Σε μια κατάμεστη αίθουσα στο Σπίτι του Πολιτισμού προβλήθηκε η ταινία της Εύας Λαδιά, «Ώρα λευτεριάς».
Ήταν στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου για να τιμηθεί η επέτειος της Εθνικής Παλιγγενεσίας.
Προλογίζοντας η διευθύντρια Παραρτήματος Κρήτης του Ελληνικού Ινστιτούτου Πολιτιστικής Διπλωματίας κ. Μαρία Σταματάκη είπε μεταξύ άλλων:
«Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, ιδιαιτέρως ευτυχείς, για να παρακολουθήσουμε μια ταινία, ένα προσκύνημα μνήμης στην επέτειο της εθνικής παλιγγενεσίας, αλλά κι ένα δημιούργημα – απόσταγμα ψυχής, ήθους, αγάπης και σεβασμού προς τους γνωστούς κι άγνωστους ήρωες που αγωνίσθηκαν για να απελευθερώσουν την ευλογημένη πατρίδα μας από τον τουρκικό ζυγό. Αποτελεί επίσης, απόσταγμα της ανάγκης για ανιδιοτελή προσφορά στην κοινωνία, από την συνεργασία των πνευματικών και καλλιτεχνικών δυνάμεων του Ρεθύμνου, υπό την καθοδήγηση της αγαπητής σε όλους τους συμπολίτες μας κυρίας Εύας Λαδιά και την ευγενική αιγίδα της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου.
Η ταινία αυτή, αποτίει φόρο τιμής σε άγνωστους ήρωες του Ρεθύμνου, που με σθένος και περισσή ψυχή ρίχτηκαν στη φωτιά του πολέμου παλεύοντας για την ιερή ΩΡΑ ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ! Αποτίει φόρο τιμής, σε όσους «αγωνίσθηκαν με σκοπό, να κατακτήσουν αυτό που δεν έχει σκοπό, την λευτεριά», όπως αναφέρει κι ο Καζαντζάκης στις «Αδερφοφάδες» του, για να μας διδάξουν τι θα πει αυτοθυσία, τι θα πει αγάπη για την πατρίδα, τι θα πει να είσαι Έλληνας!
Η αφύπνιση της μνήμης και του συναισθήματος και η δημιουργία κινήτρων για προβληματισμό περί των κοινωνικών παρεμβάσεων και της εθελοντικής προσφοράς, αποτελούν από τους πρωταρχικούς στόχους της κυρίας Λαδιά, της δημιουργού της ταινίας αυτής, για τη δημιουργία της οποίας, άναψαν μόνο τα φώτα παραγωγής κι όχι οι προβολείς της εγωκεντρικής φιλοδοξίας. Η στάση ζωής της δημιουργού βρίσκει αντίκρισμα στις σκέψεις της Λιλής Ζωγράφου, «Το να εντάξεις τον εαυτό σου στην υπηρεσία του συνόλου, σύμφωνα με το μέτρο των δυνατοτήτων σου, είναι το πιο μεγάλο μα και το πιο δύσκολο, γιατί είναι και το πιο απλό. Γιατί σημαίνει, πως βρίσκονται σε θαυμαστή αρμονία το κοινωνικό περιβάλλον και η συνείδησή σου». Άλλωστε, ο ακατάβλητος πνευματικός της μόχθος, αρκείται και στοχεύει στην προβολή όσο το δυνατόν μεγαλύτερου μέρους του πνευματικού, πολιτιστικού και καλλιτεχνικού δυναμικού της πόλης μας, αποδίδοντας τα μέγιστα από την ομαδική εργασία και αποδεικνύοντας περίτρανα γι’ ακόμη μια φορά πως τα σπουδαία αποτελέσματα είναι προϊόντα καθυπόταξης του εγώ. Στεκόμενη στον αντίποδα της προσωπικής προβολής, δουλεύει απρόσκοπτα για τη σύνθεση και συλλογή ενός ανυπολόγιστης αξίας ερευνητικού έργου, με απόδοση σε οπτικά ντοκουμέντα, τα οποία γενναιόδωρα αφήνει στη διάθεση κάθε ερευνητή, κάθε Ρεθεμνιώτισσας και Ρεθεμνιώτη που επιθυμεί να διδαχθεί την ιστορία του τόπου του.
Το έργο της, πέρα από κάθε πρακτική που επιχειρεί να ανακόψει την πορεία της στο πλαίσιο μιας στείρας νομολατρείας που εξυπηρετεί την συγκάλυψη της μετριότητας και την έλλειψη οράματος που χαρακτηρίζει κάποιους λειτουργούς με αποστολή σημαντικότερη από εκείνη που θεωρούν ότι φέρουν εις πέρας, αποτελεί μια σπουδαία προσπάθεια αντίστασης στην παρακμή που βιώνουν σήμερα οι αναπτυγμένες κοινωνίες, ακόμα και η δική μας, η οποία έχει αναπτυχθεί επάνω σε λαμπρά πολιτιστικά θεμέλια, τα οποία όμως αγνοεί άθελα ή ηθελημένα και δεν τα εκμεταλλεύεται προς όφελός της.
Σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς που βιώνουμε, σε αυτούς τους χαλεπούς καιρούς που η συνοχή και η αντοχή της κοινωνία μας δοκιμάζεται, το όποιο πνευματικό και καλλιτεχνικό δυναμικό υφίσταται και δρα σε κάθε μικρή ή ευρύτερη κοινωνία, οφείλει να τείνει χείρα βοηθείας στις αυτοδιοικητικές αρχές, συμβάλλοντας στην παραγωγή πολιτισμού, στη χάραξη τοπικής πολιτιστικής πολιτικής και να μην αφορμάται της κρίσης για την δήλωση της απουσίας του. Η διευκόλυνση πρόσβασης των πολιτών στα πολιτιστικά αγαθά και δη σε εθνογραφικά ντοκουμέντα, όπως η παρούσα ταινία, η ενίσχυση της τοπικής πολιτιστικής δημιουργίας, η προβολή της τοπικής πολιτιστικής ταυτότητας, η προώθηση της κοινωνικής ενσωμάτωσης, αλλά και ο παραδειγματισμός και η έμπνευση όλων των πολιτών για την επιδίωξη της ενεργής συμμετοχής τους στην πολιτιστική ζωή του τόπου, είναι δεούσης σημασίας. Τα οφέλη χάραξης πολιτιστικής πολιτικής είναι πολλαπλά, με κύριο στρατηγικό σκοπό την ανάδειξη της δημιουργικής και θετικής εικόνας της πόλης μας. Μιας πόλης, η οποία δεν πρέπει να πάψει ποτέ να είναι η πόλη των τεχνών και των γραμμάτων, μιας πόλης με δημιουργικό περιβάλλον, με υψηλή αισθητική ποιότητα, με έντονη πολιτιστική δράση και ανώτερη ποιότητα ζωής. Διότι, η όποια απώλεια της πνευματικής και καλλιτεχνικής ελίτ από τα κοινά, ο όποιος εφησυχασμός των πολιτών, δεν μπορεί παρά να οδηγεί μοιραία στην απώλεια της ταυτότητας του έθνους, στην απώλεια της παιδείας, στην πτώση των ατόμων σε ηθικές, αξιακές κρίσεις πρωτίστως και δευτερευόντως σε οικονομικές.
Ας μείνουμε όμως στο αποψινό θέμα που κλείνει τον κύκλο προβολής σημαντικών σταθμών της τοπικής ιστορίας, εκφρασμένο μέσω της έβδομης τέχνης, ως αντικείμενο ανιδιοτελούς προσφοράς της κυρίας Εύας Λαδιά στην κοινωνία του Ρεθύμνου.
Ας αφήσουμε, λοιπόν, το έργο αυτό να γυρίσει πίσω την ανέμη του χρόνου, να φωτίσει άγνωστες πτυχές της τοπικής ιστορίας του Ρεθέμνους, να δικαιώσει άγνωστους ήρωες, να αφυπνίσει την εθνική μας συνείδηση, αναδεικνύοντας ανθρώπους και καταστάσεις βαρύνουσας σημασίας για κάθε Ρεθεμνιώτισσα και για κάθε Ρεθεμνιώτη ξεχωριστά, αναδεικνύοντας και αποδεικνύοντας το μεγαλείο ψυχής των Ελλήνων και δη των Κρητικών.
Μεγάλες στιγμές ενός τιτάνιου αγώνα
Η ταινία ξεκινά με την άλωση του Ρεθύμνου. Ο κ. Βαγγέλης Στεφανάκης απαγγέλλοντας το θρήνο του Μαρίνου Τζάνε Μπουνιαλή από τον «Κρητικό Πόλεμο» δικαιώνει τη φήμη ενός μοναδικού σε έκφραση αφηγητή, ενώ η μουσική του Μπάμπη Πραματευτάκη δημιουργεί την ανάλογη ατμόσφαιρα. Ο ίδιος αναδεικνύει και το εξαιρετικό κείμενο του γνωστού θεατρικού συγγραφέα κ. Γιώργη Καλογεράκη με αποσπάσματα από τους Τέσσερις Μάρτυρε.
Στα δρώμενα είχαμε εκπλήξεις που μας επιφύλαξαν με την ιδανική ερμηνεία τους ο Νίκος και η Μαρία Παλτατσίδη, ο Νίκος Πολιτάκης και η Κατερίνα Παπαδονικολάκη. Μια ευρηματική γέφυρα για να συνδεθεί η νέα γενιά με το ιστορικό παρελθόν του τόπου μας.
Το επόμενο δρώμενο που αφορούσε μια ακόμα τραγική εικόνα της κοινωνίας στο τουρκοκρατούμενο Ρέθυμνο όπως μας τη δίνουν τα Πρακτικά του Ιεροδικείου Ρεθύμνου ζωντάνεψαν ιδανικά ο Μανόλης Τζωρτζινάκης, ο Αλέξανδρος Σκαρίμπας, ο Μανόλης Στεφανάκης, ο Νίκος Πολιτάκης, ο Ανδρέας Βαρουχάκης και τα παιδιά Παντελής Πολιτάκης και Δημοσθένης Ακουμιανάκης.
Η κορυφαία στιγμή του έργου γράφτηκε με την εξαίρετη ερμηνεία των γνωστών και χαρισματικών ερμηνευτών Μάρκου Πελαντάκη, Παντελή Καραδάκη και Κωστή Μεργέμογλου. Η συγκλονιστική σκηνή, όταν ο ηγούμενος Μελχισεδέκ υψώνει το λάβαρο της επανάστασης στον Κουρκουλό, σκόρπισε ρίγη συγκίνησης χάρις στον παλμό που έδωσαν μέλη του συγκροτήματος «Κρήτες» Ρεθύμνου και «Ρόδο» Χανίων. Οι Χανιώτες ιδιαίτερα ξεσήκωσαν θύελλα ενθουσιασμού με τις παραδοσιακές φορεσιές και τον οπλισμό που έδινε και την ατμόσφαιρα της εποχής.
Με τις εισηγήσεις τους οι κ.κ. Γιάννης Γρυντάκης ιστορικός, Κωστής Ηλ. Παπαδάκης φιλόλογος – θεολόγος και Γιώργης Σμπώκος, πρώην δήμαρχος Ανωγείων, λαογράφος και συγγραφέας παρουσίασαν τα γεγονότα όπως τα δίνουν έγκριτες ιστορικές πηγές έτσι ώστε να έχουμε μια πλήρη εικόνα της επανάστασης του 21 στο Ρέθυμνο.
Ενδιαφέρουσες και οι εισηγήσεις των κ.κ. Μανόλη Καλλέργη δημάρχου Ανωγείων, Μάνου Γοργοράπτη θεολόγου και Βάσως Μπαμιάκη προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου Καλής Συκιάς.
Η ταινία τελειώνει στα 1830 όταν η Κρήτη για μια ακόμα φορά είδε να μη δικαιώνονται οι θυσίες και το αίμα τόσων αγωνιστών και απλών ανθρώπων με ενδιαφέροντα σχολιασμό από τους ειδικούς.
Για τη νέα της αυτή δημιουργία μας είπε σχετικά η Εύα Λαδιά: «Ένας ακόμα ιστορικός σταθμός από τους σημαντικούς του Ρεθύμνου προβάλλεται στην «Ώρα λευτεριάς». Για μένα είναι ένα ακόμα κερί στη μνήμη του καθηγητή Γιάννη Ευθ. Τσουδερού που είχε επιμείνει ιδιαίτερα με αδιάσειστα επιχειρήματα για να τιμάται η επέτειος ύψωσης του λαβάρου στον Κουρκουλό κάθε χρόνο. Επέτειο που είχε αναγνωριστεί και με διάταγμα στο ΦΕΚ. Πρόσφατα μάλιστα από το Ροδάκινο μου έδωσαν το σχετικό αντίγραφο.
Όπως γίνεται και με τις άλλες ταινίες και από τη στιγμή που δεν υπάρχει ο εμπορικός χαρακτήρας που δημιουργεί δεσμεύσεις, ανέβασα ήδη στο διαδίκτυο ολόκληρες τις εισηγήσεις των κ.κ. Γρυντάκη, Παπαδάκη και Σμπώκου ώστε να έχει στη διάθεσή του κάθε ερευνητής τις πολύτιμες αυτές πηγές γνώσης. Ακολουθούν κατά ενότητες τα άλλα μέρη του έργου που μας γνωρίζουν πρόσωπα και καταστάσεις εκείνης της ηρωικής εποχής.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω την αντινομάρχη κ. Μαρία Λιονή για την τιμή να συμπεριλάβει την ταινία στις επετειακές εκδηλώσεις, τον κ. Σταύρο Παλτατσίδη για την πολυποίκιλη βοήθειά του, τους δημάρχους Ανωγείων και Αγίου Βασιλείου για την απόφαση να αναρτήσουν στις ιστοσελίδες των δήμων τους αποσπάσματα και τον κ. Ηλία Λουλούδη για τη στήριξή του. Το Μουσικοχορευτικό Σύλλογο «Αρκάδι» για τη διάθεση παραδοσιακών στολών, τα Μουσικοχορευτικά Συγκροτήματα «Κρήτες» και «Ρόδο» Χανίων και τους κατοίκους Ροδακίνου και Καλής Συκιάς για τη συνεργασία τους. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον κ. Χρήστο Λεοντή για την ευκαιρία να διανθίσω με την υπέροχη μουσική του την κορυφαία σκηνή του έργου και φυσικά τον κ. Μπάμπη Πραματευτάκη που με τις υπέροχες μουσικές δημιουργίες του δίνει πνοή σε όλο το έργο. Ευχαριστίες και στον κ. Βαγγέλη Στεφανάκη που πρόθυμα πάντα στηρίζει τις προσπάθειές μου, στον κ. Σωτήρη Δογάνη, στον κ. Στέλιο Καλογεράκη και τους καλλιτέχνες όλους που συμμετείχαν Μάρκο Πελαντάκη, Παντελή Καραδάκη, Κωστή Μεργέμογλου, Αλέξανδρο Σκαρίμπα, Μανόλη Στεφανάκη, Μανόλη Τζωρτζινάκη, τα παιδιά και τους νέους που ανέδειξαν τα δρώμενα με τις συγκλονιστικές ερμηνείες τους.
Και από την πρόσφατη αυτή εμπειρία βλέπουμε πως όταν ενώνονται δυνάμεις του τόπου σε ένα κοινό σκοπό, πάντα κάτι καλό βγαίνει έστω κι είναι κάτι τόσο απλό και ταπεινό όπως η ταινία μου…».
Ελένη Οικονομάκη – φοιτήτρια τμήματος Φιλολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης
Επιμέλεια: Ελπίδα Αριστείδου