης «Αι Μούσαι», για την ιστορία του Ρεθυμνιακού Τύπου και για τις δημοτικές εκλογές στο διαμέρισμα Ρεθύμνης από τη Σύμβαση της Χαλέπας μέχρι σήμερα. Έχει λάβει μέρος σε πολλά συνέδρια, ιστορικά και κρητολογικά, ενώ πολύ σημαντικές συνεισφορές του είναι και οι επιμέλειες των εκθέσεων «Το χρονικό του Ρεθεμνιώτικου Τύπου. Οι Ρεθεμνιώτικες εφημερίδες από το 1881 μέχρι σήμερα» στο Σπίτι του Πολιτισμού το 2012 και «Πρωτοσέλιδα εφημερίδων για το Αρκαδικό δράμα» στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο το 2016.
Δεν μπορώ όμως να μην αφήσω και τη μνήμη να προσθέσει μερικά στοιχεία ακόμα στο βιογραφικό του κ. Παπιομύτογλου που ευτύχησα να γνωρίσω από κοντά.
Μια αξέχαστη εποχή
Συνάντησα τον αγαπητό συμπολίτη σε μια εποχή που αντάμωνες σε γωνιές του πνεύματος και της Τέχνης όλες τις μεγάλες μορφές που μπροστά τους μας καταλάμβανε δέος. Ήταν στη δεκαετία του 70.
Ανάμεσα σε μας που αισθανόμασταν υπέρτατη ικανοποίηση όταν μας απευθύνανε το λόγο και ο Γιάννης Παπιομύτογλου. Ανέκαθεν δωρικός στις εκφράσεις του, χαμηλών τόνων και πάντα σιωπηλός ακροατής.
Είχε διαδεχθεί στην διεύθυνση της Δημόσιας Βιβλιοθήκης έναν ακόμα ξεχωριστό της πνευματικής ζωής τον Μιχάλη Τζεκάκη που αναλάμβανε υψηλά καθήκοντα, στην Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου.
Από την πρώτη στιγμή κατάλαβα ότι είχα μπροστά μου έναν πολύτιμο συνεργάτη. Γιατί με τόσες προσωπικότητες γύρω μου όταν βρισκόμουν στη Βιβλιοθήκη ντρεπόμουν να ζητήσω βοήθεια για τις πρώτες εκείνες δειλές μου έρευνες. Είχα πλήρη συναίσθηση της ανεπαρκούς μου γνώσης γύρω από την πόλη και τους αστέρες της.
Ο Γιάννης πάντα πρόθυμος να με βοηθήσει. Μια μέρα κι ενώ ο καλός μου φίλος με βοηθούσε να βρω έναν τόμο της «Κρητικής Εστίας» πρόσεξα τον αξέχαστο Μιχαήλ Μυρ. Παπαδάκη, που ήταν παρέκει και ξεφύλλιζε ένα βιβλίο.
– Είναι εξαιρετικός νέος μου είπε. Να θυμάσαι ότι μια μέρα θα το αναγνωρίζει και όλη η πόλη. Να τον συμβουλεύεσαι. Έχει σωστή κρίση.
Ούτε προφήτης να ήταν ο σπουδαίος εκείνος άνθρωπος.
Για τον Μιχάλη Μύρ. Παπαδάκι διατηρώ αγαθές μνήμες θα μου πει αργότερα σε μια από τις συνομιλίες μας ο κ. Παπιομύτογλου. Και πρόσθεσε.
Ήταν ο τύπος του λογίου, που σήμερα δεν υπάρχει. Αγαπούσε πολύ τη Βιβλιοθήκη και έπινε εκεί τον καφέ του, όσο βρισκόταν στο Ρέθυμνο. Με τη διαθήκη του άφησε τη βιβλιοθήκη και το αρχείο του στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Ρεθύμνης. Έγραψε αρκετά βιβλία και εκατοντάδες άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά για τον τόπο μας και τους ανθρώπους του. Η Βιβλιοθήκη αναγνωρίζοντας την προσφορά του εξέδωσε, μετά τον θάνατό του, το ανέκδοτο βιβλίο του «Το χωριό μου ο Βάτος». Εγώ προσωπικά, ως ελάχιστο δείγμα εκτίμησης και αγάπης, κατάρτισα και δημοσίευσα κατάλογο των δημοσιευμάτων του.
Κι ήρθαν οι εκδηλώσεις Τύπου για να πάρω την πρώτη γεύση των ιστορικών ερευνών του Γιάννη.
Ήταν τότε που δημοσίευσε τη μελέτη για το Ρεθεμνιώτικο Τύπο. Τι εργασία Θεέ μου. Πόση έρευνα, πόση υπομονή, πόση αντοχή απαιτούσε.
Από τους στενούς του φίλους που μου μιλούσε με θαυμασμό πάντα και ο μεγάλος μας Γιώργης Εκκεκάκης. «Αν δεν στο βρει ο Γιάννης» μου έλεγε, όταν αναζητούσα κάποια σπάνια πηγή, «τότε δεν υπάρχει στα μέρη μας».
Δεν τον άφηνα σε ησυχία τον άνθρωπο και τον ευγνωμονώ που με ανεχόταν. Ευτυχώς που διέθετα πάντα «φωτογραφική μνήμη» σύμφωνα με δική του εκτίμηση και τουλάχιστον μετρίαζα τον κόπο του να με εξυπηρετήσει στην αναζήτηση κάποιου εντύπου.
Ο Γιάννης Παπιομύτογλου μου αναπλήρωσε εκτός των άλλων και το κενό που μου δημιούργησε η τόσο πρόωρη «αναχώρηση» του Μάρκου Γιουμπάκη που ήταν η «ψυχή» της Δημόσιας Βιβλιοθήκης. Αυτός φαίνεται πως είχε σημαδέψει τη μνήμη και του Γιάννη.
«Τον Μάρκο Γιουμπάκη, δεν τον γνώρισα ως συνάδελφο», μου είπε κάποτε, «τον ήξερα όμως από παιδί, μέναμε στην ίδια γειτονιά στη Σοχώρα. Ήταν ένας άνθρωπος με χιούμορ και γεμάτος κέφι».
Αρχές του 1980 προστέθηκε στη συντροφιά των «κυνηγών» ιστορικής μνήμης και ο συγγραφέας των Ολοκαυτωμάτων ο Σπύρος Μαρνιέρος. Πόσες αξέχαστες ώρες δεν περνούσαμε στη Βιβλιοθήκη για να μου δείχνει τομείς που θα μπορούσα να φανώ χρήσιμη. Εγώ ήμουν για τις απλές δουλειές. Τα μεγάλα, τα σπουδαία τα έκαναν ο Σπύρος με τον Γιάννη. Δεν έμαθα ποτέ αν η φιλία τους αναπτύχθηκε τότε ή προϋπήρχε γιατί ήταν και μια διαφορά ηλικίας που με μπέρδευε. Αν και ο Σπύρος Μαρνιέρος αν κρίνω από αυτά που μου πρόσφερε και την εμπιστοσύνη που μου έδειχνε, μάλλον πως αδιαφορούσε για την ηλικία των φίλων του αρκεί να ήταν κοντά στα πνευματικά του ενδιαφέροντα.
Από τους πρώτους που εντάχθηκε στην ομάδα έρευνας των Ρεθεμνιώτικων Ολοκαυτωμάτων
Ο κ. Παπιομύτογλου ήταν από τους πρώτους που είχε ενταχθεί στην ομάδα έρευνας των Ρεθεμνιώτικων Ολοκαυτωμάτων. Μια ομάδα που έδινε κίνητρα στους πάντες που ήθελαν να μελετήσουν την τραγική αυτή σελίδα της τοπικής ιστορίας. Ο Σπύρος Μαρνιέρος που ηγείτο μας έκανε να αισθανόμαστε σημαντικοί ακόμα κι αν είχαμε αναλάβει απλά καθήκοντα. Στον Γιάννη όμως έπεφταν τα «δύσκολα» αλλά και οι συνεργασίες όταν επρόκειτο να αξιολογηθούν στοιχεία. Ήταν ο πλέον ιδανικός συνεργάτης για τον Μαρνιέρο. Αυτό το παραδεχόταν και ο ίδιος χωρίς κανένας από την υπόλοιπη συντροφιά να δυσαρεστηθεί. Ήταν μια αλήθεια όπως και να το κάναμε.
Με την ιστοσελίδα του «Ρεθυμνιάτης/Rethymniates», που έδωσε και την αφορμή αυτού του αφιερώματος ήρθα τυχαία σε επαφή. Αναζητούσα μια λεπτομέρεια για τους παλιούς δημάρχους προκειμένου να αξιοποιήσω μια μαρτυρία του αξέχαστου Λεωνίδα Καούνη. Κι ενώ βάδιζα με σιγουριά προς τον Νίκο Δερεδάκη ανακαλύπτω το «ΡΕΘΥΜΝΙΑΤΗ». Θεέ μου τι θησαυρός γνώσης είναι αυτός. Μια πολύτιμη πηγή με πρωτογενείς μελέτες και έρευνες.
Για να μάθω περισσότερα είχα μια ενδιαφέρουσα συνομιλία με τον κ. Παπιομύτογλου που επιμένει να μη δέχεται υπερθετικούς αν και ειλικρινείς στην αξιολόγηση των εργασιών του που θεωρεί …κάτω του μετρίου. Αν είναι δυνατόν. Το αναφέρω, και ας με συγχωρήσει ο καλός φίλος, για να καταλάβουν κάποιοι που θεωρούν πως «ανακάλυψαν την Αμερική» στην ιστορική έρευνα πως πρέπει να λειτουργεί ένας πραγματικά ανιδιοτελής εργάτης καλλιέργειας της ιστορικής μνήμης.
– Και πρώτα πώς προέκυψε η ιδέα της ιστοσελίδας;
– Με ρωτάς αν έχω αρχειοθετήσει αυτά τα λίγα που έχω γράψει κατά καιρούς μου απάντησε. Μέχρι πρότινος βρίσκονταν στα έντυπα που είχαν δημοσιευτεί. Όταν ενέσκηψε το διαδίκτυο και είδα τα πλεονεκτήματά του, σκέφτηκα να τα συγκεντρώσω και να τα ανεβάσω σε ένα ιστολόγιο. Ίσως μερικά να μου ξέφυγαν, αλλά ο κύριος όγκος υπάρχει στη διεύθυνση «Ρεθυμνιάτης/Rethymniates», την οποία, όποιος επιθυμεί μπορεί να επισκεφθεί.
– Θα έχεις κι εσύ προσέξει μια τάση των νέων ανθρώπων τελευταία να κάνουν αναρτήσεις φωτογραφιών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γύρω από την πόλη και την ιστορία της. Αλήθεια τι σκέφτεσαι όταν τις βλέπεις γιατί ξέρω πως έχεις κι εσύ λογαριασμό στο facebook.
– Σχετικά με την ανάρτηση φωτογραφιών στα κοινωνικά δίκτυα, είναι ένα θέμα που έχει δύο όψεις. Από τη μια είναι καλό γιατί κατά καιρούς εμφανίζονται φωτογραφίες σπάνιες που δεν τις ξέραμε. Από την άλλη αναρτάται τέτοιο πλήθος φωτογραφιών που, όπως έλεγαν οι παλαιότεροι «το περίσσο χαλά το ίσο». Όσον αφορά στα σχόλια, πρόκειται για ένα «πιλάφι». Συναντάς από μικρά διαμαντάκια μέχρι τις μεγαλύτερες ανοησίες.
– Εμένα πάντως με ενοχλεί ενώ υπάρχουν συμπολίτες όπως εσύ με πλήρη γνώση της τοπικής ιστορίας να γίνεται ένας ατέρμονος διάλογος με εικασίες για ένα θέμα από ανθρώπους εντελώς άσχετους. Ειλικρινά το θεωρώ «ύβρη».
Προσωπικά πάντα αναζητώ γνώμες από ειδικούς. Κανένας δεν μπορεί να είναι σίγουρος για ένα στοιχείο όσο κι αν ασχολείται με το είδος. Γι’ αυτό θυμώνω με την τόση άνεση κάποιων νέων ανθρώπων όταν βρίσκουν τυχαία μια φωτογραφία και την ανεβάζουν.
– Με την ευκαιρία που μου δίνεις θέλω να εκφράσω ένα παράπονο. Πολλές φορές αναδημοσιεύονται κείμενα ή άλλο υλικό χωρίς να μνημονεύεται η πηγή προέλευσης. Υπάρχει μια δεοντολογία γι’ αυτά τα θέματα. Στα παλιά χρόνια αποτελούσε έγκλημα καθοσιώσεως μια τέτοια πρακτική. Τώρα δεν αξιολογείται ούτε καν σαν ανέντιμη συμπεριφορά, τις περισσότερες φορές από άγνοια. Εξοργίζομαι με αυτούς που ενώ γνωρίζουν ότι αυτό που κάνουν δεν είναι σωστό, εντούτοις το κάνουν.
– Θα έπρεπε κατά τη γνώμη μου, όπως υπάρχει μια δεοντολογία στην ανάρτηση θεμάτων με πνευματικά δικαιώματα να προστατεύεται και η εργασία κάποιων ανθρώπων. Προσωπικά μου έτυχε ψάχνοντας να διαπιστώσω αν κάποιος άλλος έχει ασχοληθεί με ένα θέμα που θέλω να παρουσιάσω να «πέφτω» πάνω σε κάτι δικό μου που εξ αντιγραφής από άλλο δίκτυο ανέβασε κάποιος. Τρέχα γύρευε. Ας είναι. Να γυρίσουμε για λίγο στο ωραίο χθες και να μου μιλήσεις για προσωπικότητες που θυμάσαι με συγκίνηση.
– Τον Ανδρέα Σταυρουλάκη τον είχα Πρόεδρο στη Βιβλιοθήκη για αρκετά χρόνια. Τρέφω μεγάλη εκτίμηση για την προσωπικότητά του και για το έργο του, που ήταν πολυσχιδές. Διακρίθηκε σε πολλούς τομείς: Στην εκπαίδευση, στην αρθρογραφία, στη συγγραφή, στη λαογραφία, στον συνδικαλισμό κ.α.
– Ο Μιχαήλ Μυρ. Παπαδάκης νομίζεις ότι τιμήθηκε όπως θα του άξιζε;
– Νομίζω ότι δεν αναγνωρίστηκε όσο του άξιζε και ανάλογα με το μέγεθος της προσφοράς του.
Όποιος τώρα θα ήθελε μια περιήγηση στον ΡΕΘΕΜΝΙΑΤΗ έχει να επιλέξει ανάμεσα σε πολύ ενδιαφέροντα κείμενα. Με τη μεγάλη του εμπειρία ο κ. Γιάννης Παπιομύτογλου έχει αναρτήσει τις εργασίες τους έτσι όπως διευκολύνεται ο χρήστης στην αναζήτησή του. Θεωρώ ότι η αναφορά στους πρώτους συλλόγους, τους δημάρχους, τα σωματεία, είναι από τις πληρέστερες σε στοιχεία. Ή έρευνα έχει γίνει σε βάθος και σε αξιόπιστες πηγές. Επίσης ο κ. Παπιομύτογλου έχει καταφέρει να αρχειοθετήσει εξαιρετικά κείμενα στον τοπικό τύπο διαφόρων που με άνεση τα βρίσκεις στη Δημόσια Βιβλιοθήκη με μια μικρή αναζήτηση στον υπολογιστή.
Ακόμα υπάρχουν εκεί τα ίχνη της έντονης παρουσίας του που ανέδειξε το χώρο και του πρόσθεσε κύρος.
Και μια που βρισκόμαστε στις παραμονές της μεγάλης επετείου των 200 χρόνων από την έκρηξη της επανάστασης του 1821 δεν μπορούμε να μη θυμηθούμε τα πρακτικά του Ιεροδικείου που μας έδωσε και που ακόμα κι ο μεγάλος μας Σπύρος Τ. Λίτινας τονίζει σε ένα από τα βιβλία του τη σημαντικότητα αυτής της έκδοσης.
Δεν ξέρω αν θα γινόταν ποτέ γνωστή η γενναιότητα και η θυσία του Ανδρουλή Γιουλούντα του πρώτου χαΐνη αν δεν είχαν εκδοθεί ποτέ αυτά τα πρακτικά. Αν θα ξέραμε πως οι γονείς αναγκάζονταν να πουλήσουν και τα παιδιά τους για να πληρώσουν το χαράτσι στον βάρβαρο κατακτητή αν δεν μας το κατέθεταν αυτά τα πρακτικά του Ιεροδικείου.
Θεωρώ ότι η σελίδα ΡΕΘΕΜΝΙΑΤΗΣ είναι από τις πιο βασικές του διαδικτύου για τον ερευνητή της τοπικής ιστορίας. Αρκεί βέβαια να υπάρχει ο απαιτούμενος σεβασμός και να μην γίνεται αντιγραφή χωρίς το στοιχειώδες καθήκον της τυπικής αναφοράς.
Εμείς θέλουμε να ευχαριστήσουμε για μια ακόμα φορά τον κ. Γιάννη Παπιομύτογλου για τις μεγάλες του πνευματικές προσφορές. Όσο κι αν ο ίδιος αντιδρά εμείς θα επιμένουμε πάντα ότι ανήκει στη χορεία εκείνων των Ρεθεμνιωτών που έκαναν το Ρέθυμνο πόλη των Γραμμάτων και Τεχνών. Και θα συστήνουμε στους νέους να τον έχουν πάντα ως πρότυπο. Γιατί εκτός των άλλων ο κ. Γιάννης Παπιομύτογλου διδάσκει και ήθος στον τομέα της ιστορικής έρευνας. Μια ακόμα αρετή που οφείλουμε να του αναγνωρίσουμε.
