Με μεγάλο θαυμασμό στάθηκαν χθες εκατοντάδες Ρεθεμνιώτες μπροστά στα σπάνια αρχαιολογικά ευρήματα του νομού που βρήκαν πλέον φιλοξενία, προσωρινά, στον ναό του Αγίου Φραγκίσκου στην παλιά πόλη. Ο χώρος άνοιξε μόνο για χθες με την ευκαιρία της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων, καθώς οι εργασίες δεν έχουν ολοκληρωθεί και από το πρωί μέχρι αργά το βράδυ επισκέφτηκαν την προσωρινή έκθεση του αρχαιολογικού μουσείου όχι μόνο ντόπιοι αλλά και πολλοί τουρίστες. Η συλλογή που να σημειωθεί είναι ένα μόνο μέρος του συνόλου των αρχαιοτήτων του Ρεθύμνου καλύπτει ένα ευρύ χρονολογικό φάσμα από την παλαιολιθική έως την ενετική περίοδο, πολλές εκ των οποίων εκτίθενται για πρώτη φορά στο κοινό.
Αμφορείς, αγάλματα, νομίσματα, κτερίσματα, λάρνακες περιλαμβάνονται μεταξύ των σπάνιων αρχαιολογικών ευρημάτων από κάθε γωνιά του νομού.
Ωστόσο, ένα πλήθος ακόμα ευρημάτων παραμένει στις αποθήκες γεγονός που για άλλη μια φορά αναδεικνύει την ανάγκη ανέγερσης ενός νέου σύγχρονου αρχαιολογικού μουσείου στο Ρέθυμνο.
Σημειώνεται ότι για το συγκεκριμένο έργο εκκρεμούν οι εγκρίσεις από το αρμόδιο υπουργείο Περιβάλλοντος σε ότι αφορά το ρυμοτομικό σχέδιο του οικοπέδου της Σοχώρας, που σήμερα στεγάζεται το ΚΤΕΛ, προκειμένου ο φάκελος της μελέτης του νέου αρχαιολογικού μουσείου του Ρεθύμνου να αποσταλεί στη συνέχεια -όπως προβλέπουν οι σχετικές διαδικασίες στο Συμβούλιο της Επικρατείας- για να μπορέσει να ξεκινήσει ο διεθνής διαγωνισμός για την αρχιτεκτονική μελέτη του έργου με χρήματα που έχει δεσμεύσει η Περιφέρεια Κρήτης, προϋπολογισμού 150.000 ευρώ.
Το συνολικό κόστος της μελέτης ανέρχεται, σύμφωνα με πρόχειρους υπολογισμούς, στις 800.000 ευρώ, ενώ φαίνεται πως το προσεχές διάστημα θα υπογραφεί προγραμματική σύμβαση μεταξύ Περιφέρειας και υπουργείου Πολιτισμού για να ξεκινήσουν οι διαδικασίες προκήρυξης της μελέτης, με την ελπίδα αυτό να μπορέσει να χρηματοδοτηθεί από το ΕΣΠΑ. Η επίσπευση των συγκεκριμένων διαδικασιών χαρακτηρίζεται επιβεβλημένη για να προχωρήσουν οι διαδικασίες και να μπορέσει το έργο σταδιακά να διεκδικήσει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση από το νέο ΕΣΠΑ.
Σε σχετικές δηλώσεις της η προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Αναστασία Τζιγκουνάκη, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Η προσωρινή έκθεση του αρχαιολογικού μουσείου του Ρεθύμνου πρόεκυψε λόγω των χρόνιων στατικών προβλημάτων του αρχαιολογικού μουσείου Ρεθύμνου με στόχο την ανέγερση ενός νέου σύγχρονου μουσείου για την πόλη του Ρεθύμνου, η κατασκευή του οποίου αποτελεί μια τεράστια ανάγκη. Αυτό που παρουσιάζεται στον Άγιο Φραγκίσκο είναι μια ενδεικτική έκθεση και θα σας πω χαρακτηριστικά, ότι οι λάρνακες από το υστερομινωικό νεκροταφείο των Αρμένων χρειάζονται πολύ περισσότερο χώρο από όσο καταλαμβάνει όλη η προσωρινή έκθεση. Εμείς περιμένουμε το Κεντρικό Αρχιτεκτονικό Συμβούλιο να εξετάσει το θέμα της κάλυψης των τετραγωνικών μέτρων σε σχέση με το οικόπεδο του ΚΤΕΛ για να πάει στη συνέχεια ο φάκελος στο ΣΤΕ να εγκριθεί για να αρχίσει η διαδικασία και να προκηρυχτεί ο διαγωνισμός για την αρχιτεκτονική προμελέτη. Έχουμε ήδη εγκεκριμένη μουσειολογική μελέτη που χρηματοδοτεί η περιφέρεια Κρήτης. Είναι μια δύσκολη διαδικασία το γνωρίζουμε όμως είμαστε επικεντρωμένοι στον στόχο μας και πρέπει οπωσδήποτε αυτός να επιτευχθεί».
Αναλυτικά…
ΑΝΟΙΞΕ ΧΘΕΣ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ Η ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ
Η ιστορία του Ρεθύμνου μέσα από χίλια εκθέματα ξεδιπλώνεται στον Άγιο Φραγκίσκο
Χίλια περίπου εκθέματα από την παλαιολιθική εποχή και τα πρόσφατα ευρήματα στα νότια της Π.Ε. Ρεθύμνου, που χρονολογούνται έως και 130.000 χρόνια πριν από σήμερα, ευρήματα από την περίοδο της Ενετοκρατίας μέχρι την κατάκτηση του Ρεθύμνου από τους Οθωμανούς το 1646 μ.Χ. περιλαμβάνονται στην προσωρινή έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου στον χώρο του Αγίου Φραγκίσκου που άνοιξε για πρώτη φορά χθες με αφορμή τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων.
Πρόκειται για μια ενδεικτική διαχρονική παρουσίαση του πολιτισμικού πλούτου του Ρεθύμνου. Η έκθεση διαρθρώνεται σε τρεις μεγάλες χρονικές ενότητες, τους προϊστορικούς χρόνους, τους ιστορικούς χρόνους και βυζαντινούς-μεταβυζαντινούς χρόνους.
Περιλαμβάνει πολλά νέα ευρήματα από τις πιο πρόσφατες έρευνες στην περιοχή του Ρεθύμνου από την εποχή του λίθου, τη μινωική εποχή και τους ιστορικούς χρόνους, ενώ όλα τα εκθέματα ων βυζαντινών – μεταβυζαντινών χρόνων παρουσιάζονται για πρώτη φορά.
Ακόμη εκτίθεται μέρος της συλλογής του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνου, η οποία αποτέλεσε τον πρώτο πυρήνα του μουσείου και υπάρχει μικρή προθήκη για το έκθεμα του μήνα, ώστε να προβάλλεται κάθε μήνα ένα από τα ευρήματα που βρίσκονται στις αρχαιολογικές αποθήκες και δεν εκτίθενται στην προσωρινή Έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου.
Τη μουσειολογική μελέτη ετοίμασαν το 2012 οι αρχαιολόγοι κυρία Ειρήνη Γαβριλάκη, κυρία Εύα Τέγου, κυρία Πετρούλα Βαρθαλίτου και κυρία Νατάσα Φιολιτάκη.
Τη μουσειογραφική μελέτη συνέταξε το ίδιο το διάστημα η κυρία Νουκάκη Αμαλία, σχεδιάστρια διακοσμήτρια, με υπεύθυνο τον αρχιτέκτονα κ. Γιάννη Χριστοδουλάκο. Το έργο εντάχθηκε στις 30-12-2013 με το ποσό των 243.586,73 ευρώ και προσελήφθηκαν και εργάστηκαν σε αυτό για ένα διάστημα ο αρχιτέκτονας Σταύρος Πλυμάκης και η συντηρήτρια Αμαλία Τρουλλινού.
Ομάδα επίβλεψης του έργου ήταν οι αρχαιολόγοι κυρία Νατάσα Φιολιτάκη, κυρία Νότα Καραμαλίκη, κυρία Ειρήνη Γαβριλάκη, κυρία Νικολέτα Πύρρου και η κυρία Μαρίτα Βασιλάκη πολιτικός μηχανικός, ενώ οικονομική υπόλογος του έργου ήταν η διοικητική κυρία Ελένη Σηφάκη.
Το κοινό του Ρεθύμνου αλλά και τουρίστες είχαν την ευκαιρία χθες για πρώτη φορά να επισκεφτούν τον χώρο και να θαυμάσουν τα μοναδικά ευρήματα ενώ το απόγευμα έγινε παρουσίαση των ευρημάτων σε ειδική εκδήλωση που οργάνωση η Εφορία Αρχαιοτήτων.
Η προσωρινή έκθεση είναι σχεδόν έτοιμη αφού υπολείπονται μονάχα οι λεζάντες στα εκθέματα και όπως ανέφερε η προϊσταμένη της Εφορίας έχει κατατεθεί αίτημα στο υπουργείο προκειμένου ο χώρος να παραμείνει ανοιχτός για το κοινό χωρίς εισιτήριο ως το τέλος του μήνα που θα ανοίξει επίσημα και θα λειτουργεί από τις 10:00 το πρωί έως τις 6:00 το απόγευμα.
Η προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Αναστασία Τζιγκουνάκη μιλώντας για την προσωρινή έκθεση ανέφερε μεταξύ άλλων: «Λόγω της Διεθνούς Ημέρας των Μουσείων και της Ευρωπαϊκής Νύχτας είχαμε την ευκαιρία να ανοίξουμε το μουσείο και να δει το κοινό τα σημαντικά εκθέματα τα οποία αποτελούν μόνο ένα δείγμα του αρχαιολογικού πλούτου που υπάρχει στον νομό. Είναι πολλά νέα ευρήματα ενώ το σύνολο των βυζαντινών και μεταβυζαντινών ευρημάτων εκτίθενται για πρώτη φορά. Η έκθεση αυτή θα συμβάλλει σημαντικά και στην τουριστική ανάπτυξη διότι αποτελεί ένα ερέθισμα για τον επισκέπτη να επισκεφτεί και τους αρχαιολογικούς χώρους από όπου προέρχονται και επίσης είναι μια πολύ καλή συγκυρία η έναρξη λειτουργίας του μουσείου στην Ελεύθερνα αλλά και μια παρουσίαση των ανασκαφών της Ζωμίνθου και του Ιδαίου Άνδρου και έτσι θα προβληθούν και οι διαδρομές της ενδοχώρας».
Η παρουσίαση των εκθεμάτων
Τα «Ρ.Ν.» είχαν την ευκαιρία χθες το πρωί να ξεναγηθούν στην προσωρινή έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου από τις αρχαιολόγους Νότα Καραμαλικη και Νατάσα Φιολιτάκη, οι οποίες μας παρουσίασαν την έκθεση και τα ευρήματα και την προέλευση τους ξεδιπλώνοντας διαχρονικά την ιστορία του τόπου.
Στη αρχή της έκθεσης, υπάρχουν ευρήματα από τη συλλογή του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου που ήταν ο πυρήνας της συλλογής του αρχαιολογικού μουσείου. Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα όπου συγκέντρωναν αντικείμενα και μεταξύ αυτών αυτά εκτίθενται εξαιρετικά αγγεία και ένα μικρό κομμάτι από την αγγειακή συλλογή του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου που ήταν δωρεά του Σιγανού.
Ακολουθεί μια προθήκη με το έκθεμα του μήνα που για τον Μάιο είναι ο χάλκινος πέλεκυς των Ελενών. Ένας χρηστικός πέλεκυς χάλκινος της νεοανακτορικής περιόδου γύρω στο 1450.
Νότα Καραμαλίκη: «Κάθε μήνα θα τοποθετείται ένα διαφορετικό έκθεμα»
Η έκθεση χρονολογικά ξεκινά με την προϊστορική περίοδο, την εποχή του λίθου όπου εκτίθενται τα πρωιμότερα εργαλεία που έχουν εντοπιστεί στην Κρήτη. Είναι παλαιολιθικά όπως πέλεκεις και μεσολιθικά εργαλεία, που χρονολογούνται από 130.000 π.Χ. (τα παλαιολιθικά μέχρι 11.000 π.Χ. και τα μεσολιθικά από 11.000 π.Χ. ως 7.000 π.Χ.), ευρήματα τα οποία αποτελούν, όπως εξηγεί η αρχαιολόγος Ν. Καραμαλίκη, ένδειξη ότι υπήρχαν ανθρωπίδες στην Κρήτη ήδη από τότε.
Η επόμενη προθήκη αφορά τη νεολιθική περίοδο με το υλικό να προέρχεται κατά κύριο λόγο από σπήλαια. Το μεγαλύτερο μέρος των ευρημάτων προέρχεται από το σπήλαιο του Γερανίου με κεραμική χειροποίητη, ειδώλια (ένα πήλινο και τρία λίθινα) και λίθινα και οστέινα εργαλεία από το σπήλαιο Γερανίου. Επίσης υπάρχουν κάποια αγγεία και θραύσματα από το σπήλαιο των Ελενών, την Αξό και τα Ζωνιανά. Τα νεολιθικά ευρήματα χρονολογούνται από το 7000 π.Χ. έως 3000 π.Χ.
Τα ευρήματα της προανακτορικής περιόδου από το 3200 π.Χ. ως το 1900 π.Χ. στο μεγαλύτερο μέρος του αφορούν μια ανασκαφή στο Χαμαλεύρι και κατά πάσα πιθανότητα, όπως μας εξήγησε η αρχαιολόγος. πρόκειται για ένα εργαστήριο αρωματοποιίας. «Υπάρχουν κάποια σκεύη, επαναχρησιμοποιημένο κομμάτι από πιθάρι, τριβείο λίθινο, πέλεκυς, οψιανός για τεμαχισμό αρωματικών φυτών μας δείχνουν ότι είχαμε να κάνουμε με μια πρώιμη εγκατάσταση εργαστηρίου». Παράλληλα υπάρχουν αγγεία από τις Ελένες και το σπήλαιο Μελιδονίου.
Ακολουθεί η μεσομινωική περίοδος που είναι από το 1900 έως 1700 π.Χ. Αυτή την εποχή υπάρχουν δυο μεγάλα κέντρα στο Αμάρι, το ένα στο Μοναστηράκι που είναι ανακτορικού χαρακτήρα. «Είναι ένας μεγάλος οικισμός στον οποίο έχουμε συγκέντρωση της γεωργικής παραγωγής και έλεγχο της μέσω των σφραγισμάτων-κομμάτια πηλού που τα βάζουν είτε σε κιβώτια σε παλάτια και τα σφραγίζουν με σφραγίδες που πιστοποιούν τον έλεγχο που γινόταν. Αυτά διατηρήθηκαν από την πυρκαγιά που κατέστρεψε το κέντρο. Πολύ ενδιαφέρουσα είναι και η κεραμική που δείχνει ότι είχε σχέση με το Φαιστό. Υπάρχει ένα ενδιαφέρον αντικείμενο που είναι ομοίωμα κτιρίου, πιθανώς ναού ή λατρευτικού χώρου, ένας λουτήρας και ένα πιθάρι» τονίζει η κ. Καραμαλίκη και συνεχίζει αναφερόμενη στο άλλο κέντρο του Αμαρίου που ήταν το Αποδούλου, λέγοντας πως είναι ένας μεγάλος οικισμός, ο οποίος συνεχίζει και στην επόμενη περίοδο την νεοανακτορική.
«Μεταξύ των ευρημάτων είναι μια χύτρα, ενδεικτική του μαγειρέματος της εποχής, δυο κομμάτια τροχού, ένα πήλινο λυχνάρι και ένας κρουνός σε σχήμα κεφαλιού κριού, ενώ υπάρχουν και ευρήματα παλαιοανακτορικής περιόδου από τις Ατσιπάδες και το ιερό του Βρύσσινα (που είναι το σημαντικότερο ιερό στην περιοχή του Ρεθύμνου, επίθετες μορφές αγγείων που ανήκουν στην παλαιότερη φάση την παλαιοανακτορική 1990-1700 π.Χ. και άλλα της νεοανακτορικής φάσης του ιερού που φαίνεται ότι άκμασε πάρα πολύ. Έχουμε ένα ειδώλιο της θέας των Όφεων, χάλκινα ειδώλια, ένα μικρό χάλκινο λατρευτικό πέλεκυ, λίθινη τράπεζα προσφορών, μια σφραγίδα με κρητική ιερογλυφική, ένα αγγείο λίθινο σε μορφή γάτας ή αιλουροειδούς, πιθανό εισηγμένο από την Αίγυπτο και ένα λίθινο λυχνάρι από το Μιξόρουμα» ανέφερε μιλώντας για τα ευρήματα του έργου.
Για πρώτη φορά εκτίθενται στον ναό του Αγίου Φραγκίσκου αντικείμενα από τον οικισμό των Πέρα Γαληνών: «Εκεί υπάρχει ένας εντυπωσιακής διατήρησης οικισμός της πρώιμης νεοανακτορικής περιόδου περίπου 1700-1500 π.Χ. που καταστρέφεται από ένα πολύ μεγάλο σεισμό. Η λίθινη τράπεζα προσφορών ένα λυχνάρι» μας λέει, ενώ υπάρχουν ευρήματα από την ανασκαφή Καλό Χωράφι που ξεκίνησε πρόσφατα και είναι σε εξέλιξη.
Ακολουθούν εκθέματα νεοανακτορικής περιόδου από το Σταυρωμένου, αγγεία σχετιζόμενα με την αρωματοποιία ενώ σε άλλη προθήκη εκτίθενται για πρώτη φορά ευρήματα από την ανασκαφή της Ζωμίνθου που αφορούν χάλκινους πέλεκεις λατρευτικούς, χάλκινα ειδώλια, εργαστήρια επεξεργασίας κρυστάλλου τοιχογραφημένα, λίθινη τράπεζα προσφορών και αγγεία λατρευτικής χρήσης.
Αγγεία της τελικής ανακτορικής και μετανακτορικής περιόδου και περιδέραια που χρονολογούνται από 1.380 μέχρι 1.200 π.Χ. από τάφους από διάφορες θέσεις του Ρεθύμνου, όπως από την περιοχή του Μασταμπά της πόλης, την Πηγή, τα Αγγελιανά, τους Αποστόλους Αμαρίου, το Αποδούλου, το Παγκαλοχώρι υπάρχουν σε άλλη προθήκη.
Ξεχωριστή προθήκη περιλαμβάνει ευρήματα από υστερομινωικό νεκροταφείο των Αρμένων, μια πλούσια συλλογή με όπλα, αγγεία, κοσμήματα.
Στην τελευταία φάση της τελικής ανακτορικής-μετανακτορικής περιόδου, λέει η κ. Καραμαλίκη, υπάρχουν αντικείμενα λατρευτικά, όπως η θέα και οι μινωικοί δαίμονες που βρέθηκαν στο Παγκαλοχώρι, άλλο εύρημα από τα Σαχτούρια, χέρια από τον Άγιο Ιωάννη όπως και το ρητό που βρέθηκε στην Πατσό και στους Αρμένους, ένα έλασμα χρυσό δακτυλίδι από τον τάφο των Μαργαριτών και έχει χαραγμένη μια σκηνή δενδρολατρείας. Επίσης υπάρχουν ευρήματα της υστερομινωικής περιόδου από Χαμαλεύρι, Σύβριτο, Ατσιπάδες και ένας υπομινωικός ασκός από την Αξό.
Η έκθεση συνεχίζει με ευρήματα των ιστορικών χρόνων. Αγγεία της πρωτογεωμετρικής περιόδου (970-810 π.Χ.), μεταξύ των οποίων αγγείο από τον Θρονο Συβρίτου που αποτελεί ένα από τα πρωιμέτερα αγγεία της ελληνικής τέχνης που έχει χορό πολεμιστών καθώς και ευρήματα από ιερό της Ελεύθερνας.
Σε ξεχωριστή προθήκη βρίσκεται ένα μικρό δείγμα, ευρήματα από τη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας στην Ελεύθερνα. «Ένας κρατήρας εισηγμένος από την Αττική, δύο ληκύθια-κρητοκυπριακά που δείχνουν τις σχέσεις με την Κύπρο και γενικώς το νεκροταφείο δίνει πολλές πληροφορίες για την επικοινωνία που υπήρχε σε όλη την ανατολική Μεσόγειο εκείνη την εποχή» μας εξηγεί.
Στα εκθέματα των αρχαϊκών χρόνων περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων το άγαλμα της καθιστής θεότητας από τα Γουλεδιανά που αποτελεί ένα από τα πρωιμότερα γλυπτά της ελληνικής τέχνης σε λίθο και ευρήματα από την Αξό του τέλους του 7ου αιώνα που δείχνουν ότι η πόλη πρέπει να είχε εντυπωσιακά οικοδομήματα από τότε.
Η κλασική περίοδος για την Κρήτη, όπως ανέφερε η αρχαιολόγος Νότα Καραμαλίκη, είναι λίγο υποτονική για το νησί. «Υπάρχουν αγγεία από ένα τάφο στο Σφακάκι, καθώς και ιερά ευρήματα από την Αξό, ευρήματα από τη Λάππα και προτομές από το ιερό των Μικρών Ανωγείων καθώς και ένα σημαντικό γλυπτό του 5ου αιώνα από την Ελεύθερνα» μας λέει.
Στα ελληνιστικά χρόνια υπάρχουν αντικείμενα που εκτίθενται πρώτη φορά και αναδεικνύουν μεγάλους οικισμούς στα παράλια όπως Πάνορμο, τη Ρίθυμνα και το Σφακάκι. Από τον οικισμό της Αγίας Ειρήνης που είναι σε εξέλιξη η ανασκαφή, εκτίθενται επίσης ευρήματα.
«Στα ρωμαϊκά χρόνια το 67 που καταλαμβάνει την Κρήτη ο Μετελός, λέει η κ. Καραμαλίκη για να μας εξηγήσει τα ευρήματα από τάφους της περιοχής του Σταυρωμένου, που περιλαμβάνουν χάλκινα και μολύβδινα αλλά και γυάλινα σκεύη, ο τάφος της Παντάνασσας (φάση μετάβασης από την εποχή του χαλκού στην εποχή του σιδήρου) όπου εκτίθεται ένα αγγείο από τα ελαχιστότατα που σώζονται και χρυσά επιστόμια που αναφέρονται στον Πλούτωνα και την Περσεφόνη καθώς και λυχνάρια από το Κεντροχώρι και τη Μουρνέ Αγίου Βασιλείου, από το Χαμαλεύρι και το Σφακάκι. Επίσης, συμπληρώνει, υπάρχει μια προθήκη που αφορά το ναυάγιο της Αγίας Γαλήνης και περιλαμβάνει χάλκινα αντικείμενα τα οποία ήταν διαφόρων περιόδων από ελληνιστικά μέχρι ύστερα ελληνιστικά μέχρι πρώιμα ρωμαϊκά. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η προτομή που είναι βάρος από ζυγό και μια ομάδα χάλκινων εξαρτημάτων από άμαξα (υπάρχει σχετική αναπαράσταση).
Η ίδια μας μίλησε για γλυπτά που περιλαμβάνονται στην έκθεση και αφορούν όλες τις περιόδους. Εκτίθεται από τον 6ο αιώνα μια στήλη επιτύμβια πολεμιστή, μια στήλη επιτύμβια νέου από του Σταυρωμενου του 5ου αιώνα, η Αφροδίτη από τη Λάππα, η Ασπασία από Λάππα και από την Ελεύθερνα ένα άγαλμα που χρησιμοποιείται για να απεικονίσει ώριμες γυναίκες αυτοκρατορικών χρόνων καθώς και ένα ξαναδουλεμένο άγαλμα από την Αργυρούπολη.
Για πρώτη φορά εκτίθενται τα ευρήματα της βυζαντινής περιόδου και της ενετοκρατίας
Στις προθήκες με τα ευρήματα της βυζαντινής περιόδου και της ενετοκρατίας μέχρι και την περίοδο της κατάληψης του Ρεθύμνου από τους Οθωμανούς, τα οποία εκτίθενται για πρώτη φορά μας ξενάγησε η αρχαιολόγος Νατάσα Φιολιτάκη. Η περίοδος αυτή είναι διαρθρωμένη κατά χρονολογική σειρά ενώ περιλαμβάνει και θεματικές ενότητες όπως μια προθήκη αφιερωμένη στη χριστιανική λατρεία.
Στην πρώτη προθήκη υπάρχουν ευρήματα από διάφορες θέσεις της περιοχής του Ρεθύμνου που χρονολογούνται στην 1η βυζαντινή περίοδο δηλαδή από τον 4ο αιώνα μέχρι και την περίοδο της Αραβικής κατάκτησης. «Τα μόνα ευρήματα που σχετίζονται με την αραβική περίοδο είναι κάποια νομίσματα, υπάρχουν νομίσματα της 1ης βυζαντινής περιόδου με απεικονίσεις αυτοκρατόρων, όπως ο Ιουστινιανός και ο Μαυρίκιος. Ακολουθούν αντικείμενα καθημερινής χρήσης όπως ο αμφορέας από την Ελεύθερνα, το θραύσμα κυψέλης από την Ελεύθερνα, βαρίδια ψαρέματος από την Αργυρούπολη, μια πήλινη λεκάνη από Πάνορμο, χύτρες, κουδούνι πιθανότατα ζώου» μας εξηγεί.
Μια ξεχωριστή θεματική ενότητα είναι αφιερωμένη στη χριστιανική λατρεία με αντικείμενα που προέρχονται από ναούς που αφορούν είτε ευρήματα που βρέθηκαν εντός των ναών ή αντικείμενα καθημερινής χρήσης που έχουν πάνω τους το σήμα του σταυρού. «Πρόκειται για γλυπτά από τη Βασιλική της Αγίας Σοφίας στο Πάνορμο, δυο πεσισικοί και δυο θραύσματα από το τέμπλο της Βασιλικής και δυο τοιχογραφίες από την Πατσό από τον ναό της Παναγίας του 14ου αιώνα. Οι τοιχογραφίες βρίσκονταν στην έκθεση της Αρχιεπισκοπής στο Ηράκλειο. Απεικονίζουν την κοινωνία των Αποστόλων και τους ιεράρχες από χαρακτηριστικού τύπου ναούς» μας επισημαίνει η κ. Φιολιτάκη.
Η 2η βυζαντινή περίοδος συμπληρώνει, απο΄961 μέχρι και το 1204 μετά την ανάκτηση της Κρήτης από τον Νικηφόρο Φωκά, περιλαμβάνει θραύσματα αρχιτεκτονικά από την Αγία Ειρήνη της Βιράν Επισκοπής, κάδο και χύτρα από την Ελεύθερνα, έναν σταυρό από το Φράγμα Ποταμών, πόρτες, νομίσματα, σκουλαρίκια.
Το υπόλοιπο κομμάτι της έκθεσης είναι αφιερωμένο στην περίοδο της ενετοκρατίας. Η κ. Φιολιτάκη μας λέει χαρακτηριστικά για τα ευρήματα: «Η πόλη του Ρεθύμνου αναπτύσσεται. Υπάρχουν αντικείμενα από την ανασκαφή που είχε γίνει πίσω από το Ωδείο και ανακάλυψε τμήματα του μοναστηριού των Αυγουστινιανών μοναχών (σημερινό ωδείο). Όταν διαμορφώνονταν η πλατεία είχε γίνει έρευνα και βρέθηκαν αγγεία, κανάτα, κούπα και πινάκια από ιταλικά εργαστήρια. Το χρυσό νόμισμα του 1646 τη χρονιά κατάληψης του Ρεθύμνου από τους Οθωμανούς που έχει την επιγραφή από το χρυσό δουκάτο του Δόγη Μόλιν βρέθηκε μέσα στον Άγιο Φραγκίσκο όταν γινόταν αποκατάσταση του ναού.
Επίσης στα ευρήματα περιλαμβάνονται ταφικά μνημεία της περιόδου της ενετοκρατίας από τα Σκουλούφια και τμήμα σαρκοφάγου από τον ναό της Παναγιάς στον Πρίνο. Εκτίθεται επίσης το άγαλμα του Αγίου Αντωνίου από τη μονή Αυγουστινιανών, ένα από τα λίγα αγάλματα που σώζονται από περίοδο ενετοκρατίας και ευρήματα από την Κυριάννα.
Τέλος υπάρχει μια προθήκη αφιερωμένη στις αντιλήψεις των Χριστιανών για τη μετέπειτα ζωή και τα ταφικά τους έθιμα με δυο επιτύμβιες επιγραφές, ένα σύνολο από μυροδοχεία και γυάλινα δοχεία που βρέθηκαν σε τάφους του Πίκρι και δυο πήλινα αγγεία κανατάκια που χρησιμοποιούσαν οι πρώτοι χριστιανοί στους τάφους τους.
