Του ΝΙΚΟΛΑΟΥ Κ. ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΗ
Βιώνουμε, ως κοινωνία προσώπων, την ισοπέδωση ή τον θάνατο οικουμενικών αξιών που, έστω, αιώνιες και ανώλεθρες, καθώς πιστεύεται, ο πόλεμος εναντίον τους είναι διαρκής, με υφέσεις και εξάρσεις, στο θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο.
Βιώνουμε τη νέα κρίση, αυτή τη φορά των θεσμών οι οποίοι, ως γνωστό θεμελιώνονται σε αξίες και υλοποιούν αξίες της παγκόσμιας κοινότητας.
Από τις διώξεις αυτές, η αξία της οικογένειας δεν εξαιρείται! Αντίθετα, ως θεσμός ιδιαίτερα ευαίσθητος εύκολα διαταράσσεται αφήνοντας περιθώριο στην αμφισβήτηση και την έριδα! Σε ώρα, σεισμικών αλλαγών, πληθυσμιακών και ηθικών, επιβάλλεται τα οξυμένα προβλήματά της να τύχουν κάποτε προσοχής και μεθοδευμένης αντιμετώπισης. Προπάντων πρακτικής μέριμνας και αλληλεγγύης με σκοπό την ηθική στήριξη και την «ανατίμηση» του θεσμού.
Στο σημείο αυτό, η πρωτοβουλία π.χ. της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, να επιμορφώνει κληρικούς και λαϊκούς (εθελοντές) με τον παραπάνω σκοπό αξίζει να τύχει ανάλογης προσοχής! Προβλήματα ενδοοικογενειακά, εφηβικής ηλικίας, χρόνιων παθήσεων, ποιμαντικής και ενοριακής φροντίδας είναι στο πρόγραμμα του Ιδρύματος Ποιμαντικής Επιμόρφωσης (Ι.Π.Ε.). Η λειτουργία του έχει ήδη ξεκινήσει από το 2010 και συνεχίζεται ανοδικά πραγματοποιώντας σημαντικό έργο.
Η οικογένεια, θεσμός, οιονεί, και Μήτρα της Κοινωνίας επιβάλλεται να στηριχθεί άμεσα από την Εκκλησία και το κράτος συνεκτιμώντας ασφαλώς τις συνθήκες όσο και τη σημασία της. Σε ώρες κλονισμού των θεσμών έχει νόημα να τονίζεται, ότι η οικογένεια παραμένει σταθερή αξία με ποσοστά αξιοπιστίας, 74%, αναφέρεται σε πρόσφατη έρευνα, (βλ. «Καθημερινή» της 24ης Δεκεμβρίους – τέχνες και γράμματα).
α. Ανατρέχοντας στις αιτίες αλλοίωσης του «ευδόκιμου» για την οικογένεια, κλίματος, ώστε οι δομές της παράδοσης, προοδευτικά, να χάνονται, βιώνουμε ήδη το γεγονός ενός νέου κοινωνικού μηδενισμού! Από τις απρόβλεπτες εξελίξεις στο περιβάλλον -φυσικό και ανθρωπογενές- και τις επιρροές που ασκούνται στο χώρο της οικογένειας, διατυπώνονται προκαταβολικά οι παρακάτω συνειρμοί.
Αναγνωρίζεται πλέον, ότι ο «κορυφαίος» θεσμός, απειλείται σήμερα από πλήθος αντιξοότητες και άλλους παράγοντες, έμμεσους και άμεσους! Μια απειλή ίση με εκπατρισμό, πόλεμο και κατοχές που μεσολάβησαν κατά καιρούς στη χώρα.
Σε σχέση με χώρες της Ε. Ένωσης, το ελληνικό πρόβλημα διαφέρει, εκτός την υπογεννητικότητα, «σύμβαμα» τραγικό όλων των προηγμένων, δήθεν και πολιτισμένων χωρών! Για την ελληνική οικογένεια οι συνέπειες, αν συνδυαστούν με την ανεργία και την αργία, «μητέρα πάσης κακίας», είναι σαφώς τραγικότερες λαμβάνοντας υπόψη και το παρακάτω δείγμα:
«Σε σύνολο, περίπου, 90 οικογενειών ορεινού χωριού της Κρήτης, 43 άνδρες, από 40 μέχρι και 60 ετών, παραμένουν «αναγκαστικά» άγαμοι»! Χωρίς το «δείγμα» να εκπροσωπεί ευρύτερα την κοινωνία σηματοδοτεί όμως βαθιά παρακμή, ανακαλώντας ξανά την υπογεννητικότητα στη χώρα μας!
β. Τη θεσμική κρίση της οικογένειας προσδιορίζει επίσης το πελώριο «ζήτημα παιδείας, όχι απλά σχολικής και ακαδημαϊκής. Στην αναφορά του προβλήματος και τη διερεύνησή του από διάφορες πλευρές και από τα Μ.Μ.Ε. (έντυπα και τηλεοπτικά) απουσιάζει εντυπωσιακά η οικογένεια, ως αποδέκτης των επιπτώσεων αλλά και ως παράγοντας του προβλήματος! Ήδη τα μέσα κατηγορούνται, όχι άδικα, για αποσιώπηση και των παραλείψεων αλλά και της ευθύνης της πολιτείας. Σε κάθε περίπτωση η σημερινή εικόνα παραπέμπει σε «ρίζες» βαθύτερες με χρονικό ορίζοντα τη δεκαετία 1980 και μεταγενέστερα. Όταν π.χ., οι «επελάσεις» κομματικών, ιδεολογικών και συνδικαλιστικών πιέσεων, σχολικών φορέων κ.ο.κ. ανέτρεπαν «ριζικά» το προηγούμενο καθεστώς. Συγκεκριμένα, όταν καταργώντας π.χ. τον Ν. 1304/82 με τον Ν. (πλαίσιο) 1566/85, σάρωναν και την ισχύουσα εκπαιδευτική φιλοσοφία. Αποτέλεσμα οι βίαιες ενέργειες, οι καταλήψεις, η «αλλαγή» τρόπων και συμπεριφοράς με «αποχαλίνωση», κάποτε, μερίδας των καταληψιών. Ακόμα οι συνεχείς ανατροπές προγραμμάτων, οι ατελείωτες εκπαιδευτικές «μεταρρυθμίσεις»!
Σήμερα οι κυβερνώντες συνεχίζουν προς την ίδια κατεύθυνση υπερβαίνοντας εντυπωσιακά τους προκατόχους. Στο «όραμα» για την παιδεία μολονότι επιχειρείται να εκφραστεί κάτι νέο, κυριαρχούν αντιφάσεις αλλά και παλινωδίες. Η θεμελίωση της παιδείας αναζητείται σε «αλλότρια» ιδεολογικά και παιδαγωγικά πρότυπα!
Η κλασική παιδεία, ως φιλοσοφία και «αρετή», κατά Αριστοτέλη, επιδιώκεται να «εξοβελιστεί», όπως και η αριστεία, από τον τόπο, γέννησής τους. Βαδίζοντας στα ίχνη προηγούμενης εποχής, χαλάρωσης, «ήσσονος προσπάθειας» κ.ά. υπερθεματίζουν με «εκπτώσεις» ενώ αντιπαρέρχονται τις συνέπειες. Το δίλημμα, σε ποιο βαθμό, το Σχολείο και η οικογένεια ευθύνονται για τη σημερινή «εικόνα», παραμένει! Σε «επίρρωση» των παραπάνω δανείζομαι, (από συνέντευξη του Αναστάσιου Γιανουλάτου), τον προβληματισμό ενός Eliot: «Πού είσαι σοφία που σε χάσαμε στη γνώση. Και πού είσαι γνώση που σε χάσαμε στην πληροφόρηση;», (Καθημερινή 18.12.2017). Αναμφισβήτητα η τελευταία έχει πλέον «καταπνίξει» και τη γνώση και τη φιλοσοφία σε ένα αδυσώπητο ρεύμα της ηλεκτρονικής υπερπληροφόρησης! Θλιβερό ζητούμενο παραμένει ο λόγος και ο πραγματικός διάλογος αντί του εικονικού!
Απ’ εδώ ακριβώς ανακύπτουν «έτερα» προβλήματα που καταλήγουν απλά στο «σπίτι» συνταράσσοντας ότι έχει απομείνει σταθερό. Μιλώντας για τη «χαμένη συνεκτικότητα» της οικογένειας, προπάντων για την εγκατάλειψή της από το λεγόμενο κοινωνικό κράτος, σε περίοδο βαθιάς κρίσης του θεσμού, η κοινωνία η ίδια θα απαιτούσε, τώρα, μια απάντηση! Η Τουρκία, ως πρόσφατο παράδειγμα, έχει ήδη νομοθετήσει «πριμοδότηση» του γάμου. Οι ευθύνες των κυβερνώντων για 40 χρόνια, βρίσκονται στο απυρόβλητο, όχι μόνο για το προκείμενο. Γνωρίζουν ότι οι… «Γράκχοι» της Δημοκρατίας, του αδέκαστου ήθους, της συνέπειας λόγων και πράξεων, συνήθως δολοφονούνται!
Κι εμείς -στο τέλος τέλος- απλά διαπιστώνουμε: Ο καταγγελτικός λόγος και ο παραδειγματικός, μπορεί να ακούγονται, όμως πολύ δύσκολα εισακούονται!
γ. Η «φαινομενολογία» της οικογένειας, σήμερα, «καταγράφει», εκτός της ανεργίας, την κρίση της «μεσαίας» τάξης ως ένα «τραύμα», ανεπούλωτο στους κόλπους της κοινωνίας, ξεκινώντας και από την οικογένεια. Η πολυεπίπεδη «πενία», εξάλλου, σε αντίθεση με τη διάχυση του πλούτου και των αγαθών, «παντοίων», συνθέτουν (ξανά) το εκρηκτικό μείγμα των κοινωνικών συγκρούσεων. Η σημαντική σχέση με την οικογένεια όπως και η συστηματική διερεύνηση του θέματος αυτού υπερβαίνουν, φυσικά, τα όρια ενός άρθρου. Η τάση απεξάρτησης των εφήβων από τον «θεσμικό κλοιό», τώρα και με την «αμφίσημη» χρήση των μέσων και του κινητού τηλεφώνου, προσθέτουν, στην κρίση της οικογένειας, ένα ακόμα αμετάκλητο πρόβλημα.
δ. Τέλος, λόγοι ουσιαστικής συρρίκνωσης της ελληνικής οικογένειας -πληθυσμιακά και κοινωνικά- αξίζει, συμπληρωματικά να σημειωθούν, με απλή σειρά προτεραιότητας, χωρίς ανάλυση.
1. Ο κλονισμός του γάμου. Η πρωτοφανής έξαρση διαζυγίων και η φοβερή μείωση της τεκνογονίας π.χ. σηματοδοτούν το παρόν και το ζοφερό μέλλον της χώρας.
2. Η ανεργία και εκμετάλλευση, εξαιτίας της, του εργαζόμενου και του εμπερίστατου.
3. Η επιδείνωση των συνθηκών ομαλής επικοινωνίας και διαπαιδαγώγησης στο πλαίσιο της οικογένειας: «Σήμερα για να κρατήσει κάποιος την οικογένεια του -παρατηρεί διορατικός αγιορείτης- πρέπει να φτύσει αίμα! Να κόψει το θέλημά του, τις επιθυμίες του, όποιες κι αν είναι»! (Γέρων Βενέδικτος). Ηρωικούς γονείς τέτοιου φρονήματος αναγνωρίζουμε κυρίως στα πρόσωπα των παιδιών τους ακόμα και σήμερα. Πρόκειται, βέβαια, για το «άλας της γης» (Ματθ. Ε’, 3), που συγκρατεί -έστω προσωρινά- μια κοινωνία από τη «φθοροποιό» αλλοίωση και την καθολική σήψη!
Βιώνουμε, τέλος, την πραγματικότητα γενικότερης έκπτωσης – ήθους και ηθών – σε μια στιγμή έξαρσης των κοινωνικών και πολιτικών αδιεξόδων. Η «νόθος» ευμάρεια, προηγούμενων ετών, φυσικά, δεν ωφέλησε. Πέρασε αφήνοντας ηθικούς μόνο «ρύπους»! Η «διάδοχη κατάσταση» εξ’ άλλου, δεν συνέτισε, απλά γέννησε «πεσιμισμό» και κατάθλιψη αντί να εξεγείρει δυνάμεις «λανθάνουσας», αντίστασης.
Και ακριβώς στο σημείο αυτό η αναφορά σε γνωστό «λόγο» του ποιητή, δεν μπορεί να απαλειφθεί, ούτε μπορεί, σε ώρες κρίσης, να μην επανέρχεται!
» Και μη έχοντας πιο κάτου άλλο σκαλί
» να κατρακυλήσεις πιο βαθιά στου κακού
» τη σκάλα,
» για τ’ ανέβασμα ξανά που σε καλεί,
» θα αιστανθείς να σου φυτρώσουν ώ χαρά!
» τα φτερά.
» Τα φτερά του πρωτινά σου τα μεγάλα.(Κ. Παλαμά Δωδεκάλογος του Γύφτου, Λόγος Η’).
