H κοινωνικοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, δηλαδή το «άνοιγμα» τους στο ευρύ κοινό μέσα από τη χρήση τους για λόγους ψυχαγωγίας, μουσική, θέατρο, εκθέσεις, αποτελεί ένα μεγάλο στοίχημα για τη διαχείριση του ελληνικού πολιτισμού συνολικά, επισημαίνει ο γνωστός αρχαιολόγος Πέτρος Θέμελης που βρέθηκε στο Ρέθυμνο, προσκεκλημένος του Συλλόγου Φίλων Αρχαιολογικού Μουσείου Ρεθύμνου.
Ο καθηγητής Αρχαιολογίας, πρωτεργάτης των ανασκαφών της Ελεύθερνας από το 1985 και «ψυχή», όπως τον χαρακτηρίζουν, του αρχαιολογικού χώρου της Μεσσήνης, έδωσε μια διάλεξη το απόγευμα της Δευτέρας στο Σπίτι του Πολιτισμού με θέμα «Η διαχείριση του πολιτισμού: το παράδειγμα της Αρχαίας Μεσσήνης».
Ο ίδιος σε δηλώσεις του έκανε ιδιαίτερη αναφορά στην ανάγκη να «ζωντανέψουν» τα μνημεία, να είναι προσβάσιμα και ανοιχτά στους πολίτες, οι οποίοι θα μπορούν μέσα από σειρά εκδηλώσεων να τα γνωρίσουν, να μάθουν γι’ αυτά να τα χρησιμοποιήσουν, να έρθουν σε επαφή με την ιστορία τους και να τα αγαπήσουν. Επεσήμανε πως τα μνημεία μόνο έτσι μπορούν να αναδειχθούν, να πάρουν νέα διάσταση και να αξιοποιηθούν:
«Πρέπει τα μνημεία να κοινωνικοποιηθούν, δηλαδή να δέχονται το κοινό και να τα χρησιμοποιεί το κοινό, όχι μόνο τα θέατρα, τα οποία έτσι και αλλιώς τα χρησιμοποίει που και εκεί υπάρχει ένα πρόβλημα. Πιστεύω ότι όλοι οι θεατρικοί χώροι πρέπει να είναι ανοικτοί στο κοινό, να παρακολουθούν θέατρο οι πολίτες και έτσι να έχουν και οικονομικό όφελος οι κοινότητες, οι οποίες παρέχουν τον θεατρικό χώρο. Κοινωνικοποίηση σημαίνει πολλά πράγματα. Δεν σημαίνει μόνο θέατρο. Σημαίνει μουσική, έργα εικαστικών τεχνών που πρέπει να εκτίθενται μέσα σε αρχαιολογικούς χώρους. Η κοινωνικοποίηση γίνεται και από τις εφορίες αρχαιοτήτων, κυρίως σε μουσεία όπου λαμβάνουν χώρα διαλέξεις. Ο έφορος αρχαιοτήτων και ο εκάστοτε διευθυντής μπορεί να ανοίγεται προς το κοινό. Χρειάζεται όμως πάθος, αγάπη για τα μνημεία, ενδιαφέρον και δουλειά» ανέφερε ενώ τόνισε πως θεωρεί αναγκαία την αλλαγή του τρόπου διαχείρισης των μνημείων ώστε αυτά να αυτονομηθούν και να διαχειρίζονται τα έσοδα τους.
Ειδικότερα πρόσθεσε: «Τελικά νομίζω ότι πρέπει να αλλάξει και το μοντέλο της διαχείρισης της μείζονος σημασίας αρχαιολογικών χώρων, όπως την αρχαία Μεσσήνη αλλά και την Κνωσό. Δεν μπορεί να υπάγονται στις εφορίες αυτοί οι χώροι. Πρέπει να αυτονομηθούν και να διαχειρίζονται τα έσοδά τους για να μπορούν να ορθοποδήσουν στο τέλος, να μην έχουν προβλήματα οικονομικά. Να αυτοδιαχειρίζονται και να αυξάνουν τα έσοδά τους, να τοποθετήσουμε διευθυντές, manager. Δεν μιλάμε για ιδιωτικοποίηση, μιλάμε για αυτονομία και αυτοδιαχείριση, κατά το μοντέλο του μουσείου της Ακροπόλεως. Με έναν νόμο, με μια νομοθετική διάταξη θα μπορούσαν να εκλέγουν τον διευθυντή τους μέσα από έναν διαγωνισμό του υπουργείου Πολιτισμού για ορισμένα χρόνια. Παραδείγματος χάρη, να προσληφθεί ένας manager αρχαιολόγος, ο οποίος θα φροντίζει να αυξάνει τα έξοδα, πουλώντας προϊόντα πολιτισμού. Το γεγονός ότι δεν συμβαίνει αυτό έχει φοβερές επιπτώσεις Η αρχαιολογική υπηρεσία, έτσι όπως έχει καταντήσει με την οικονομική κρίση, δεν μπορεί να ελέγξει έναν αρχαιολογικό χώρο που έχει μια τεράστια επισκεψιμότητα. Όταν λέμε ότι δεν μπορεί να τον ελέγξει, εννοούμε οικονομικά. Αυτό έχει επιπτώσεις και στον αρχαιολογικό χώρο. Δεν υπάρχουν έσοδα για την καθαριότητα του χώρου, θα μπορεί να έχει μια αυτονομία για να προσλαμβάνει φύλαξη, ανθρώπους που φροντίζουν τον χώρο. Εγώ εκπροσωπώ την αρχαιολογική εταιρία και τα έχουμε παραδώσει όλα στο κράτος να τα διαχειριστεί. Το κράτος για να μπορέσει να τα λειτουργήσει πρέπει να αλλάξει μοντέλο. Να αποκτήσει μια αυτονομία και όχι ιδιωτικοποίηση».
Ο Πέτρος Θέμελης, που εδώ και 32 χρόνια έχει αφιερώσει τη ζωή του στον χώρο της Αρχαίας Μεσσήνης, έχει καταφέρει μέσα από τις συστηματικές ανασκαφές να την αναδείξει και να την καταστήσει ένα χώρο που προσελκύει πλέον χιλιάδες επισκέπτες. Ο ίδιος δηλώνει πλήρως ικανοποιημένος από τον χώρο της Μεσσήνης, όμως επισημαίνει την αναγκαιότητα της αυτοδιαχείρισης της για να μπορέσει να αυξήσει τα έσοδα του και μέσα από αυτά να αναδεικνύεται και να συντηρείται διαρκώς ο αρχαιολογικός χώρος αφού, όπως ανέφερε, η οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στη φύλαξη, την καθαριότητα και τις υποδομές που απαιτούνται για να αναδεχθεί ο χώρος. Χαρακτηριστικά ο Πέτρος Θέμελης τόνισε:
«Το παράδειγμα της Μεσσήνης λειτουργεί πάρα πολύ καλά. Εγώ παράλληλα δουλεύω μέσα εκεί, όσο αντέχω. Όμως ανησυχώ για το τι θα γίνει μετά από εμένα. Αυτή την ώρα στη Μεσσήνη δεν έχουμε πωλητέα είδη, δεν έχει το κράτος χρήματα να καθαρίσει τον χώρο, άρα πάσχει πολλαπλά. Εμείς αναλαμβάνουμε εθελοντικές πρωτοβουλίες, από το 1991 όταν ο χώρος παραδόθηκε στο κράτος από την αρχαιολογική εταιρία. Η εταιρία δεν είναι ένας οργανισμός που έχει έσοδα, δίνει και προσφέρει, έχει την έρευνα, έχει την ανασκαφή και το προνόμιο της δημοσίευσης των ευρημάτων, καθώς επίσης έχει και η ίδια το δικαίωμα να ορίζει τους διευθυντές αλλά μέχρι εκεί σταματούν οι αρμοδιότητες της. Από εκεί και πέρα ξεκινούν οι αρμοδιότητες του κράτους, το οποίο πρέπει να παραλάβει αυτά τα αρχαία που αναδεικνύει ένα πανεπιστήμιο ή η αρχαιολογική εταιρία και να μπορέσει με τον τρόπο που προτείνω εγώ να τα λειτουργήσει και να δημιουργήσει έσοδα. Πρέπει να ακολουθηθεί το παράδειγμα της Μεσσήνης. Επιπλέον θα προσπαθήσω να δείξω στο κοινό πως φτάσαμε σε αυτό το σημείο, διότι όταν ξεκινάς έναν χώρο δεν ξέρεις που θα φτάσει. Αυτό ξεκίνησε πριν από 32 χρόνια, το 1986 δειλά-δειλά και μετά αναπτύχθηκε με δική μου πρωτοβουλία και με ευρωπαϊκά προγράμματα ΕΣΠΑ μέχρι το 2015. Το 2015 όμως σταμάτησαν τα ΕΣΠΑ. Τώρα δουλεύουμε με ιδιωτικά χρήματα. Σχετικά με τον αρχαιολογικό χώρο της Μεσσήνης θέλω να μπορέσει να λειτουργήσει σύμφωνα με το μοντέλο που προτείνω. Να γίνει δηλαδή ένας δημόσιος διαγωνισμός, να προσληφθεί ένας καλός αρχαιολόγος που γνωρίζει συγχρόνως και από διαχείριση, ο οποίος θα μπορέσει να αυξήσει τα έσοδα, να έχει πωλητέα είδη και να μπορεί στο μέλλον να λειτουργεί ως πρότυπο αρχαιολογικού χώρου».
Η πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Αρχαιολογικών Μουσείων Στέλλα Χαλκιαδάκη, εκ μέρους των διοργανωτών της εκδήλωσης αναφέρθηκε στο πρόσωπο του Πέτρου Θέμελη τονίζοντας πως το έργο του αποτελεί φωτεινό παράδειγμα για την αξιοποίηση των αρχαιολογικών χώρων.
«Ο κύριος Θέμελης έχει κάνει ένα τρομερό έργο στο αρχαιολογικό μουσείο της Μεσσήνης, διότι όλα αυτά τα χρόνια δουλεύει έχοντας ένα όραμα. Κατάφερε να αναδείξει ένα σημαντικό και μεγάλο αρχαιολογικό χώρο, όπως αυτό της Μεσσήνης, με πολύ σεβασμό και αυτός ήταν ο λόγος που τον καλέσαμε να έρθει εδώ. Ο κύριος Θέμελης ήταν και ένας από τους ανασκαφείς της αρχαίας Ελεύθερνας. Επομένως, επειδή είχε δουλέψει τόσα πολλά χρόνια και έχει αναδείξει αυτό τον τόπο και φαίνεται ότι έχει κάνει υποδειγματική δουλειά, θελήσαμε να ακούσουμε τη σκέψη του και τις προτάσεις του σχετικά με τη σωστή διαχείριση του άυλου και του υλικού πολιτισμού.
Ο στόχος του Συλλόγου Φίλων Αρχαιολογικού Μουσείου είναι να συμπαρίσταται και να βρίσκεται κοντά στην Εφορεία Αρχαιοτήτων, προκειμένου να βοηθήσει στην ανέγερση ενός νέου κτιρίου για το αρχαιολογικό μουσείο Ρεθύμνου. Στις δραστηριότητες όμως που συμπεριλαμβάνουμε στο καταστατικό μας είναι και η ευαισθητοποίηση του κόσμου ως προς την αρχαία μας κληρονομιά. Έτσι λοιπόν όλα αυτά τα χρόνια καλούμε διάφορους ομιλητές, διοργανώνουμε διάφορες διαλέξεις σε αρχαιολογικούς χώρους με ξεναγήσεις» ανέφερε.