Η κρητική παράδοση, ο χορός, το τραγούδι, η μαντινάδα, η κρητική μυθολογία, η ντοπιολαλιά ακόμα και η κρητική κουζίνα και τα προϊόντα της κρητικής γης μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμο «εργαλείο» στα χέρια των εκπαιδευτικών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης που διδάσκουν στα Νηπιαγωγεία και τα Δημοτικά της Κρήτης.
Ο ανεξάντλητος πλούτος της κρητικής παράδοσης και ο πολιτιστικός θησαυρός του τόπου μπορεί και πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για δασκάλους και νηπιαγωγούς, που μέσα από το παιχνίδι και την βιωματική άσκηση μπορούν να μεταδώσουν στα παιδιά «το χθες του νησιού», μαθαίνοντας ήδη από τις πολύ μικρές ηλικίες τον τόπο καταγωγής τους και την ιστορία τους.
«Η Κρήτη και ο πολιτισμός της στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση», ήταν το θέμα της διημερίδας που διοργάνωσαν οι σχολικοί σύμβουλοι της 2ης Περιφέρειας Δημοτικής Εκπαίδευσης του Νομού Χανίων Χάρης Στρατιδάκης και της 69ης Περιφέρειας Προσχολικής Εκπαίδευσης του Νομού Ρεθύμνης Μαρία Μπαδιεριτάκη, σε συνεργασία με τις Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων και Ρεθύμνης, την Περιφερειακή Ενότητα Χανίων και τον Δήμο Ρεθύμνης.
Στην επιστημονική ημερίδα οι εκπαιδευτικοί είχαν την ευκαιρία να παρουσιάσουν προγράμματα που έχουν κάνει στα σχολεία που έχουν διδάξει να μοιραστούν εμπειρίες και να ανταλλάξουν απόψεις. Το συμπέρασμα ήταν κοινό για όλους: Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να γίνουν οι θεματοφύλακες του πολιτισμού της Κρήτης και τα παιδιά οι καλύτεροι πρεσβευτές.
Σύμφωνα με το σχολικό συμβούλιο της 2ης Περιφέρειας Δημοτικής Εκπαίδευσης του Νομού Χανίων Χάρη Στρατιδάκη, οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν στη διάθεσή τους βοήθεια ή άλλο εκπαιδευτικό υλικό, αλλά το μεράκι, την όρεξη και τη διάθεση ακόμα και αν δεν κατάγονται από την Κρήτη, να βάλουν μέσα στα σχολεία τον πολιτισμό του νησιού, να μελετήσουν μόνοι τους και να μπορέσουν στη συνέχεα με το δικό τους παιδαγωγικό τρόπο, αυτόν της βιωματικής άσκησης και του παιχνιδιού, να μεταφέρουν μέσα στις σχολικές αίθουσες την κρητική παράδοση και μαζί με τα παιδιά να χορέψουν, να τραγουδήσουν, να γευτούν κρητικά προϊόντα και να γνωρίσουν την ιστορία του τόπου στο οποίο μεγαλώνουν.
Ειδικότερα, ο κ. Στρατιδάκης τόνισε: «Υπάρχουν σημαντικές δυσκολίες σ’ αυτό το εγχείρημα. Καταρχήν, το 1/3 περίπου των εκπαιδευτικών που εργάζονται στην Κρήτη δεν είναι Κρήτες. Και αυτοί αλλά και οι υπόλοιποι εκπαιδευτικοί δεν έχουν διδαχθεί στα Πανεπιστήμια στοιχεία του πολιτισμού του τόπου, στον οποίο υπηρετούν, όποιος κι αν είναι αυτός. Επίσης, στα αναλυτικά προγράμματα δεν υπάρχει πρόβλεψη για τους τοπικούς πολιτισμούς. Αυτό, θα πρέπει εμείς να το δημιουργήσουμε. Όμως, πρέπει να πω από την εμπειρία μου ότι τα καλύτερα προγράμματα τα σχετικά με τον κρητικό πολιτισμό στο Δημοτικό σχολείο, τα έχουν κάνει κατά κανόνα μη Κρήτες δάσκαλοι. Δεν χρειάζεται να ξέρουμε πάρα πολλά πράγματα για να μπορέσουμε να μπούμε είτε στη γεωγραφία είτε στην τοπική ιστορία είτε και στην «ντοπιολαλιά» γιατί στην Κρήτη η μητρική γλώσσα των μαθητών μας είναι το κρητικό ιδίωμα ή διάλεκτος.
Μπορούμε να ανακαλύψουμε μέσω των μαθητών μας που είναι ούτως ή άλλως φορείς αυτού του πολιτισμού, πάρα πολλά στοιχεία και να τα αναπτύξουμε από εκεί και πέρα με έναν τρόπο εκπαιδευτικό, μ’ έναν τρόπο παιδαγωγικό. Η αλήθεια είναι ότι ο εκπαιδευτικός είναι παντελώς αβοήθητος. Βοήθειά του θα ήταν κάποιο υλικό. Δεν θέλουμε όμως ένα ακόμα βιβλίο. Υπάρχουν τέτοια και υπάρχουν και καλά βιβλία. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να υποστηριχθούν μέσα από εκπαιδευτικούς φακέλους, από υλικό που θα τους υποδεικνύει πού θα πάνε τους μαθητές τους για να διδάξουν τι. Αυτό ισχύει και για τη γεωγραφία της Κρήτης, αυτό ισχύει και για τα θρησκευτικά που διδάσκονται. Είμαστε στην Κρήτη, υπάρχουν τοπικοί άγιοι, είμαστε στο Ρέθυμνο, υπάρχουν 4 μάρτυρες, έχουμε τους Άγιους Δέκα Μάρτυρες Κρήτης. Μιλάω σ’ έναν τομέα που δεν φανταζόμαστε ότι ο τοπικός πολιτισμός μπορεί να έχει διείσδυση.
Στον αθλητισμό, υπάρχει το κρητικό βόλι, ένα πολύ αρχαίο αγώνισμα. Δεν υπάρχει το παραμικρό υλικό. Θα πρέπει η πρωτοβουλία των εκπαιδευτικών και το μεράκι τους να το δημιουργήσει και αυτό κάνουμε τώρα: ανταλλάσσουμε εμπειρίες. Ο επόμενος συνάδελφος να κάνει ένα καλύτερο πρόγραμμα απ’ το δικό μας».
Από την πλευρά της η Μαρία Μπαδιεριτάκη, σχολική σύμβουλος των νηπιαγωγών Νομού Ρεθύμνης υποστήριξε: «Η λαϊκή παράδοση και δη η κρητική, αποτελεί μία ασφαλή αφετηρία για τη θωράκιση του μικρού παιδιού με τα κατάλληλα εφόδια απέναντι στην ισοπέδωση των αξιών και στα αρνητικά στοιχεία της πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης. «Αν δεν κοιτάξω πίσω μου, μπρος μου δεν προχωράω και τσι παράδοσης νερό πίνω και ξεδιψάω». Φάνηκε από τη διημερίδα πάρα πολύ πόσο ανάγκη το έχουμε αυτή τη στιγμή να γυρίσουμε στα παλιά, να ακούσουμε από παλιούς και δη συνταξιούχους που συγκινήθηκαν πάρα πολύ όταν είπαν πράγματα και έφεραν μνήμες και αναστοχάστηκαν πάρα πολλά πράγματα που έγιναν στο παρελθόν, οπότε κι εμείς παροτρύνουμε τους εκπαιδευτικούς μας και δη τις νηπιαγωγούς, γιατί από πολύ μικρά τα παιδιά που είναι στα νηπιαγωγεία μπορούν να γνωρίσουν αυτόν τον πολύτιμο θησαυρό που έχουμε, τον κρητικό πολιτισμό και έτσι να τα θωρακίσουμε για πάντα. Ο στόχος της ημερίδας ήταν να βοηθήσει και να δώσει κατεύθυνση, ερεθίσματα στους εκπαιδευτικούς να ψάξουν, να ενημερωθούν και να μεταδίδουν σε κάθε ευκαιρία θέματα του πολιτισμού του τόπου μας. Η ενημέρωση πάνω σε θέματα του κρητικού πολιτισμού είναι πολύ σημαντική, γιατί ως αναμεταδότες της γνώσης γινόμαστε αυτόματα και θεματοφύλακες της παράδοσης και ευαισθητοποιούμε έτσι τους νέους ανθρώπους απέναντί της».
Τα νήπια αλλά και τα παιδιά του δημοτικού, όπως εξήγησαν οι εκπαιδευτικοί ανταποκρίνονται άριστα σε αυτά τα προγράμματα γι’ αυτό και οι εκπαιδευτικοί θεωρούν «χρέος» τους να συνεχίσουν αυτή την προσπάθεια παρά τα ελάχιστα εφόδια που έχουν στη διάθεσή τους: «Τα ίδια τα παιδιά ανταποκρίνονται απίστευτα, γίνονται τα ίδια φορείς πολιτισμού. Πολλές φορές έδινα τη δυνατότητα στους μαθητές μου τα τελευταία χρόνια, να εκφράζονται αντί του «σκέφτομαι και γράφω» σε έμμετρο λόγο. Μαθητές λοιπόν οι οποίοι είχαν τεράστιο πρόβλημα και στον προφορικό τους λόγο και στον γραπτό, ξαφνικά έγιναν «χείμαρροι». Μέσα από τον έμμετρο λόγο, από τη μαντινάδα, παρήγαγαν αριστουργήματα. Δεν είναι οι μαθητές μας που δεν ανταποκρίνονται, οι δικές μας οι δυνατότητες και οι προτεραιότητες είναι συχνά διαφορετικές», ενώ πρόσθεσε ότι τέτοιου είδους προγράμματα που είναι προς όφελος και μόνο των μαθητών μπορούν να αντικαταστήσουν κατά το ήμισυ την «ύλη -στόχο», που τίθεται ήδη από το νηπιαγωγείο.
«Το πρωτεύον αυτή τη στιγμή για μένα είναι αυτό που λέμε συμβατικά η ύλη, οι στόχοι δηλαδή που βάζουμε για τα ελληνόπουλα δεν συγκρίνονται με άλλες χώρες και νομίζω ότι το βλέπουν όλοι οι εκπαιδευτικοί που πάνε στο εξωτερικό και οι νέοι φοιτητές, δεν συγκρίνονται με τους στόχους που βάζουν άλλα σοβαρά εκπαιδευτικά συστήματα. Εμείς πιστεύουμε ότι απ’ το νηπιαγωγείο κι απ’ το δημοτικό σχολείο θα κάνουμε πανεπιστημιακούς καθηγητές τους μαθητές μας. Αυτό είναι μέγα λάθος γιατί, βεβαίως τους διδάσκουμε έναν όγκο απίστευτης ύλης, όμως όλα αυτά χάνονται μέσα στο μυαλό τους, δεν μπορούν βεβαίως να αξιολογηθούν. Το πρώτο βήμα θα ήταν να μειωθεί αυτό που λέμε «ύλη», οι στόχοι στην πραγματικότητα, θα έλεγα τουλάχιστον κατά το 50%», επεσήμανε ο κ. Στρατιδάκης.
Από την πλευρά της η εκπαιδευτικός Μαρία Βλαχάκη που παρουσίασε το πρόγραμμα για τον «Ερωτόκριτο και την κρητική παράδοση», ανέφερε: «τα παιδιά ενθουσιάστηκαν και έχει σημασία ο τρόπος που θα το μεταδώσεις. Είναι πολύ σημαντικό, οι εκπαιδευτικοί, να είναι θεματοφύλακες της λαϊκής μας παράδοσης και να μεταδίδουμε στα παιδιά όσο μπορούμε περισσότερα, γιατί αυτά είναι ένα από τα στοιχεία που μας κρατάνε και που μας δένουν σαν κράτος, σαν έθνος, σαν λαό. Θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό η ταυτότητα που πρέπει να έχει ο κάθε άνθρωπος να ξεκινάει από τη νηπιακή ηλικία. Τα παιδιά ανταποκρίθηκαν εξαιρετικά, ενθουσιάστηκαν, τους άρεσαν πάρα πολύ, ήταν σε παλιά βιώματά τους, είτε από γιαγιάδες, παππούδες, από το σπίτι οπότε τους ήταν πολύ εύκολο να το συνεχίσουν και στην τάξη».