Το Ρέθυμνο στη γένεσή του
Το Ρέθυμνο σαν κατοικημένη περιοχή σίγουρα μετράει τουλάχιστον δύο χιλιετίες, όπως αποδεικνύεται και από τις αρχαιολογικές ανασκαφές.
Εν αρχή ήταν η Αρχαία Ρίθυμνα που πιθανόν να βρισκόταν σε νοτιότερη τοποθεσία από τη σημερινή και ίσως να σχετιζόταν και με το Υστερομινωικό Νεκροταφείο των Αρμένων.
Αργότερα η πόλη τοποθετείται βορειότερα, στην παραθαλάσσια ζώνη κατά τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. και βέβαια τα Ρωμαϊκά χρόνια.
Την πιο μεγάλη της όμως αίγλη η πόλη την απέκτησε πολύ αργότερα μετά το 1200 μ.Χ., όταν το Ρέθυμνο βρέθηκε στη κυριαρχία της Βενετίας, που κράτησε τουλάχιστον 250 χρόνια!
Το βέβαιο είναι ότι οι Ενετοί εκτιμώντας τη θέση της πόλης αλλά και το ήθος και το ταπεραμέντο των κατοίκων του, έδειξαν ιδιαίτερο ζήλο στην οικοδόμηση μιας καλαίσθητης πόλης. Έτσι έκτισαν πολλά Δημόσια κτίρια, όπως το κάστρο της Φορτέτζας, τη Logia, το υδραγωγείο και τις κρήνες, τις Καθολικές αλλά και τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, το Ενετικό λιμάνι, αλλά και σημαντικές ιδιωτικές κατοικίες.
Συγχρόνως στο Ενετικό Ρέθυμνο αναπτύχθηκε σπουδαία πνευματική και καλλιτεχνική κίνηση με λογοτέχνες, ζωγράφους και θεατρικούς δημιουργούς.
Τα πέτρινα χρόνια της πόλης
Αργότερα με την κατάκτηση των Τούρκων, στα μέσα του 1600 μ.Χ., η πόλη έχασε την αίγλη της, και το Ρέθυμνο περιέπεσε σε μια μικρή επαρχιακή πόλη που εκατοικούνταν κυρίως από Μωαμεθανούς.
Η σπουδαία έως τότε πόλη, τα χρόνια της Τουρκοκρατίας περιέπεσε στην αφάνεια.
Το Ρέθυμνο επανεμφανίζεται στο προσκήνιο και συζητείται ξανά στις Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, με αφορμή τους Εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες των Κρητών, τόσο με το ολοκαύτωμα στο Σπήλαιο του Μελιδονίου τον Χειμώνα του 1824, όσο και με την εθελοθυσία του Αρκαδίου τον Νοέμβριο του 1866.
Ωστόσο το Ρέθυμνο συνεχίζει να είναι μια μικρή επαρχιακή πόλη με ελάχιστη πνευματική και καλλιτεχνική κίνηση έως και τις πρώτες δεκαετίες του 1990 με τον πληθυσμό του, να μην υπερβαίνει τους 8-9.000 κατοίκους, στην πλειονότητά τους Μωαμεθανούς. Έκτοτε το 1923 έρχεται η Μικρασιατική καταστροφή, και λίγο αργότερα η ανταλλαγή των πληθυσμών.
Οι μερικές χιλιάδες Μωαμεθανοί της πόλης αναχωρούν για την Μικρά Ασία, και ανάλογος περίπου αριθμός εκπατρισμένων Ελλήνων της Μικράς Ασίας εγκαθίστανται στην πόλη μας. Αρχές λοιπόν του 1930, το Ρέθυμνο είναι μια μικρή πόλη των 10.000 περίπου κατοίκων με αμιγή Χριστιανικό πληθυσμό.
Η ανάπτυξη της πόλης είναι αρκετά αργή, και έτσι πορεύεται έως και την κατάκτησή της από τους Γερμανούς κατακτητές, αλλά και αργότερα έως την λήξη του εμφυλίου πολέμου στα τέλη της δεκαετίας του ’40.
Το Ρέθυμνο στην νέα Ελλάδα
Με την επανόρθωση και την προσπάθεια της ανοικοδόμησης της νέας Ελλάδας, την δεκαετία του ’50, το Ρέθυμνο αρχίζει να εμφανίζει κάποια σημάδια ανάπτυξης που όμως δεν είναι εντυπωσιακά, μιας και η πολιτική αστάθεια στην χώρα μας αποτελεί μεγάλη τροχοπέδη για την κοινωνική και οικονομική της πορεία.
Την επόμενη δεκαετία, όπου η πολιτική αναταραχή συνεχίστηκε και μάλιστα σημαδεύτηκε με τα τραγικά πολιτικά γεγονότα της αποστασίας το 1965 και την κήρυξη της δικτατορίας το 1967, η κατάσταση της πόλης παρέμεινε στάσιμη.
H δεκαετία του ’60 και του ’70 είναι οι περίοδοι που χαρακτηρίζονται από το φαινόμενο της μεγάλης εσωτερικής μετανάστευσης προς τις μεγάλες πόλεις και κυρίως προς την Αθήνα.
Έτσι φτάνουμε στην εποχή της μεταπολίτευσης του ’74, όπου το Ρέθυμνο συνεχίζει να είναι μια μικρή επαρχιακή πόλη, με το πληθυσμό του να μην υπερβαίνει τις 15.000 κατοίκους, όπου όμως έχουν αρχίσει τα πρώτα βήματα της τουριστικής κίνησης. Η ολοκλήρωση του Βόρειου οδικού άξονα, έβαλε τις βάσεις για την τουριστική ανάπτυξης ολόκληρης της Κρήτης.
Πόσο γνωστό ήταν το Ρέθυμνο;
Ενθυμούμαι τέλη της δεκαετίας του ’70 όντας φοιτητής στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, όταν μας ρωτούσαν άλλοι φοιτητές από την υπόλοιπη Ελλάδα από που ήμασταν, απαντούσαμε, από την Κρήτη, γιατί αν τους απαντούσες από το Ρέθυμνο το πιο πιθανόν θα ήταν, να μην το ήξεραν!
Η φήμη της πόλης μας ήταν τότε, όπως είναι σήμερα η φήμη ας πούμε της πόλης των Γιαννιτσών, που ναι μεν είναι μια πόλη των 40.000 κατοίκων δηλαδή και μεγαλύτερη του Ρεθύμνου, που όμως, πόσοι από εμάς γνωρίζουμε που ακριβώς είναι τα Γιαννιτσά και σε ποιον νομό ανήκει;
Και φτάνουμε στο σήμερα, 40 χρόνια αργότερα, όπου η νέα εικόνα για την πόλη μας είναι εντελώς διαφορετική!
Το Ρέθυμνο είναι πια αρκετά γνωστό!
Διαπιστώνουμε σαφέστατα ότι έχει υψηλή αναγνωρισιμότητα στους πολίτες της χώρας μας, εμφανώς μεγαλύτερη από αυτήν που θα της αναλογούσε σύμφωνα με την κατάταξή της στην κλίμακα των πόλεων της Ελλάδας ανάλογα με τον πληθυσμό τους.
Κατανοούμε όμως ότι η αναγνωρισιμότητα αυτή, δεν προέκυψε ξαφνικά αλλά διάφοροι ισχυροί παράγοντες συνετέλεσαν ώστε να φτάσουμε σε αυτό το σημείο.
Το Πανεπιστήμιο
Ο πρώτος από αυτούς τους παράγοντες, που βοήθησαν τη πόλη μας να βγει από την απομόνωση που βίωνε έως και τα τέλη του ’70, ήταν η ίδρυση του Πανεπιστημίου Κρήτης και η λειτουργία της φιλοσοφικής σχολής στο Ρέθυμνο το 1977, με ένα τμήμα!
Έκτοτε τα τμήματα των σχολών του Ρεθύμνου έως σήμερα έχουν γίνει εννέα, και ο αριθμός των εγγεγραμμένων φοιτητών να πλησιάζει τους 9.000!
Εκτιμούμε λοιπόν ότι πάνω από 30.000 φοιτητές έχουν φοιτήσει έως σήμερα στις σχολές του Ρεθύμνου, και ότι οι Έλληνες που έμαθαν για την πόλη μας με αφορμή που κάποιο συγγενικό ή φιλικό τους πρόσωπο υπήρξε φοιτητής στο Ρέθυμνο ανέρχονται σε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες.
Ο τουρισμός
Ο δεύτερος παράγοντας για την σημερινή φήμη του Ρεθύμνου, σίγουρα είναι η ανάπτυξη του τουρισμού, και η κατοχύρωση της πόλης μας και του νομού μας ως ενός σημαντικού τουριστικού προορισμού.
Εδώ πρέπει να συνυπολογιστεί η ισχυρή συμβολή των δύο κορυφαίων ετήσιων πολιτιστικών εκδηλώσεων της πόλης μας, του Αναγεννησιακού φεστιβάλ αλλά και του Αποκριάτικου καρναβαλιού.
Σημαντική ώθηση στο αποτέλεσμα αυτό έχουν δώσει σίγουρα τα ιστορικά αλλά και τα φυσικά αξιοθέατα του νομού μας, όπως το Αρκάδι το σπήλαιο του Μελιδονίου, η λίμνη και το Μοναστήρι του Πρέβελη, ο Πλακιάς, η Αγία Γαλήνη, η Ακουμιανή γυαλιά αλλά και τα πολλά παραδοσιακά χωριά της ενδοχώρας του νομού.
Το Μουσείο της Ελεύθερνας
Ο τρίτος σημαντικός παράγοντας που το Ρέθυμνο είναι πια στις φημισμένες πόλεις της χώρας μας είναι ο Αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας Ελεύθερνας και το μοναδικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Ελεύθερνας.
Ήδη η επισκεψιμότητα του Μουσείου ξεπερνά τις εκατοντάδες χιλιάδες κατ’ έτος, με πολύ μεγάλη αυξητική τάση!
Ατενίζοντας το μέλλον
Γίνεται λοιπόν φανερό πως μια πόλη ή μια περιοχή για να βγει από την αφάνεια και να αποκτήσει φήμη, θα πρέπει να υπάρξουν πολύ δυνατά γεγονότα, πολύ προσπάθεια, και βέβαια να παρθούν και οι σωστές αποφάσεις.
Αυτό θα συντελέσει στην κοινωνική – οικονομική και μορφωτική αναβάθμιση των κατοίκων της.
Σίγουρα η πόλη μας δικαιούται ακόμη μεγαλύτερης δημοσιότητας και αναγνωρισιμότητας και λόγω της φυσικής της θέσης και λόγω της ιστορικής της διαδρομής.
Αυτή η δημοσιότητα θα αποτελέσει την αιτία για μεγάλη αύξηση των επισκεπτών, αλλά και του αριθμού εκείνων που θα επιλέξουν τη πόλη μας για μόνιμη εγκατάσταση και επαγγελματική πορεία, ως και τη προσέλκυση επενδύσεων.
Το Ρέθυμνο βρίσκεται σε μια ευλογημένη θέση και από άποψη γεωγραφική όσο και κλιματολογική, και διαθέτει όλα τα προσόντα να αναδειχτεί σε πόλη πρότυπο για επισκέψεις, διακοπές, σπουδές, αλλά και για μόνιμη διαμονή.
Αυτό βέβαια πρέπει, πρώτοι από όλους να το πιστέψουν οι ίδιοι οι πολίτες του Ρεθύμνου, ώστε να παίρνουν τις ενδεδειγμένες αποφάσεις και όταν πρέπει.
Είμαστε σίγουροι πως, ως δια μαγείας, κανένα σημαντικό επίτευγμα δεν κατορθώνεται. Ότι σπουδαίο μπορεί να δημιουργηθεί, χρειάζεται πολύ κόπο, συλλογική προσπάθεια και κυρίως την επινόηση της «στρατηγικής».
Η «στρατηγική» λοιπόν αυτή αναζητείται και στην περίπτωση της πόλης μας. Να χαραχθεί δηλαδή ένας «Οδικός χάρτης» για το πώς θα πρέπει να πορευτεί η πόλη μας και ο νομός μας στον 21ο αιώνα!
Σίγουρα για να προσδιοριστεί αυτός ο στόχος και να καθοριστούν οι φάσεις και τα βήματα, τον πρώτο λόγο θα τον έχουν οι εκλεγμένοι εκπρόσωποί μας τόσο στην τοπική αυτοδιοίκηση όσο και στους κεντρικούς θεσμούς.
Εδώ λοιπόν έρχεται να καθοριστεί ο ρόλος αλλά παράλληλα και η ευθύνη του κάθε ένα από εμάς τους ενεργούς πολίτες.
Ποιους θα επιλέξουμε!
* Ο Γιώργος Ουρανός είναι γεωλόγος
